Ο θρίαμβος του Ηθοποιού!

• ΚΡΙΤΙΚΗ: Του Δημήτρη Δανίκα, ΤΑ ΝΕΑ: Πέμπτη 7 Μαΐου 2009

• Ποιος είπε πως το μόνο που ξέρουν οι Γάλλοι είναι να φλυαρούν, να αμπελοφιλοσοφούν και διαρκώς να ομφαλοσκοπούν; Πλάνη king size. Τρεις οι γαλλικές ταινίες μάνι μάνι. Και ουδεμία σε πανωλεθρία φτάνει. Και όχι μόνο αυτό. Το δεύτερο μέρος του «Ρublic enemy» («Υπ΄ αριθμόν ένα δημόσιος κίνδυνος») ό,τι καλύτερο αρσενικό και σαρωτικό μετά την «Ένταση» του Μάικλ Μαν. Τι συμβαίνει; Ό,τι ακριβώς με την τζαζ. Όταν την εγκατέλειψαν η μάνα και ο πατέρας της, εκείνη μετακόμισε και βρήκε άσυλο στην Ευρώπη.

• Από το Παρίσι μέχρι την Πράγα και την Κοπεγχάγη. Έτσι και με το σινεμά. Σα να λέμε οι Γάλλοι βγάζουν από τα μπαούλα και τη μούχλα και τα φλάμπουρα της αθάνατης αμερικανικής γκανγκστερικής ταινίας και τα φτιάχνουν με το ίδιο πατρόν ξανά. Μ΄ αυτή τη λογική προέκυψε το «Ρublic Εnemy» του Ζαν Φρανσουά Ρισέ. Με την ίδια και η σαρωτική, ανεπανάληπτη ερμηνεία του Βενσάν Κασέλ. Κάθε τέτοια κορυφαία στιγμή στην αστυνομική ταινία είναι σημαδεμένη από μια ανάλογη, θηριώδη ερμηνεία. Να τις μετρήσω;

• Τρία τα παραδείγματα τα τελευταία σαράντα χρόνια. Τζιν Χάκμαν και «Άνθρωπος από τη Γαλλία» του Ουίλιαμ Φρίντκιν και του 1971. Αλ Πατσίνο και «Σημαδεμένος» του Μπράιαν Ντε Πάλμα και του 1983. Και Ρόμπερτ Ντε Νίρο με Αλ Πατσίνο στην «Ένταση» του Μάικλ Μαν και του 1995. Αν τώρα κοντά σ΄ αυτά τα τρία ορόσημα προσθέσω την τεράστια γαλλική παράδοση στο ίδιο είδος και ιδιαιτέρως τις τρεις κορυφαίες στιγμές του Ζαν Πιερ Μελβίλ («Δεύτερη πνοή»- «Κόκκινος κύκλος» και «Ο δολοφόνος με το αγγελικό πρόσωπο»), ε, τότε ιδού η φόρμουλα και η χημεία του Ρισέ και του «Ρublic Εnemy».

• Τρία όμως και τα μεγάλα, απόρθητα φρούρια της ταινίας. Τρία φρούρια με το ίδιο αρχίγραμμα. Μετάλλαξη- Μετακίνηση- Μεταμόρφωση. Μετάλλαξη του κεντρικού ήρωα. Μετακίνηση της εποχής στο ΄60 και το ΄70. Μεταμόρφωση του Βενσάν Κασέλ σε οποιοδήποτε κινηματογραφικό γεγονός ταιριάζει με τη μετάλλαξη του Ζακ Μερίν. Έχουμε και λέμε κατά σειρά. Ο (αληθινός) δημόσιος κίνδυνος της Γαλλίας του ΄60 και του ΄70, ο Ζακ Μερίν, φυσικά, ενστερνίζεται την επανάσταση, την αναρχία και τη μαρξιστική, ας πούμε, ιδεολογία. Και δηλώνει: «Δεν μου αρέσουν οι νόμοι» (βολικό), «Δεν θα προλάβω να γεράσω» (δηλαδή αποφασισμένος για όλα τώρα εδώ), «Δεν εκμεταλλεύομαι κανέναν» (άκρως επικοινωνιακό), «Αν χρειαστεί, θα σκοτώσω δικαστές» (απειλή και τρομοκρατία), «Θα πάω να εκπαιδευτώ στην Παλαιστίνη» (κι αυτό επικοινωνιακό), «Αρπάζω λεφτά από τις τράπεζες, δηλαδή από την πηγή».

• Με έναν λόγο, ο Ρισέ μετακινεί τον ήρωά του ένα βήμα πιο πέρα από τον «Σημαδεμένο» Τόνι Μοντάνα (Αλ Πατσίνο). Όχι μόνο α ποφασισμένος να πάρει στον τάφο του το σύμπαν αλλά και με ιδεολογία Ρομπέν των Δασών. Έτσι, το οργανωμένο έγκλημα διαχέεται και μπερδεύεται με την πολιτική τρομοκρατία. Κι έτσι, δύο πράγματα στη συσκευασία του ενός. Όμως πίσω έχει η αχλάδα την ουρά. Ο κολλητός του λέει αποστομωτικά: «Είμαστε αλήτες. Έτσι δεν καταστρέφεις το κεφάλαιο. Το φλερτάρεις». Σωστά!

• Ο Ρισέ, λοιπόν, προκειμένου να γίνει άκρως πειστικός, αποτυπώνει στο γαλλικό σελιλόιντ το ίδιο ακριβώς ύφος, την ίδια φωτογραφία αλλά και το ίδιο στυλ στην σκηνοθεσία με οτιδήποτε πασίγνωστο προήλθε από το αμερικανικό σινεμά του ΄70. Γλιστράει σα χέλι και μετακινεί όλη την ταινία προς εκείνη την πλευρά χωρίς ο θεατής να το πάρει χαμπάρι. Απίστευτο. Δηλαδή, γρήγορο, κοφτό μοντάζ, ακανόνιστη η θέση της μηχανής (σα να ΄ναι ερασιτεχνική), νατουραλισμός που μαϊμουδίζει περίτεχνα με τον ρεαλισμό. Και πάνω απ΄ όλα μια επιδέξια μετακίνηση τόσο σκηνογραφικά όσο και ενδυματολογικά.

• Τέλος και πάνω απ΄ όλα, το ρεσιτάλ μεταμορφώσεων του Βενσάν Κασέλ. 43, παρακαλώ. Και θυμίζω. Έτσι, για να μη ξεχνιόμαστε. Κοιμάται στο ίδιο κρεβάτι με τη Μόνικα Μπελούτσι. Πρωταθλητής σε όλα και κανονικά. Σβήνει από τον χάρτη τον Ζαν Πολ Μπελμοντό. Δείχνει πόρτα στον Ράσελ Κρόου. Ανταγωνίζεται στα ίσα τον Αλ Πατσίνο. Επί δύο ώρες κάνει ό,τι γουστάρει. Και το κάνει τόσο καλά όσο κανένας άλλος τα τελευταία αυτά χρόνια. Άλλοτε χοντρός με κοιλιά. Άλλοτε φαλακρός. Άλλοτε μύωπας. Άλλοτε Μάλκολμ Χ. Ακόμα, παρέα με τη Λιντβίν Σανιέ παραπέμπουν στο δίδυμο Μπόνι και Κλάιντ. Μέσα σε κλάσματα δευτερολέπτου από γκάνγκστερ μεταμορφώνεται σε επαναστάτη κι από επαναστάτης μπάτσος. Σαν όλοι αυτοί οι ρόλοι να προκύπτουν από τον ίδιο, τρίδυμο τοκετό.

• Ο Τύπος εξουσιάζει απόλυτα την οθόνη. Όσο μεταμορφώνεται ο ήρωάς του για να ξεφύγει από τους διώκτες του τόσο μεταμορφώνεται κι ο ίδιος. Ο απόλυτος θρίαμβος του Ηθοποιού. Λες και είναι (ταυτόχρονα) σκηνοθέτης, διευθυντής φωτογραφίας, μοντέρ, σκηνογράφος, ενδυματολόγος, τα πάντα! Μέσα στις μεγαλύτερες ερμηνείες από συστάσεως κινηματογραφικής οθόνης. Πρέπει να το δείτε. Μεγιστοτεράστια εμπειρία. Αυτό το Σινεμά το αστυνομικό. Με σάρκα, αίμα και πανικό!

Με δυο λόγια:

• Τρεις απίστευτες δραπετεύσεις από τις φυλακές. Ο Ζακ Μερίν του ΄60 και του ΄70, ο απόλυτος διασυρμός της αστυνομίας και του γαλλικού κράτους. Τελευταία του επιχείρηση η σύλληψη και ομηρεία για λύτρα εν ονόματι του λαού της Παλαιστίνης (!) ενός μεγαλοϊδιοκτήτη τεράστιας ακίνητης περιουσίας. Ο οποίος τού λέει χαρακτηριστικά: «Η διαφορά ανάμεσα στον γκάνγκστερ και τον επαναστάτη είναι πως ο πρώτος θα ζητούσε λύτρα, ο δεύτερος θα με εκτελούσε». Η συνέχεια ακόμα πιο σουρεαλιστική. Έναντι παχυλής αμοιβής δίνει αποκλειστική συνέντευξη σε κάποιο περιοδικό. Απόλυτος άρχων ο Μερίν. Όμως ουδείς αλάνθαστος. Μέσα στο επαναστατικό του ντελίριο ξυλοφορτώνει μέχρι θανάτου τον Ζακ Ντολιέ, αρθρογράφο της «φασιστοφυλλάδας» (όπως ο Μερίν την χαρακτηρίζει)

«Μinute». Αυτό ήταν. Οι μέρες του, μετρημένες.

«Υπ΄ αριθμόν ένα δημόσιος κίνδυνος- Μέρος 2ο». Μετά την «Ένταση», ό,τι καλύτερο για το γκανγκστερικό σινεμά Η Γαλλία διορθώνει το Χόλιγουντ Θεός ο Βενσάν Κασέλ

ΒΑΘΜΟΙ=8 (must)

Ψιλοβελονιά Μπαλζάκ

• Κι άλλη γαλλική προσφορά. «Η Δούκισσα του Λανζέ» («Νe touchez pas la Ηache») από το μυθιστόρημα του Ονορέ Ντε Μπαλζάκ (1799-1850) με σκηνοθέτη τον Ζακ Ριβέτ, που έχει κλείσει τα 80 παρακαλώ! Τι συμβαίνει εδώ; Κατ΄ αρχάς η ταινία αποστέλλεται ειδικά για ένα μικρό, ελάχιστο, απαιτητικό κοινό. Έχει σημασία αυτό. Ο λόγος ένας και απλός. Ο Ριβέτ, όπως στις περισσότερες ταινίες του, έχει βάλει στοίχημα και το έχει κερδίσει. Να αποτυπώσει στην οθόνη το ύφος και το στυλ ενός λογοτεχνικού κειμένου (το έκανε αυτό αναφερόμενος στη ζωγραφική με κορυφαία την «Ωραία καβγατζού» του 1991). Ο Μπαλζάκ δεν πέθανε, λοιπόν. Ένα το κρατούμενο. Και είναι βασικό. Η ανάσα του, οι παύσεις του, οι ήρεμες εκρήξεις του, εγκατεστημένες στην οθόνη από μια περίτεχνη, καλλιεργημένη φόρμα που μόνο μερικοί, ελάχιστοι Γάλλοι είναι ικανοί για μια τέτοια τέτοια μετακίνηση από τον 19ο στον 21ο αιώνα.

• Υποκλίνομαι στον μετρ. Για έναν ακόμα λόγο. Συναρπαστικό. Η αφήγηση, οι σχέσεις, τα συναισθήματα, τα πάντα, διαπλέκονται με δύο όλους κι όλους ήρωες σε ελάχιστους εσωτερικούς χώρους. Με μία ένσταση. Η ευλογία που προκύπτει απ΄ αυτή την ψιλοβελονιά γραφής και απ΄ αυτή τη σχέση την ακατάβλητη και νοσηρή, κλείνει και σφραγίζει το έργο του Μπαλζάκ σε ένα δράμα εντελώς ερωτικό, έξω σχεδόν από κάθε συνθήκη κοινωνική τής δικής του εποχής. Που πάει να πει, πως περισσότερο «διαβάζει» με ύφος μοναδικό παρά εμβαθύνει και αποκαλύπτει πέρα από το γράμμα το λογοτεχνικό.

• Όμως χωρίς τα δύο ερμηνευτικά όργανα, τη Ζαν Μπαλιμπάρ και κυρίως τον Γκιγιόμ Ντεπαρντιέ, η παρτιτούρα του Ριβέτ θα έπεφτε σε γραντζουνίσματα ελληνικά. Όταν τους βλέπεις και τους δυο, είναι σα ν΄ ακούς ντουέτο πιάνου με βιολοντσέλο. Όταν ο Ντεπαρντιέ είναι μόνος, ακόμα καλύτερα. Σόλο βιολοντσέλου εξαιρετικό. Κρίμα. Το λέω και το εννοώ. Δύο ογκόλιθοι της κινηματογραφικής ερμηνείας, ο Χιθ Λέτζερ από την Αυστραλία, ο Ντεπαρντιέ από Γαλλία. Την ίδια χρονιά, το 2008 μας αποχαιρέτισαν οριστικώς. Οι καλοί πεθαίνουν Νέοι. Τι να πω!

Με δυο λόγια:

• Ο Γάλλος στρατηγός Αρμάν ντε Μοντριβό (Γκιγιόμ Ντεπαρντιέ) στην Ισπανία όταν εγκαθιδρύθηκε η μοναρχία του Φερδινάνδου του Ζ΄. Όμως η ισπανική του περιπλάνηση έχει διαφορετικό σκοπό. Η Αντουανέτα, δούκισσα του Λανζέ, το μοναδικό πλάσμα που λάτρεψε στη ζωή του, κλεισμένη σε μοναστήρι καθολικό. Τώρα ή ποτέ. Ι love you to death!

«Η Δούκισσα του Λανζέ». Σα να βλέπεις τη γραφή του Μπαλζάκ στην οθόνη Γκιγιόμ Ντεπαρντιέ: Αυτός ο ρόλος, το σώμα του, η αναπνοή του

ΒΑΘΜΟΙ=7 (What a loss, παιδιά!)

Χλωμή ρεπλίκα «Εξιλέωσης»

• «Ο κύκλος έκλεισε»(Closing the ring). Παραγωγής 2007 με σκηνοθέτη τον Ρίτσαρντ Ατένμπορο. Τώρα στα 86, να ΄ναι καλά ο άνθρωπος. Κατά τη γνώμη μου, άχρωμος και μονοδιάστατος, από την πρώτη σκηνοθετική ματιά. Εδώ λοιπόν, μαζί με τον συγγραφέα Πίτερ Γούντγουορντ καταπιάνεται με μια χλωμή ρεπλίκα της «Εξιλέωσης». Χλωμή, ασήμαντη, αδιάφορη, μπερδεμένη και κατώτερη από τη ραδιοφωνική σειρά «Πικρή μικρή μου αγάπη». Όπου η Σίρλεϊ ΜακΛέιν, όταν ήταν νέα, χάνει στον πόλεμο τον άντρα της ζωής της και στη συνέχεια αναγκάζεται να παντρευτεί τον φίλο του. Από κοντά όμως και ο φίλος του φίλου. Από κοντά όμως και ο ΙRΑ, από κοντά και ο Πιτ Ποστλθεγουέιτ να σκαλίζει βουνό της Ιρλανδίας, από κοντά και ο Κρίστοφερ Πλάμερ να εξηγεί στην κόρη τον πόνο της ΜακΛέιν. Σκυλοβαρέθηκα!

ΒΑΘΜΟΙ=1 (κλείνει πριν ανοίξει σαν ταινία)

Καλύτερο από τον «Κώδικα Ντα Βίντσι»

• Τρίτη γαλλική υπεροχή. Αυτό το τριήμερο, για να μην παρεξηγηθώ. Από τον 46χρονο Λοράν ντε Μπαρτιγιά. Με σπουδές στην ιστορία της τέχνης, ανησυχίες φωτογράφου και επιδόσεις στο ντοκιμαντέρ. Τρεις ιδιότητες που στην ταινία του «Αυτό που είδαν τα μάτια μου- Το μυστήριο του Watteau» λειτουργούν σαν μια ενιαία οντότητα για τον ίδιο σκοπό. Στην πραγματικότητα αυτή η μικροσκοπική ταινιούλα λειτουργεί σαν μιαν αόρατη διόρθωση του «Κώδικα Ντα Βίντσι». Ο Γάλλος αφαιρεί μεγαλοστομία, καταστρέφει μεταφυσική και με αιλουροειδείς κινήσεις επιχειρεί να συνδέσει ένα μυστήριο από πίνακα ζωγραφικής με μια ιδιαίτερη σχέση ερωτική. Όλα αυτά ακούγονται φιλολογικά και στατικά. Όμως με την ικανότητα να σκηνοθετεί ντοκιμαντερίστικα και «ρε αλιστικά» καταφέρνει μια ασήμαντη για τους κοινούς θνητούς λεπτομέρεια των ερευνητών της ζωγραφικής, να το μετατρέπει ενίοτε σε θρίλερ μιας συνωμοσίας οικουμενικής.
  

Με δυο λόγια:

• Η Λουσί (Σιλβί Τεστούντ), φοιτήτρια- ερευνήτρια της ιστορίας της τέχνης, σκαλίζει μετά μανίας τη διαδρομή του Γάλλου ζωγράφου Ζαν Αντουάν Βατό (1684-1721). Ειδικά έναν πίνακα και συγκεκριμένα την ανώνυμη φιγούρα μιας αινιγματικής γυναίκας που είναι αποτυπωμένη και σχεδόν χαμένη στον φόντο του ίδιου πίνακα. Όταν όμως θα καταφύγει στον καθηγητή της, ειδικό στον Βατό, απογοητεύεται, αλλά δεν εγκαταλείπει τον στόχο της. Η εξέλιξη θα ανατραπεί από έναν κωφάλαλο μίμο του δρόμου, με αποτέλεσμα μια έρευνα που κρατάει διακόσια χρόνια να έρθει τα πάνω- κάτω!

«Αυτό που είδαν τα μάτια μου- Το μυστήριο του Watteau». Και ζωγραφική, και θρίλερ, και αίσθημα Λεπτοκαμωμένο και κομψό Ανώτερο από τον κινηματογραφικό «Κώδικα Ντα Βίντσι»

ΒΑΘΜΟΙ=6 (θρίλερ με φινέτσα)

Περιμένουν στην ουρά

• Πλήθος νέων ταινιών (νέων σε ηλικία, καθόλου σε ουσία). Δώσ΄ μου και μένα μπάρμπα, λοιπόν. Τέσσερις, δηλαδή σχεδόν καμία...

• «Για πάντα μαζί» («Gegenuber»), του Γιαν Μπονί και παραγωγής 2007. Σοβαρή αλλά κι αυτή χλωμή ρεπλίκα του ελληνικού «Η ψυχή στο στόμα» του Γιάννη Οικονομίδη (2006). Και εδώ, ένας μεσήλιξ οικογενειάρχης με ήπιο χαρακτήρα και αντιδράσεις αστυνομικός τρώει ήπιες σφαλιάρες από τη γυναίκα του, τα παιδιά του και τον συνάδελφό του. Το καζάνι βράζει και στο τέλος η βία το καπάκι στα σκουπίδια το πετάει. Βαθμοί=5

• «Παράλληλοι κόσμοι» (Franklyn), του Λονδρέζου Τζέραρντ ΜακΜόροου. Όπου το μπέρδεμα ανάμεσα στο πραγματικό και το φανταστικό αιωρείται στο απέραντο κενό. Ο ένας «βλέπει» και μιλάει με φάντασμα. Ο άλλος δεν βλέπει αλλά «μιλάει» με τη νεκρή αδελφή του. Ο πατέρας ψάχνει τον γιο του άρτι αφιχθέντος από το Ιράκ και μια κάποια τρελαμένη Αιμιλία ψάχνει αυτοκτονία. Καταλάβατε τίποτα; Ούτε εγώ! Βαθμοί=2

• «17 ξανά»(«17 again»). Χαζοαμερικανιά κάποιου Μπερ Στιρς, όπου ένας σαραντάρης (Ζακ Έφρον) κουρασμένος από γυναίκα και παιδιά, επιστρέφει στο σχολείο και στα 17. Εξαιρετική ιδέα. Έφηβος με μυαλό έμπειρου ανδρός. Τι το κάνεις λοιπόν; Τρελή κωμωδία, να την πέφτει σε όλες και να τα κάνει ρημαδιό. Και στην κόρη του; Α αυτό είναι πορνό. Ως εκ τούτου, ο Στιρς ακολουθεί τη γνωστή συνταγή. Ο σύζυγος ως δεκαεφτάχρονος ξαναφτιάχνει τη σχέση του με τη γυναίκα και τα παιδιά του από την αρχή. Ψεκάστε- σκουπίστε- τελειώσατε! Βαθμοί=2

• «Star Τrek»,του Τζέι Τζέι Έιμπραμς από το έτος 223304. Το πρίκουελ της ομότιτλης σειράς. Για να μη σας τρώω τον χρόνο σας, ένα θα πω. Για τα δικά μου γούστα και για τη δική μου εγκεφαλική ουσία (καλή, κακή, μέτρια, κακή) όλα αυτά μοιάζουν με α-μπε-μπα-μπλομ. Κάτι σαν ηλεκτρονικό Ζoo αμερικανικό! Βαθμοί=Αναρμόδιος.