Τα φώτα των Κανών έσβησαν. Αξίζει όμως τον κόπο να σταθούμε σε μια ταινία με ελληνικό θέμα, που πέρασε στα ψιλά, ίσως επειδή προβλήθηκε εκτός συναγωνισμού. Είναι η «Agora» του Χιλιανού Αλεχάντρο Αμενάμπαρ, με θέμα τη ζωή της μαθηματικού Υπατίας, που έζησε τον 4ο αιώνα μ.Χ. στην Αίγυπτο (την υποδύεται η ωραία Ρέιτσελ Βάις). Στις αίθουσες θα βγει τον Δεκέμβριο.
«Σε κάποιους πολιτισμούς οι γυναίκες εξακολουθούν να είναι πολίτες δεύτερης κατηγορίας και στερούνται το δικαίωμα μόρφωσης» λέει η Ρέιτσελ Βάις, που αντιμετωπίζει την Υπατία ως σύγχρονη φεμινίστρια
Πόσοι άραγε γνωρίζουν την Υπατία; Το όνομά της σίγουρα λέει πολλά στους μελετητές φιλοσοφίας και ελληνικών γραμμάτων. Είναι η πρώτη γυναίκα μαθηματικός. Δίδαξε φιλοσοφία και αστρονομία στη ρωμαϊκή Αίγυπτο και βρήκε τραγικό θάνατο από φανατισμένους χριστιανούς. Την κατηγόρησαν για αναταραχές και ξέσκισαν το σώμα της με σπασμένα όστρακα.
Πως ήρθε στον περίεργο σκηνοθέτη, που συνήθως καταπιάνεται με ψυχολογικά και σουρεαλιστικά θέματα, να ασχοληθεί με την Αλεξανδρινή μαθηματικό; Ολα ξεκινούν από τη «Θάλασσα μέσα μου» (Οσκαρ ξενόγλωσσης ταινίας), με τον Χαβιέ Μπαρδέμ στον ρόλο ενός παραπληγικού.
Επειτα από αυτήν, όπως είπε σε συνέντευξή του ο Αμενάμπαρ, ήθελε να κάνει «και μια ταινία για τον cosmos». Βούτηξε σε βιβλία αστρονομίας. Απέφυγε όμως γνωστές προσωπικότητες των επιστημών, τύπου Γαλιλαίου, και κατέληξε στη λιγότερο δημοφιλή Υπατία.
Δεν πρόκειται πάντως για σκονισμένη διατριβή, που θα ταλαιπωρήσει τους θεατές με ιστορίες για αστρολάβους και μαθηματικά αξιώματα. Το love story ανάμεσα στην Υπατία, τον πιστό της σκλάβο Ντάβους και έναν μαθητή της, που είναι το θέμα της ταινίας, δεν αφήνει σε δεύτερη μοίρα το πολιτικό κλίμα της εποχής. Οι φιλοσοφικοί στοχασμοί της Υπατίας μπλέκονται με τις αναταραχές και τις αιματοχυσίες στους δρόμους.
Είναι η περίοδος που οι χριστιανοί κυνηγάνε Εβραίους και λάτρεις των Αιγύπτιων θεών, ενώ η Υπατία αγωνίζεται να διατηρήσει την επιστημονική γνώση ζωντανή μέσα σ' ένα κλίμα φανατισμού. Πολλοί υποστηρίζουν ότι ο θάνατός της σηματοδοτεί το τέλος της ελληνιστικής εποχής. Για κάποιους άλλους θεωρείται η πρώτη μάγισσα που κυνηγήθηκε από τον χριστιανισμό.
Το «Agora» δεν είναι όμως αντιχριστιανικό. Περισσότερο ως κατηγορητήριο του φονταμενταλισμού θα μπορούσε να ερμηνευτεί. «Το εύκολο είναι να χαρακτηριστεί η ταινία αντιχριστιανική. Νομίζω ότι τελικά είναι χριστιανική. Εξερευνώ την καλή και ανθρώπινη πλευρά της χριστιανοσύνης, που βοηθάει φτωχούς και λεπρούς. Σίγουρα αντιτίθεται στον φονταμενταλισμό, δηλαδή στην ιδέα "θα σε σκοτώσω γι' αυτό που πιστεύεις"», έλεγε ο Αμενάμπαρ. Και, κλείνοντας το μάτι, προσέθετε: «Τα κοστούμια είναι πιστά της περιόδου, αλλά τελικά φορέματα και γενειάδες φέρνουν στο νου τούς Ταλιμπάν». Οι δικές του θρησκευτικές αντιλήψεις; «Μεγάλωσα χριστιανικά, μετά έγινα αγνωστικιστής και κατέληξα άθεος» ομολογεί.
Η Ρέιτσελ Βάις δεν είχε ξανακούσει το όνομα Υπατία. Προϋπηρεσία όμως σε... πλατό της αρχαίας Αιγύπτου είχε, αφού πρωταγωνίστησε στη «Μούμια» και το σίκουέλ της. Στέκεται και αυτή στην επικαιρότητα του θέματος της ταινίας («ακόμα οι άνθρωποι αλληλοσκοτώνονται στο όνομα του θεού»), δίνει όμως και μια φεμινιστική διάσταση λέγοντας: «Σε κάποιους πολιτισμούς οι γυναίκες εξακολουθούν να είναι πολίτες δεύτερης κατηγορίας και στερούνται το δικαίωμα μόρφωσης».
Μια δυσκολία που αντιμετώπισε ήταν η... αγνότητα της Υπατίας. Ζήτησε τη συμβουλή μιας 85χρονης θείας της, ερευνήτριας του καρκίνου, που δεν παντρεύτηκε ποτέ. «Ποτέ δεν πίστεψα όποιον άντρα κι αν μου υποσχέθηκε ότι θα με άφηνε να δουλέψω όσο σκληρά ήθελα. Με τα χρόνια συνειδητοποίησα ότι αγαπώ τη δουλειά μου περισσότερο από καθετί» της είπε.
Το μεγάλο συν της ταινίας, όπως έγραψε στην «Γκάρντιαν» η Σαρλοτ Χίγκινς υπό τον τίτλο «Ενα δώρο για τους κλασικιστές», είναι ότι «αποφεύγει τις λούμπες στις οποίες πέφτουν ιστορικές ταινίες. Οι χαρακτήρες φέρονται φυσιολογικά και μιλούν κανονικά, αποφεύγοντας αρχαϊσμούς και γελοίους αναχρονισμούς. Το πλατό, που έχει στηθεί στη Μάλτα, λειτουργεί καλά και έχει δοθεί φανερή προσοχή στις ιστορικές λεπτομέρειες».
Οπως και να 'χει, ας μείνουμε με το συμπέρασμα του Αμενάμπαρ: «Αν η Υπατία είναι η ενσάρκωση μιας σύγχρονης γυναίκας, η αρχαία Ρώμη είναι η ενσάρκωση μιας σύγχρονης υπερδύναμης σε κρίσιμη καμπή. Μου έρχεται στο νου η Αμερική. Είναι μια κατάλληλη στιγμή για αλλαγή. Επειδή είμαι φύσει αισιόδοξος, πιστεύω ότι δεν θα γυρίσουμε στο Μεσαίωνα...»
No comments:
Post a Comment