Ο ομφάλιος λώρος κόπηκε, η σχέση παραμένει

ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΚΙΝΗΜΑΤΟΓΡΑΦΟΣ ΚΑΙ ΦΕΣΤΙΒΑΛ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ

Η ζωή του ελληνικού σινεμά δεν συρρικνώνεται πια, όπως κάποτε, στις μέρες του φεστιβάλ. Αυτό δείχνει η ευκολία με την οποία 35 ταινίες τού γύρισαν την πλάτη, διεκδικώντας καλύτερο μέλλον. Υπάρχουν, όμως, και τρεις ηρωικές που βάζουν το κοινό καλό πάνω από το προσωπικό συμφέρον

Μάνια Παπαδημητρίου και Αννα Μάσχα στη «Χρυσόσκονη» της Μαργαρίτας Μαντά

Σεπτέμβριος 1991. Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης. Λίγο μετά τη λήξη και την απονομή των βραβείων. Σε κάποιο άθλιο περίπτερο της Διεθνούς Εκθεσης, που φιλοξενούσε τις υπηρεσίες του φεστιβάλ, ο τότε σύμβουλος κινηματογραφίας στο ΥΠΠΟ Απόστολος Δοξιάδης εν μέσω οργισμένων σκηνοθετών, τεχνικών κ.λπ. εξηγεί ψύχραιμα γιατί ο θεσμός πρέπει -και θα- διεθνοποιηθεί. Τεράστιες οι αντιδράσεις του χώρου. Κάποιοι θερμόαιμοι κρεμάνε ελληνικές σημαίες έξω από την Εταιρεία Μακεδονικών Σπουδών, χώρο προβολής των ταινιών. «Το φεστιβάλ είναι δικό μας και δικό μας πρέπει να παραμείνει. Το έχουμε ανάγκη. Δεν θα γίνουμε "τσόντα" των ξένων».

Σεπτέμβριος 2009. Δεκαοχτώ χρόνια μετά. Οι σκηνοθέτες παίρνουν την απόφαση να μη στείλουν τις ταινίες τους στο Διεθνές -από το 1992- Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης. Προέχει γι' αυτούς ένας νέος κινηματογραφικός νόμος, που θα βοηθά την ανάπτυξη και θα επιβάλλει τη διαφάνεια στις χρηματοδοτήσεις. Με την αποχή τους από φεστιβάλ και κρατικά βραβεία πιέζουν την πολιτεία. Δεν έχει πια το ελληνικό σινεμά ανάγκη το φεστιβάλ; Αλλαξε τόσο η κατάσταση;

Είναι αλήθεια πως ναι. Και είναι απόδειξη υγείας το γεγονός πως οι ελληνικές ταινίες δεν «κρέμονται», όπως κάποτε, από το φεστιβάλ και τα βραβεία του για την προώθησή τους. Πίσω στο 1991 καμιά ταινία δεν έφτανε στη Θεσσαλονίκη έχοντας ήδη διανομή και ακόμα και οι βραβευμένες υπήρχε περίπτωση να μείνουν στα «κουτιά». Το ελληνικό σινεμά συρρίκνωνε κάθε χρόνο δραματικά την υπάρξή του στις εφτά μέρες του φεστιβάλ. Γράφονταν κριτικές, δίνονταν συνεντεύξεις, το κοινό γέμιζε ασφυκτικά (έστω και δημιουργώντας κόλαση γιουχαϊσμάτων) την Εταιρεία Μεκεδονικών Σπουδών. Το ελληνικό σινεμά γινόταν για λίγες μέρες γκλάμορους. Και μετά τα κεφάλια μέσα. Ανυποληψία. Εισιτήρια μηδέν. Με κάποιες εξαιρέσεις, βέβαια.

Δείτε, όμως, τι συμβαίνει φέτος, τι άλμα έκανε όλα αυτά τα χρόνια το ελληνικό σινεμά, χάρη και στο ΕΚΚ και στην ιδιωτική πρωτοβουλία. Από τις 35 ταινίες των «Κινηματογραφιστών στην ομίχλη», που δήλωσαν αποχή από φεστιβάλ και κρατικά βραβεία.

* Δέκα βγήκαν στις αίθουσες την προηγούμενη σεζόν: «Σκόνη του χρόνου» Θ. Αγγελόπουλου, «Παράδεισος στη Δύση «Κ. Γαβρά, «Ο Ηλίας του 16ου» Ν. Ζαπατίνα, «Πεθαίνω για σένα» Ν. Καραπαναγιώτη, «Γκίνες» Α. Καρδάρα, «Σούλα έλα ξανά» Β. Μυριανθόπουλου, «Ολα θα πάνε καλά» Γ. Ξανθόπουλου, «Bang Bank» Α. Παπαδημητρόπουλου, «Συντρίμμια ψυχής» Τζ. Ποντέσουα και το ντοκιμαντέρ του Στ. Ψυλλάκη «Αλλος δρόμος δεν υπήρχε».

* Δώδεκα θα βγουν αυτόν τον χειμώνα, κάποιες πριν από το φεστιβάλ: «Ψυχή βαθειά» Π. Βούλγαρη, «Στο βάθος κήπος» Κλ. Δανόπουλου, «180 μοίρες» Ν. Δημητρόπουλου, «Στρέλλα» Π. Κούτρα, «Κυνόδοντας» Γ. Λάνθιμου, «Το κακό στην εποχή των ηρώων» Γ. Νούσια, «Ακαδημία Πλάτωνος» Φ. Τσίτου, «Η κληρονόμος» Π. Φαφούτη, «Νήσος» Χρ. Δήμα, «Art therapy» Ν. Περάκη, «Επικίνδυνες μαγειρικές» Β. Τσελεμέγκου, «3 μέρες ευτυχίας» Δ. Αθανίτη. Τρεις από αυτές («Στρέλλα», «Κυνόδοντας» και «Ακαδημία Πλάτωνος») έχουν ήδη συμμετάσχει με τη γνωστή επιτυχία σε ξένα φεστιβάλ (Βερολίνο, Κάνες, Λοκάρνο).

* Εννέα ταινίες δεν είναι ακόμα έτοιμες (γυρίσματα, μοντάζ, post production) και πολύ δύσκολα θα προλάβαιναν φεστιβάλ και κρατικά. Το ίδιο «παίζεται» και η έξοδός τους στις αίθουσες αυτή τη σεζόν, αν και κάποιες έχουν διανομή. Η συσπείρωσή τους στην κίνηση «Κινηματογραφιστές στην ομίχλη» δείχνει πόση αγωνιστικότητα υπάρχει αυτή την εποχή στον χώρο και ότι η πίεση για την αλλαγή του νόμου δεν αφορά μόνο τη φετινή φουρνιά των κρατικών βραβείων: «Κόκκινος ουρανός» Λ. Γιούργου, «Αναζητώντας τη Μήδεια» Ν. Γραμματικού, «Χάρισμα» Χρ. Ιωακειμίδη, «Κανένας» Χρ. Νικολέρη, «Μαχαιροβγάλτης» Γ. Οικονομίδη, «45 τετραγωνικά» Στρ. Τζιτζή, «Χώρα προέλευσης» Σ. Τζουμέρκα, «Forget me not» Γ. Φάγκρα, «Τέσσερα μαύρα κοστούμια» Ρ. Χαραλαμπίδη.

* Μία ταινία, το «Μέσα στο δάσος» του Αγγέλου Φραντζή, θα προβληθεί τον χειμώνα σε εναλλακτικούς χώρους, όχι, δηλαδή, σε αίθουσες.

* Και, τέλος, υπάρχει μια ξεχωριστή κατηγορία. Οι ταινίες «Ricordi mi» της Στέλλας Θεοδωράκη, «Χρυσόσκονη» της Μαργαρίτας Μαντά (και οι δυ'ο πρωτεργάτριες της κίνησης «Κινηματογραφιστές στην ομίχλη») και «Μαύρο λιβάδι» του Βαρδή Μαρινάκη πληρώνουν το μεγαλύτερο τίμημα απέχοντας από φεστιβάλ και κρατικά. Πρωτοεμφανιζόμενοι σκηνοθέτες και οι τρεις, χάνουν την ευκαιρία να επιλεχθούν από τη Δέσποινα Μουζάκη για το Διεθνές Διαγωνιστικό Τμήμα. Επιπλέον, ίσως, είχαν ανάγκη περισσότερο από τις άλλες τη διαφήμιση που παρέχουν οι δύο αυτοί θεσμοί σε ταινίες με ισχυρές καλλιτεχνικές προθέσεις σαν τις δικές τους, που δεν έχουν πίσω τους κάποια ισχυρή εταιρεία παραγωγής και διανομής.

Και το φεστιβάλ τι χάνει; Ακόμα κι αν τελικά σχηματιστεί ένα -έστω και υποτυπώδες- ελληνικό τμήμα (υπάρχουν πέντε-έξι σκηνοθέτες που δεν έχουν ξεκαθαρίσει τις προθέσεις τους) θα γιορτάσει μίζερα τα 50ά γενέθλιά του. Φεστιβάλ, όμως, θα γίνει έτσι κι αλλιώς. Τα Κρατικά Κινηματογραφικά Βραβεία είναι αυτά που πρέπει να αποχαιρετήσουμε με τη μορφή που τα ξέραμε. Ακόμα κι αν η επόμενη κυβέρνηση βγάλει άσο από το μανίκι και πείσει τους σκηνοθέτες να δηλώσουν συμμετοχή στον θεσμό, απονομή τους τον Νοέμβριο στη Θεσσαλονίκη δεν προλαβαίνει να γίνει. Ας ελπίσουμε ότι τα Κρατικά Κινηματογραφικά Βραβεία του 2009 θα απονεμηθούν στις αρχές του επόμενου χρόνου με ένα νέο, καλύτερο και δημοκρατικότερο τρόπο. Εστω και χωρίς χρηματικά έπαθλα, όπως είναι η πρόταση της επιτροπής Γαβρά, που αρχίζει σιγά σιγά να κερδίζει υποστηρικτές στον χώρο. *

• Της ΒΕΝΑΣ ΓΕΩΡΓΑΚΟΠΟΥΛΟΥ, Ελευθεροτυπία, Δευτέρα 7 Σεπτεμβρίου 2009