Το σινεμά δεν είναι παιδική χαρά για τη Σάρον Στόουν

• Ο ΠΙΤΕΡ ΓΚΡΙΝΑΓΟΥΕΪ ΕΘΑΨΕ ΓΙΑ ΜΙΑ ΑΚΟΜΑ ΦΟΡΑ ΤΗΝ 7η ΤΕΧΝΗ

«Το σινεμά είναι κλινικά νεκρό». Αυτό τουλάχιστον ισχυρίζεται εδώ και χρόνια ο Βρετανός σκηνοθέτης Πίτερ Γκριναγουέι. Το ίδιο έκανε και το Σάββατο το πρωί στον «Ιανό», καλεσμένος του 15ου Διεθνούς Φεστιβάλ Κινηματογράφου της Αθήνας, Νύχτες Πρεμιέρας.

Ηρθε για να παρουσιάσει τη νέα του ταινία, «Το "Κατηγορώ" του Ρέμπραντ», ένα δραματοποιημένο ντοκιμαντέρ. Διερευνά σ' αυτό μια θεωρία σύμφωνα με την οποία 51 στοιχεία που κρύβονται στον πίνακα «Νυχτερινή Περίπολος» οδηγούν στην αποκάλυψη ενός φόνου.

Η αγάπη του για τη ζωγραφική είναι γνωστή. Ηθελε άλλωστε να γίνει ζωγράφος πριν στραφεί στη σκηνοθεσία. Τα πλάνα του πολύ συχνά θυμίζουν πίνακες. Για τον Γκριναγουέι, λοιπόν, νικήτρια από τη μάχη ζωγραφικής-σινεμά βγαίνει η πρώτη. Αυτό ακριβώς ήθελε να αποδείξει το Σάββατο, το πώς δηλαδή 8.000 χρόνια ζωγραφικής υπερτερούν έναντι των 114 χρόνων κινηματογράφου. Στον κατάμεστο «Ιανό» πολλοί μαγεύτηκαν από τη ρητορεία του -που κράτησε δύο ώρες. Αλλοι, πάλι, ίσως δυσαρεστήθηκαν με τον μηδενισμό του αλλά και τους ακροβατισμούς των επιχειρημάτων του. Οπως και να 'χει, όμως, ήταν απολαυστικός.

«Το σινεμά έχει χαραμιστεί από το ίδιο το σινεμά. Ως μέσον αισθητικής καταρρέει από μόνο του και δεν ικανοποιεί πλέον τη γενιά του lap top, η οποία πιστεύει ότι δεν υπήρχε σινεμά πριν τον Ταραντίνο και ζωγραφική πριν τον Πόλοκ. Αυτό που συνέβη στον βωβό σινεμά που εξαφανίστηκε, θα συμβεί και στο ηχητικό», είπε ο ιδιόρρυθμος σκηνοθέτης των ταινιών «Η κοιλιά του αρχιτέκτονα» και «Συνεχόμενοι πνιγμοί». Η δυσαρέσκειά του, όπως εξήγησε, πηγάζει από τα τέσσερα δεινά που μαστίζουν τον κινηματογράφο.

Κατ' αρχήν, από την τυραννία του κειμένου. Οι ταινίες, για παράδειγμα, του Σκορσέζε, του Σπίλμπεργκ ή του Γκοντάρ προαπαιτούν ένα κείμενο και όχι την εικόνα. Τρανή απόδειξη, κατά τον Γκριναγουέι, κινηματογραφικές επιτυχίες όπως ο «Αρχοντας των δαχτυλιδιών» και ο «Χάρι Πότερ», που δεν είναι τίποτε άλλο παρά εικονογραφημένα βιβλία. Η λύση, όπως ανέφερε, είναι «να στρέψουμε το σινεμά μακριά από τη βιομηχανία που είναι βασισμένη στο κείμενο». Επιπλέον, πάντα σύμφωνα με την άποψή του, το σινεμά πρέπει να ξεφορτωθεί την τυραννία του κάδρου, αλλά και της κάμερας.

Ούτε οι ηθοποιοί δεν γλίτωσαν την κριτική του. «Εκπαιδεύονται με τέτοιο τρόπο ώστε να προσποιούνται ότι δεν τους παρακολουθεί κανείς. Ακόμα μας αντιπροσωπεύει ο τρόπος που έπαιζαν τα έργα του Τσέχοφ. Το σινεμά δεν έχει ανακαλυφθεί για να είναι η παιδική χαρά της Σάρον Στόουν», είπε.

Ο Γκριναγουέι, φυσικά, καλωσορίζει τις νέες τεχνολογίες στο σινεμά τόσο στους τρόπους κινηματογράφησης («το κινητό, το lap top και μια απλή κάμερα διευκολύνουν τους εν δυνάμει σκηνοθέτες και σπάνε τον ελιτισμό του Χόλιγουντ») όσο και στον τρόπο θέασής του. «Είναι πιο εύκολο να δεις έναν πίνακα του Καραβάτζιο, που βρίσκεται στη Σικελία, παρά ένα αριστούργημα του κινηματογράφου. Το dvd, όμως, και το YouTube, συμβάλλουν στο να ενημερώνονται οι άνθρωποι για την ιστορία του κινηματογράφου», είπε.

Το σινεμά λοιπόν πέθανε, για τον Γκριναγουέι, μετά τον Φασμπίντερ. Ποια είναι η λύση που προτείνει; «Πείτε "αντίο" στην κλασική έννοια του σινεμά και μπείτε με ενθουσιασμό στην εποχή της οθόνης. Ενα νέο μετακινηματογραφικό πλαίσιο, μια μετακινηματογραφική τέχνη και ένα νέο εικονικό σινεμά έχουν δημιουργηθεί για να διαφωτιστούμε και να ενθουσιαστούμε».

Μην ξεχνάμε ότι πριν από λίγα χρόνια είχε έρθει στο Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης για να παρουσιάσει την τριλογία του «The Tulse Luper Suitcases», μια ταινία, υψηλών τεχνικών προδιαγραφών, που απαιτούσε ειδική μηχανή προβολής.

• Της ΧΡΥΣΟΥΛΑΣ ΠΑΠΑΪΩΑΝΝΟΥ, Ελευθεροτυπία, Δευτέρα 21 Σεπτεμβρίου 2009

Πίτερ Γκρίναγουεϊ: Κλινικά νεκρό το σινεμά

Φιλοξενούμενος στις Νύχτες Πρεμιέρας μίλησε για το μέλλον και τις προοπτικές του κινηματογράφου.

«Πείτε αντίο στην έννοια του σινεμά και μπείτε με ενθουσιασμό στην εποχή της οθόνης». Ο Πίτερ Γκρίναγουεϊ προειδοποιεί ότι ο κινηματογράφος είναι ντεμοντέ εδώ και καιρό και φωνάζει: «Στην ουσία το σινεμά σήμερα είναι κλινικά νεκρό». Κατά το «δόγμα Γκρίναγουεϊ», ο κινηματογράφος πρέπει να απελευθερωθεί από τις τέσσερις βασικές του τυραννίες: την τυραννία του κειμένου, του κάδρου, του ηθοποιού και της κάμερας! Δηλαδή, από τα βασικά του χαρακτηριστικά! «Να ελευθερωθεί από την αποθέωση του φιλμ και να βρει άλλους τρόπους έκφρασης... Να μην αποτελεί μια βιομηχανία βασισμένη στο κείμενο».

«Πείτε αντίο στην έννοια του σινεμά και μπείτε με ενθουσιασμό στην εποχή της οθόνης», είπε ο Πίτερ Γκρίναγουεϊ και τόνισε: «Ο κινηματογράφος είναι κλινικά νεκρός»

Στο δίωρο σεμινάριο που παρέδωσε το Σάββατο στον «Ιανό», ως προσκεκλημένος του Διεθνούς Φεστιβάλ Κινηματογράφου της Αθήνας, μπροστά σε ένα κοινό που τον άκουγε με ευλάβεια, μίλησε για τις «νέες προοπτικές» των πολυμέσων και απέρριψε το σινεμά που «αποτελεί μία μη διαδραστική τεχνολογική φόρμα», καθώς η γενιά του λάπτοπ βασιλεύει. Το σινεμά που πέθανε μαζί με τον Ράινερ Βέρνερ Φασμπίντερ και τη μεγάλη εισβολή της τηλεόρασης στα σπίτια μας το 83, όταν οι θεατές άρχισαν να ζητούν τη στιγμιαία επιλογή σε ό,τι έβλεπαν...

Ο ίδιος απέδειξε πώς γίνεται η φόρμα αυτή να «σπάσει» μέσα από την προβολή βίντεο τα οποία προάγουν την έννοια της ποικιλότροπης προβολής, των πολλαπλών οθονών, καθώς και την ιδέα ενός «αρχιτεκτονικού», «περιβαλλοντικού» σινεμά (ας σημειώσουμε εδώ πως το ίδιο βράδυ, στην αίθουσα του «Δαναός 1» δεν έπεφτε ούτε καρφίτσα στην προβολή της ταινίας του «Το "Κατηγορώ" του Ρέμπραντ» καθώς οι φανατικοί της τέχνης του οπαδοί στέκονταν μέχρι και όρθιοι για να δουν την ταινία του, ένα περίεργο κράμα ντοκιμαντέρ και συνωμοσιολογικού θρίλερ, σαν ο «Κώδικας Da Vinci» να απέκτησε ξαφνικά έναν διανοούμενο αδελφό!).

«Τι κάθεστε και κάνετε μέσα στο σκοτάδι, κοιτώντας προς μία κατεύθυνση, μία οθόνη; Αυτές οι πρακτικές έχουν αρχίσει να εκλείπουν σε όλο τον κόσμο». Εχουμε ένα σινεμά που βασίζεται στην «εγγραφή» της πραγματικότητας και με πολλά τηλεοπτικά χαρακτηριστικά. Είναι πιο φτηνό και ελαφρύ, αλλά καθώς οι νέοι εκφράζουν την κινηματογραφική γλώσσα με τους δικούς τους όρους (αν έχεις ένα λάπτοπ, ένα κινητό και μία κάμερα είσαι ένας εν δυνάμει κινηματογραφιστής), η υπόσταση του σινεμά μεταβάλλεται.

«Το σινεμά σπαταλιέται μέσα στο σινεμά... Καταρρέει από μέσα», σχολίασε επιδεικτικά ο Γκρίναγουεϊ, «και δεν θα μπορεί πλέον να ικανοποιήσει την επεκτεινόμενη γενιά του λάπτοπ». Ο ίδιος προέβλεψε μάλιστα και την εκθρονισμό της ελίτ του Χόλιγουντ σε άμεση συνάρτηση με την πτώση της τηλεόρασης (λόγω της μείωσης της διαφήμισης) και της ανόδου του Ιντερνετ ως εναλλακτικού μέσου ψυχαγωγίας.

• Αντα Δαλιάκα, ΕΘΝΟΣ, 21/09/2009