Οικογενειακές σχέσεις και τραύματα από την Ιαπωνία

• ΚΡΙΤΙΚΗ: ΝΙΝΟΣ ΦΕΝΕΚ ΜΙΚΕΛΙΔΗΣ, Ελευθεροτυπία, Πέμπτη 24 Σεπτεμβρίου 2009

Πολλά και διάφορα τα θέματα των ταινιών (από διάφορες χώρες) που προβάλλονται αυτή τη βδομάδα.

Οι οικογενειακές σχέσεις και τα διάφορα προβλήματα κυριαρχούν στις δύο πολύ καλές ιαπωνικές ταινίες, «Μια μέρα του καλοκαιριού» του Χιροκάζου Κορεέντα και «Kabei: η μητέρα μας» του Γιότζι Γιαμάντα, που προβάλλονται αυτή τη βδομάδα. Στην ταινία «Και μόνο την αλήθεια» του Ροντ Λούρι έχουμε το θέμα της ελευθερίας του Τύπου, ενώ οι οικογενειακές σχέσεις εμφανίζονται και πάλι στην ταινία «Summer Book» («Βιβλίο του καλοκαιριού») του νέου Τούρκου σκηνοθέτη Σέιφι Τεόμαν. Ενα ψυχοπαθές παιδί σκορπά τον τρόμο στην ταινία «Orphan» του Χάουμε Κολέτ-Σέρα, ενώ στο ντοκιμαντέρ «Sir! Νο Sir!» ο Ντέιβιντ Ζάιγκερ παρουσιάζει μιαν άγνωστη πτυχή του αντιπολεμικού κινήματος στις ΗΠΑ.

Οι άλλες ταινίες

• SUMMER ΒΟΟΚ. Τουρκία, 2008. Σκηνοθεσία-σενάριο: Σέιφι Τεόμαν. Ηθοποιοί: Τάνερ Μπιρσέλ, Ταϊφούν Γκιουνάι, Χαρούν Οζουάγκ. 92' ** ½

Τα μέλη μιας οικογένειας προσπαθούν να λύσουν τα προσωπικά τους προβλήματα κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού σε μια πρώτη ταινία δοσμένη με φρεσκάδα και λιτότητα.

Σε μια παραθαλάσσια πόλη της Ανατολίας, στη διάρκεια του καλοκαιριού, τοποθετεί την ιστορία της πρώτης του αυτής ταινίας ο νέος Τούρκος σκηνοθέτης Σέιφι Τεόμαν. Στο επίκεντρο, μια οικογένεια με διάφορα προβλήματα, ανάμεσά τους κι εκείνα του μικρού γιου, που με το κλείσιμο του σχολείου προσπαθεί να βρει το βιβλίο που τους ανέθεσε ο δάσκαλος να διαβάσουν στη διάρκεια των διακοπών. Ο Τεόμαν παρακολουθεί με άνεση και αργούς ρυθμούς την καθημερινή ζωή των μελών της οικογένειας, καταγράφοντας τα προβλήματά τους, σε μια ταινία δοσμένη με σιγουριά, λιτότητα και ζεστασιά.

• SIR! ΝΟ SIR! ΗΠΑ, 2006. Ντοκιμαντέρ. Σκηνοθεσία-σενάριο: Ντέιβιντ Ζάιγκερ. Αφήγηση: Τρόι Γκάριτι. 84'

Το αντιπολεμικό κίνημα στον αμερικανικό στρατό σ' ένα ενδιαφέρον ντοκιμαντέρ, επίκαιρη αντιπολεμική κραυγή ενάντια στον πόλεμο του Ιράκ.

Μιαν άγνωστη πτυχή του αντιπολεμικού κινήματος, στη διάρκεια του πολέμου του Βιετνάμ, παρουσιάζει στο ντοκιμαντέρ του αυτό ο Ντέιβιντ Ζάιγκερ. Κίνημα που αναπτύχθηκε στους κόλπους του στρατού (γνωστό ως G.Ι. Movement) και που εκφράστηκε με διαμαρτυρίες, λιποταξίες αλλά και σε καφέ που άνοιξαν δίπλα στους στρατώνες. Σε ένα τέτοιο στρατώνα στο Τέξας εργάστηκε και ο Ντέιβιντ Ζάιγκερ, στρατώνα όπου οι στρατιώτες πήγαιναν για να διαβάσουν τα παράνομα στρατιωτικά έντυπα. Το πολύ καλό αυτό ντοκιμαντέρ του Ζάιγκερ στηρίζεται σ' εκείνους ακριβώς τους αγώνες των στρατιωτών, που προκάλεσαν το Πεντάγωνο και που ανέτρεψαν, και όχι μόνο σε σχέση με το Βιετνάμ, πολλά από τα στρατιωτικά κατεστημένα. Μια έντιμη, αντιπολεμική κραυγή, ιδιαίτερα επίκαιρη σήμερα με τον πόλεμο του Ιράκ.

• ΚΟΚΟ ΣΑΝΕΛ ΚΑΙ ΙΓΚΟΡ ΣΤΡΑΒΙΝΣΚΙ (Coco Chanel & Igor Stravinski). Γαλλία, 2009. Σκηνοθεσία: Ζαν Κουνέν. Σενάριο: Κρις Γκρίνχαλκ. Ηθοποιοί: Μαντς Μίκελσεν, Αννα Μουγκλάλις, Ελένα Μορόζοβα. 77' * *

Η σύντομη, παθιασμένη σχέση ανάμεσα στην Κοκό Σανέλ -εκπρόσωπο της μόδας- και τον Ιγκόρ Στραβίνσκι -εκπρόσωπο της υψηλής τέχνης- σε μια ρομαντική ιστορία εποχής, με καλές ερμηνείες αν και με μέτρια, χωρίς βάθος, σκηνοθεσία.

Η παθιασμένη ερωτική -αν και πολύ σύντομη- σχέση ανάμεσα σε δύο μύθους της μόδας και της μουσικής χρησιμεύει για μια ρομαντική ιστορία όπου εκείνο που προέχει είναι το γκλάμορ και η πολυτέλεια μιας κοινωνίας, παρά μια απομυθοποίηση των δύο διασημοτήτων, η σε βάθος εξερεύνηση της σχέσης ή της εποχής, ιδιαίτερα όταν αναφέρεται στη Ρώσικη Επανάσταση και τα επακόλουθά της. Το καλύτερο κομμάτι παραμένει η σεκάνς της αρχής με το ανέβασμα, το 1913, του μπαλέτου της «Ιεροτελεστίας της άνοιξης» από τον Ντιαγκίλεβ.

• Μια μέρα του καλοκαιριού. Still Walking. Ιαπωνία, 2008. Σκηνοθεσία-σενάριο: Χιροκάζου Κορεέντα. Ηθοποιοί: Χιρόσι Αμπε, Γιούι Νατσουκάβα, Γιου, Καζούγια Τακαχάσι, Γιοσίο Χαράντα, Κίριν Κίκι. 114' *** *

Συγκινητικό, δοσμένο με ευαισθησία και λεπτότητα δράμα, γύρω από τις δυσαρέσκειες και τις απογοητεύσεις που βγαίνουν στην επιφάνεια σε μια οικογενειακή σύναξη. Ενα μικρό αριστούργημα.

Συγκινητική, μελαγχολική, πέρα για πέρα ανθρώπινη είναι η «Μια μέρα καλοκαιριού» του 47χρονου Ιάπωνα σκηνοθέτη Χιροκάζου Κορεέντα, που μας είχε παλιότερα εντυπωσιάσει στις Κάνες με την ταινία του «Κανείς δεν γνωρίζει» (2004). Η ιστορία, γραμμένη από τον ίδιο τον σκηνοθέτη και εμπνευσμένη από τον θάνατο των γονιών του, στρέφεται γύρω από μια καλοκαιρινή μέρα στη ζωή τριών γενιών της δυσλειτουργικής, απ' ό,τι ανακαλύπτουμε σταδιακά, οικογένειας Γιοκογιάμα. Μέρα σύναξης των μελών της που γίνεται με αφορμή την 15η επέτειο από τον τραγικό θάνατο ενός από τους γιους του πατριάρχη της οικογένειας, συνταξιούχου γιατρού Κιοχέι (Γιοσίο Χαράντα). Σύναξη στην οποία, από την πρώτη κιόλας στιγμή, εμφανίζεται η τεταμένη σχέση ανάμεσα στον πικραμένο Κιοχέι και τον μόνο εν ζωή γιο του, Ριότα (Χιρόσι Αμπε). Γύρω τους κινούνται τα υπόλοιπα πρόσωπα της οικογένειας: η γυναίκα του Ριότα, πρώην ζωντοχήρα και το 10χρονο αγόρι της, η μητέρα Τοσίκο (Κίριν Κίκι), το ίδιο με τον άντρα της, όταν χρειάζεται, σκληρή, πίσω από μια ευγενική, ήρεμη επιφάνεια και η μοναδική κόρη της οικογένειας, Τσινάμι (Γιου), που ζει με τον άντρα και τα δύο παιδιά της, στο σπίτι των γονιών της.

Τα θέματα του Κορεέντα αλλά και ο τρόπος αντιμετώπισής τους φέρνουν στον νου τις ταινίες των συμπατριωτών του, Μίκιο Ναρούζε και Γιασουτζίρο Οζου (ιδιαίτερα το «Ταξίδι στο Τόκιο»). Κι εδώ έχουμε στο επίκεντρο την οικογένεια και τις σχέσεις ανάμεσα στα μέλη της. Μόνο που, στη δική του ταινία, ο Κορεέντα είναι πιο ειρωνικός και, μέχρι σ' ένα βαθμό, ανατρεπτικός. Η αφήγησή του συνδυάζει την κωμωδία με το δράμα, ένα δράμα, όμως, θα έλεγα σιωπηλό, βουβό, κρυμμένο κάτω από βλέμματα, εκφράσεις, υπεκφυγές. Δράμα που κρύβεται πίσω από σκηνές προετοιμασίας του μαγειρέματος της τεμπούρα (στα πρώτα κιόλας πλάνα της ταινίας), της σύναξης στο τραπέζι, στην μπανιέρα, ακόμη και στα σπασμένα πλακάκια (ένδειξη αδιαφορίας κι εγκατάλειψης). Με την κάμερά του να σταματά σε μικρολεπτομέρειες, σε αντικείμενα, σε διαδρόμους, που δίνουν ένα άλλο, πιο οικείο τόνο στην αφήγησή του. Ενώ ο Κορεέντα δεν παραλείπει να τονίσει και την κάποια ζεστασιά καθώς και τις ενδιάμεσες εκείνες μικρές χαρές (τα τρία παιδιά που βγαίνουν στον δρόμο, η μητέρα που παίζει ένα τραγούδι-ανάμνηση των παλιών όμορφων χρόνων του έρωτά της, μια επίσκεψη στο νεκροταφείο) που δίνουν στην ταινία τον ελεγειακό, ποιητικό, ταυτόχρονα συγκινητικό της, ανθρώπινο τόνο.

• Kabei: η μητέρα μας. Kabei: Our Mother. Ιαπωνία, 2009. Σκηνοθεσία: Γιότζι Γιαμάντα. Σενάριο: Γιαμάντα, Εμίκο Χιραμάτσου, από μυθ. «Ρέκβιεμ για ένα πατέρα» του Τερούγιο Νογκάμι. Ηθοποιοί: Σαγιούρι Γιοσινάγκα, Ταντανόμπου Ασάνο, Ρέι Νταν, Μίκου Σάτο. 133' ** *

Στην Ιαπωνία του 1940, μια μοναχική μητέρα προσπαθεί να μεγαλώσει τα δύο μικρά παιδιά της ενώ ο προοδευτικός σύζυγος βρίσκεται στη φυλακή, σε μια ταινία δοσμένη με τρυφερότητα και συγκίνηση.

Οικογενειακό δράμα είναι και η 80ή αυτή ταινία του 77χρονου Γιότζι Γιαμάντα («Το κρυφό σπαθί του σαμουράι», «Ο σαμουράι του λυκόφωτος»). Βασισμένη σε μια αυτοβιογραφική νουβέλα του Τερούγιο Νογκάμι, παλιού συνεργάτη του Κουροσάβα, η ταινία αφηγείται την ιστορία μιας οικογένειας (τη φορά αυτή αγαπημένης) πριν και στη διάρκεια του Δεύτερου Παγκοσμίου Πολέμου, όταν ο προοδευτικός καθηγητής, και πατέρας της οικογένειας, συλλαμβάνεται και φυλακίζεται για «αντικαθεστωτικό» κείμενο (σχετικά με την εισβολή της Ιαπωνίας στην Κίνα) και η γυναίκα του αναγκάζεται να μεγαλώσει μόνη της τις δύο μικρές κόρες της. Την οικογένεια, εκτός από δύο συγγενείς -μια συμπαθητική θεία κι ένας κακότροπος θείος- θα βοηθήσει κι ένας ντροπαλός, πρώην φοιτητής του καθηγητή, που, στη συνέχεια ερωτεύεται σιωπηλά τη σύζυγο.

Ο Γιαμάντα επικεντρώνεται στον αγώνα της μητέρας για να κρατήσει δεμένη την οικογένεια, παρουσιάζοντας ταυτόχρονα την ξεχωριστή σχέση ανάμεσα στα παιδιά και τον φυλακισμένο πατέρα. Πρόκειται για μια ταινία δοσμένη με τρυφερότητα, άνεση και συγκίνηση, με τον σκηνοθέτη να επιμένει στις λεπτομέρειες για να αφηγηθεί το δράμα της μοναχικής μάνας (με τη Σαγιούρι Γιοσινάγκα να δίνει μια γεμάτη ευαισθησία και δύναμη ερμηνεία) και να υποδηλώνει παρά να τονίζει τα αισθήματα, ταυτόχρονα αποφεύγοντας τους μελοδραματισμούς και τις λύσεις σαπουνόπερας.

• Και μόνο την αλήθεια Nothing But the Truth. ΗΠΑ, 2009. Σκηνοθεσία-σενάριο: Ροντ Λούρι. Ηθοποιοί: Κέιτ Μπέκινσεϊλ, Αλαν Αλντα, Αντζελα Μπάσετ, Βέρα Φαρμίγκα, Ματ Ντίλον. 107'. ** *

Ενα αρκετά τολμηρό πολιτικό θρίλερ μέσα από την ιστορία μιας δημοσιογράφου που φυλακίζεται επειδή αρνείται να αποκαλύψει την πηγή ενός σημαντικού πολιτικού άρθρου που εμπλέκει τους πράκτορες της CIA. Πολύ καλές ερμηνείες.

Στην πραγματική ιστορία της δημοσιογράφου των «Τάιμς της Νέας Υόρκης», Τζούντιθ Μίλερ, που επέλεξε να φυλακιστεί παρά να αποκαλύψει την πηγή της σχετικά με άρθρο της για τις βρόμικες δουλειές της CIA, στηρίζεται η ταινία αυτή του πρώην κριτικού Ροντ Λούρι (δημιουργού του πολιτικού θρίλερ «Η αντιπρόεδρος»). Ο Λούρι αλλάζει το πολιτικό υπόβαθρο της πραγματικής ιστορίας (οι αποκαλύψεις της Μίλερ αναφέρονταν στον πόλεμο του Ιράκ) για μια συνωμοσία για δολοφονία του Αμερικανού προέδρου από δήθεν την κυβέρνηση της Βενεζουέλας, για να δοθεί στον πρόεδρο η δικαιολογία να επιτεθεί σ' αυτήν. Την αποκάλυψη της ψευδούς πληροφορίας από την πράκτορα της CIA, Ερικα Βαν Ντόρεν (Φαρμίγκα) κάνει η δημοσιογράφος Ρέιτσελ Αρμστρονγκ (Μπέκινσεϊλ), με αποτέλεσμα να οδηγηθεί μπροστά στον ειδικό ανακριτή του Ματ Ντίλον και να φυλακιστεί.

Δεν είναι πολλές οι ταινίες που ασχολούνται σοβαρά με τις δυσκολίες που συχνά αντιμετωπίζουν στην εκτέλεση της δουλειάς τους οι δημοσιογράφοι κι ο Λούρι είναι άξιος συγχαρητηρίων τόσο για το αρκετά καλογραμμένο του σενάριο όσο και για τον τρόπο με τον οποίο αντιμετωπίζει το θέμα του, αποφεύγοντας τους μελοδραματισμούς και τις εύκολες λύσεις. Στις αρετές της ταινίας του και όλες οι ερμηνείες, ιδιαίτερα των δύο γυναικών, της Κέιτ Μπέκινσεϊλ, που εδώ στρέφεται από τη βαμπιρική παρουσία της στο «Underworld» για να δώσει μια δυναμική, συγκινητική ερμηνεία στον ρόλο της αγωνίστριας δημοσιογράφου και της Βέρα Φαρμίγκα στον ρόλο της πρακτόρισσας. Στις πολύ καλές ερμηνείες κι εκείνη του Αλαν Αλντα στον ρόλο του δικηγόρου που αναλαμβάνει την υπόθεση.

• The Orphan, ΗΠΑ, 2009. Σκηνοθεσία: Χάουμε Κολέτ-Σέρα. Σενάριο: Ντέιβιντ ΤΖόνσον, Αλεξ Μέις. Ηθοποιοί: Βέρα Φαρμίγκα, Πίτερ Σάρσγκαρντ, Ιζαμπέλ Φέρμαν. 123' ** ½

Ατμοσφαιρικό θρίλερ τρόμου γύρω από ένα 9χρονο ψυχοπαθές ορφανό κοριτσάκι που το υιοθετεί μια αμερικανική οικογένεια. Θρίλερ τρόμου είναι η αμερικανική αυτή ταινία του Ισπανού Χάουμε Κολέτ-Σέρα, σκηνοθέτη του ριμέικ της ταινίας «Κέρινες κούκλες», γύρω από μια πρώην αλκοολική μητέρα και τον αρχιτέκτονα σύζυγό της, με ήδη δύο παιδιά -ένα αγόρι κι ένα κωφάλαλο κοριτσάκι- που αποφασίζουν να υιοθετήσουν ένα 9χρονο, ρώσικης καταγωγής, κοριτσάκι. Μόνο που πρόκειται για ένα παράξενο, «διαφορετικό», διάβαζε ψυχοπαθές, κορίτσι που σχεδόν αμέσως αρχίζει να πραγματοποιεί τα δολοφονικά του σχέδια.

Είναι αρκετός χρόνος, από την εποχή των ταινιών «Εκρηξη οργής» του Ντε Πάλμα και «Προφητεία» του Ντόνερ, που έχουμε να δούμε ταινία τρόμου με πρωταγωνιστή ένα διαβολικό παιδί. Και πρέπει να πω ότι ο Ισπανός σκηνοθέτης Χάουμε Κολέτ-Σέρα («Κέρινες κούκλες») κατάφερε να ανανεώσει το θέμα προσφέροντάς μας μιαν αρκετά τρομακτική, αν και όχι πάντα πειστική, ταινία. Κι αυτό γιατί σ' ένα μεγάλο μέρος της (εκτός από το τρίτο μέρος και το άγριο, αιματηρό φινάλε που θυμίζει περισσότερο τις ασιατικές ταινίες) στηρίχτηκε περισσότερο στη δημιουργία της φοβιστικής ατμόσφαιρας μέσα από το γρήγορο μοντάζ και το σασπένς. *