Νουάρ και ωραίες επανεκδόσεις

• ΚΡΙΤΙΚΗ: ΝΙΝΟΣ ΦΕΝΕΚ ΜΙΚΕΛΙΔΗΣ, Ελευθεροτυπία, Πέμπτη 17 Σεπτεμβρίου 2009

Εφτά οι νέες ταινίες της κινηματογραφικής αυτής βδομάδας, μ' επικεφαλής το αμερικανικό αστυνομικό θρίλερ «Διαφθορά στη Νέα Ορλεάνη», φιλμ νουάρ του Βέρνερ Χέρτσοκ από το πρόσφατο φεστιβάλ της Βενετίας.

Ακολουθούν το γαλλικό αστυνομικό θρίλερ «Lady Jane», του Ρομπέρ Γκεντιγκιάν και η γερμανική σατιρική κωμωδία «Τα μυαλά μας πίσω» του Χανς Βαϊνγκάρτνερ. Ενώ προβάλλονται σε επανέκδοση δύο σημαντικές ταινίες: «Φαρενάιτ 451» του Φρανσουά Τριφό και «Η κυρία χωρίς καμέλιες» του Μικελάντζελο Αντονιόνι. Στο πρόγραμμα και οι ταινίες «Η αγάπη θέλει τον χρόνο της» και «G.Ι.Joe: The Rise of Cobra».

• Διαφθορά στη Νέα Ορλεάνη. Bad Lieutenant: Port of Call New Orleans. ΗΠΑ. 2009. Σκηνοθεσία: Βέρνερ Χέρτσοκ. Σενάριο: Γουίλιαμ Φίνκελσταϊν, Βίκτορ Αρκο. Ηθοποιοί: Νίκολας Κέιτζ, Βαλ Κίλμερ, Εύα Μέντες, Τζένιφερ Κούλιτζ. 121'

*** ½ -

Η ατμόσφαιρα του φιλμ νουάρ, με ορισμένες ανατροπές και χιούμορ, κυριαρχεί στο αστυνομικό αυτό θρίλερ, με τον Νίκολας Κέιτζ εξαιρετικό στον ρόλο ενός διεφθαρμένου μπάτσου.

Στο φιλμ νουάρ, αντιμετωπίζοντάς το με ανατρεπτικό τρόπο, στρέφεται ο Γερμανός σκηνοθέτης Βέρνερ Χέρτσοκ για να μας δώσει τη δική του ματιά πάνω σε μια αστυνομική ιστορία που το 1992 είχε κινηματογραφήσει ο Εϊμπελ Φεράρα. Πρωταγωνιστής είναι ένας σκληροτράχηλος μπάτσος, ο Τέρενς ΜακΝτόνα (ένας πολύ καλός Νίκολας Κέιτζ), που στα πρώτα πλάνα τον βλέπουμε να σώζει από πνιγμό ένα φυλακισμένο σ' ένα πλημμυρισμένο κελί, με αποτέλεσμα να παρασημοφορηθεί για τη γενναιότητά του. Στη συνέχεια όμως, ενώ αναλαμβάνει τη διαλεύκανση του μαζικού φόνου μιας ολόκληρης οικογένειας από τη μαφία, ανακαλύπτουμε πως ο ΜακΝτόνα είναι πνιγμένος στα χρέη, είναι μπλεγμένος στα ναρκωτικά και στην πορνεία και φτάνει στο σημείο να συνεργαστεί με μαφιόζους για να μπορέσει να ξεχρεώσει.

Τη φορά αυτή η ταινία είναι τοποθετημένη στη μετά τις καταστροφές της καταιγίδας «Κατρίνα» Νέα Ορλεάνη, στοιχείο που ο σκηνοθέτης εκμεταλλεύεται αρκετά έξυπνα. Με τον Χέρτσοκ να δημιουργεί μια ατμόσφαιρα που γίνεται ολοένα και πιο εφιαλτική, αναπτύσσοντας πολλές από τις καταστάσεις με χιούμορ και ειρωνεία και ανατρέποντας μερικά από τα στοιχεία του κλασικού φιλμ νουάρ. «Στράφηκα στο φιλμ νουάρ», ανέφερε ο Χέρτσοκ στο φεστιβάλ της Βενετίας, «γιατί νομίζω πως σήμερα είναι αναγκαία η επιστροφή στο κινηματογραφικό αυτό είδος, με όσα συμβαίνουν γύρω μας, την οικονομική κρίση και όλα τα άλλα».

Αντίθετα όμως με το θρησκευτικό στοιχείο στην ταινία του Φεράρα (όπου ο πρωταγωνιστής του, Χάρβεϊ Καϊτέλ, έβρισκε τη λύτρωση στην εκκλησία), ο Χέρτσοκ, στη δική του ταινία, βάζει, με τρόπο ευφάνταστο και απολαυστικό, σουρεαλιστικά στοιχεία, όπου ο «φτιαγμένος» μπάτσος βλέπει ιγκουάνες, σαύρες ή αλιγάτορες καθώς και το πνεύμα ενός ετοιμοθάνατου μαφιόζου να χορεύει «μπρέικ-ντανς». Ο Κέιτζ φτιάχνει ένα πέρα για πέρα πειστικό μπάτσο, που περιφέρεται, σκύβοντας από τον ένα ώμο, εξαιτίας του πόνου στη μέση (αποτέλεσμα της προσπάθειάς του να σώσει τον φυλακισμένο), με πρόσωπο βασανισμένο, συχνά αγχωμένο αν θα βρει τη δόση που χρειάζεται. Ερμηνεία εξαιρετική, από τις καλύτερες που είδαμε στο πρόσφατο φεστιβάλ της Βενετίας.

• Φαρενάιτ 451. Fahrenheit 451. Βρετανία, 1966. Σκηνοθεσία: Φρανσουά Τριφό. Σενάριο: Τριφό, Ζαν-Λουί Ρισάρ. Ηθοποιοί: Οσκαρ Βέρνερ, Τζούλι Κρίστι, Σίριλ Κιούσακ, Αντόν Ντίφρινγκ. 113'

****

Σε επανέκδοση η εφιαλτική περιπέτεια επιστημονικής φαντασίας του Τριφό, διασκευή του βιβλίου του Ρέι Μπράντμπερι, γύρω από μια καταπιεστική κοινωνία του μέλλοντος όπου τα βιβλία απαγορεύονται.

Σε μια όχι και τόσο μακρινή κοινωνία του μέλλοντος, τα βιβλία θεωρούνται δηλητήριο για τον λαό και η κατοχή τους έγκλημα, γι' αυτό και οι κάτοχοί τους φυλακίζονται και τα βιβλία καίγονται στον βαθμό του Φαρενάιτ 451 (εξ ου και ο τίτλος βιβλίου και ταινίας). Τον ρόλο αυτό έχουν, ειρωνεία της τύχης (!), αναλάβει οι πυροσβέστες. Ανάμεσά τους και ο Μόνταγκ (Οσκαρ Βέρνερ), ένας υποδειγματικός, νομοταγής πυροσβέστης, παντρεμένος με τη Λίντα (Τζούλι Κρίστι), που περνάει την ώρα της παρακολουθώντας τα χαζά προγράμματα που προσφέρει η τηλεόραση, με άλλα λόγια ένα ζευγάρι που ζει μια εντελώς κενή ζωή. Οταν όμως ο Μόνταγκ συναντά μια παράξενη κοπέλα, την Κλαρίς (δεύτερη ερμηνεία από την Τζούλι Κρίστι), αρχίζει να αμφιβάλλει για τη δουλειά του και ξεκινά, στις διάφορες αποστολές του, να κλέβει, κάθε τόσο, κι ένα βιβλίο για να το διαβάσει κρυφά. Η συνάντηση με άλλους, παρόμοιους σαν κι αυτόν, «παράνομους» θ' αλλάξει τη ζωή του και θα τον φέρει αντιμέτωπο με το αδυσώπητο καθεστώς που ώς τώρα υπηρετούσε -από τις καλύτερες σκηνές της ταινίας εκείνη σ' ένα δάσος, στα χιόνια, με τους λίγους πιστούς των βιβλίων να αποστηθίζουν αποσπάσματα από κλασική λογοτεχνία πριν οι πυροσβέστες κάψουν τα βιβλία.

Στην πρώτη του αυτή αγγλική παραγωγή, και πρώτη του έγχρωμη ταινία, ο Φρανσουά Τριφό κατάφερε το ακατόρθωτο. Να φτιάξει μια ταινία σε χώρο άγνωστο γι' αυτόν αλλά και να δώσει σωστά (και εφιαλτικά) την ατμόσφαιρα ενός κινηματογραφικού είδους που δεν είχε καμιά σχέση με τις ταινίες της «νουβέλ βαγκ». Στη δημιουργία της ατμόσφαιρας συμβάλλει και η θαυμάσια φωτογραφία του κατόπιν σκηνοθέτη Νίκολας Ρεγκ. Μια ταινία που δεν έχει χάσει τη δύναμη και την ομορφιά της.

• Η κυρία χωρίς καμέλιες. La signora senza camelie. Ιταλία, 1953. Σκηνοθεσία-σενάριο: Μικελάντζελο Αντονιόνι. Ηθοποιοί: Λουτσία Μποζέ, Τζίνο Τσέρβι, Αντρέα Κέκι, Ιβάν Ντέσνι. 105'

****

Από τις πρώτες ταινίες του Αντονιόνι, γύρω από το δράμα μιας πωλήτριας που ξαφνικά γίνεται σταρ του κινηματογράφου αλλά και καυστική ματιά πάνω στον τρόπο λειτουργίας της βιομηχανίας του κινηματογράφου (σε επανέκδοση).

Στην τρίτη του αυτή ταινία ο Αντονιόνι καταπιάνεται με το δράμα μιας γυναίκας που ξαφνικά, από πωλήτρια, γίνεται σταρ του ιταλικού κινηματογράφου όχι χάρη στις ερμηνευτικές της ικανότητες αλλά χάρη στην εντυπωσιακή ομορφιά της, κάτι που το σύστημα εκμεταλλεύεται για να πουλήσει σεξ και ωραίο, προκλητικό σώμα. Κάποια στιγμή θα παντρευτεί τον παραγωγό της, ο οποίος, παρασυρμένος από τις επιτυχίες των ταινιών της, αποφασίζει να τη μετατρέψει σε πραγματική καλλιτέχνιδα, δίνοντάς της τον πρωταγωνιστικό ρόλο σε μια διασκευή της «Ιωάννας της Λωραίνης». Μόνο που η ταινία θα αποτύχει παταγωδώς!

Ο Αντονιόνι εστιάζει το ενδιαφέρον του στο πρόσωπο της πρωταγωνίστριάς του (μια θαυμάσια Λουτσία Μποζέ, στην τρίτη της συνεργασία με τον σκηνοθέτη), προσπαθώντας να καταγράψει τις αγωνίες, το δράμα και τις απογοητεύσεις της, ενώ χρησιμοποιεί τους χώρους -κάτι που προαναγγέλλει τις κατοπινές ταινίες του- με φαντασία και εκπληκτική εικαστική ομορφιά. Σ' αυτό βοηθά και η μαυρόασπρη φωτογραφία του Ενζο Σεραφίν, που υπογραμμίζεται από την υποβλητική μουσική του Τζιοβάνι Φούσκο. Μια όμορφη, ελεγειακή ταινία, προάγγελος των κατοπινών αριστουργημάτων του σκηνοθέτη.

• Lady Jane. Γαλλία, 2008. Σκηνοθεσία: Ρομπέρ Γκεντιγκιάν. Σενάριο: Γκεντιγκιάν, Ζαν-Λουί Μιλεζί. Ηθοποιοί: Αριάν Ασκαρίντ, Ζαν-Πιερ Νταρουσέν, Ζεράρ Μεϊλάν. 102'

***

Η εκδίκηση και τα αποτελέσματά της μέσα από την ιστορία μιας απαγωγής, σ' ένα αστυνομικό θρίλερ με στοιχεία φιλμ νουάρ.

Υστερα από τον «Τελευταίο Μιτεράν», ο αρμενικής καταγωγής Γάλλος σκηνοθέτης Ρομπέρ Γκεντιγκιάν στρέφεται στη Μασσαλία και το χώρο του υποκόσμου, για να αφηγηθεί μια γκανγκστερική περιπέτεια χρησιμοποιώντας στοιχεία του φιλμ νουάρ, συγγενικά μ' εκείνα στις ταινίες του Ζαν-Πιερ Μελβίλ. Πρωταγωνίστρια η Μιριέλ (Αριάν Ασκαρίντ), πρώην μέλος συμμορίας που έκλεβε για να μοιράσει στους φτωχούς, και νυν πωλήτρια σε κατάστημα καλλυντικών, που στρέφεται στους δυο παλιούς συντρόφους της στις ληστείες για να τη βοηθήσουν να βρει τα απαιτούμενα λύτρα που ζητεί ο απαγωγέας του γιου της. Σταδιακά ανακαλύπτουμε το εγκληματικό παρελθόν των τριών, για να βρούμε κάποια στιγμή την πραγματική αιτία πίσω από την απαγωγή.

Ο Γκεντιγκιάν φτιάχνει μια ταινία με επίκεντρο την παράλογη ωμότητα και τα αποτελέσματά της που πηγάζουν από την ανάγκη εκδίκησης, κι αν, σε κάποια σημεία, η ιστορία γίνεται σχηματική, σκηνοθετικά οι σκηνές είναι στημένες με επαγγελματικότητα και ευρηματικότητα που αποζημιώνουν για τις διάφορες άλλες επιμέρους αδυναμίες. Στα συν της ταινίας οι ερμηνείες των ηθοποιών, τακτικών συνεργατών του σκηνοθέτη.

• Τα μυαλά μας πίσω. Reclaim Your Brain. Αυστρία/Γερμανία, 2008. Σκηνοθεσία-σενάριο: Χανς Βαϊνγκάρτνερ. Ηθοποιοί: Μόριτς Μπάιμπτραου, Ελσα Σόφι Γκάμπαρντ. Μίλαν Πέσελ. 120'

***

Μια απολαυστική, σατιρική ματιά πάνω στο πώς η τηλεόραση διαφθείρει μαζικά τα μυαλά των θεατών.

Ο Γερμανός σκηνοθέτης Χανς Βάινγκάρτνερ προσπαθεί, με την ταινία του αυτή, να βγάλει το θεατή από το λήθαργό του και να αντισταθεί στο όπιο που έχει μετατραπεί η τηλεόραση. Ο ήρωάς του είναι ένας πετυχημένος τηλεοπτικός παραγωγός που ξαφνικά αποφασίζει να περάσει από την άλλη μεριά και να καταπολεμήσει τα ριάλιτι σόου και τα άλλα σκουπίδια που παρουσιάζουν οι τηλεοπτικές εκπομπές. Η ταινία είναι δοσμένη με χιούμορ και ευρήματα (όπως εκείνα της ομάδας των άσχετων που αναλαμβάνουν να ανατρέψουν τις μετρήσεις των δημοσκοπήσεων), αν και είναι στιγμές που τα φαρσικά στοιχεία και ένας άσκοπος μελοδραματισμός δημιουργούν χάσμα στον ρυθμό. *

Οι άλλες ταινίες

• Η ΑΓΑΠΗ ΘΕΛΕΙ ΤΟΝ ΧΡΟΝΟ ΤΗΣ (Love Happens). ΗΠΑ, 2009. Σκηνοθεσία: Αντόν Καμπ. Σενάριο: Καμπ, Μάικ Τόμσον. Ηθοποιοί: Τζένιφερ Ανιστον, Ααρόν Εκχαρτ, Μάρτιν Σιν.

Ρομαντική κωμωδία γύρω από έναν χήρο που το βιβλίο του σχετικά με το πώς να αντιμετωπίσει κάποιος την απώλεια τον μετατρέπει σε είδος γκουρού και κάνει μια γυναίκα που παρακολουθεί τα σεμινάριά του να τον ερωτευθεί.

G.Ι. JOE ΤΗΕ RISE OF COBRA. ΗΠΑ, 2009. Σκηνοθεσία: Στίβεν Σόμερς. Σενάριο: Στιούαρτ Μπίτι, Ντέιβιντ Ελιοτ, Πολ Λόβετ. Ηθοποιοί: Αντεγουλάλε Ακινόγιε-Αγκμπάτζε, Κρίστοφερ Εκελστον, Σιένα Μίλερ. 118'

Νεαροί στρατιώτες εκπαιδεύονται από τη στρατιωτική δύναμη, γνωστή ως G.Ι. Joe, για να σώσουν τον κόσμο από τη σατανική οργάνωση «Κόμπρα» κι έναν διαβολικό έμπορο υπερμοντέρνων όπλων που μπορούν να καταστρέψουν ολόκληρο τον κόσμο, στη νέα αυτή περιπέτεια της γνωστής σειράς.