Γαλλική πρωτοπορία από το... χθες

«Ο πορτοφολάς» («Ρickpocket», Γαλλία, 1959), «Δύο Αγγλίδες στην Ευρώπη» («Les deux Αnglaises et le Continent», Γαλλία, 1971)

Ο ηθοποιός Μαρτέν Λασάλ,ο οποίος εξακολουθεί να παίζει,έκανε το ντεμπούτο του στον κινηματογράφο ως «Πορτοφολάς» του Ρομπέρ Μπρεσόν

Στις αρκετές εφετινές επαναλήψεις κλασικών ταινιών στις θερινές αίθουσες, χωρίς αμφιβολία ξεχωριστή θέση κρατά «Ο πορτοφολάς» του Ρομπέρ Μπρεσόν,παραγωγής 1959. Το 1959 θεωρείται σημαδιακή χρονιά για τον παγκόσμιο κινηματογράφο. Ηταν η χρονιά της «Χιροσίμα αγάπη μου» του Αλέν Ρενέ και των «400 χτυπημάτων» τουΦρανσουά Τρυφό. Τότε, στα χαρτιά τουλάχιστον, γεννιόταν το γαλλικό Νέο Κύμα, μέλος του οποίου ο ίδιος ο Μπρεσόν δεν ήταν. Δεν είναι τυχαίο όμως που όλα τα «παιδιά» του Κύματος (Γκοντάρ, Τριφό,Σαμπρόλ), ενώ απεχθάνονταν την παλιά γενιά σκηνοθετών, τον εκτιμούσαν απεριόριστα για την ανεξάρτητη, μοναχική πορεία του.

Εν ολίγοις «Ο πορτοφολάς» είναι το χρονικό ενός επαγγελματία πορτοφολά (Μαρτίν Λασάλ) που αντιμετωπίζει το «επάγγελμά» του ως χόμπι αλλά προσγειώνεται απότομα στην πραγματικότητα όταν συλλαμβάνεται. Ο Μπρεσόν, του οποίου το κύκνειο άσμα, «Το χρήμα», επίσης θα ξαναπαιχτεί σε λίγο καιρό, κατατάσσεται στους δημιουργούς που χρησιμοποίησαν το κινηματογραφικό μέσο λιτά, απέριττα και ουσιαστικά. Ακρίβεια, διαύγεια, όραμα. Βλέπουμε λοιπόν κάτι που σπανίως πια συναντάμε στην οθόνη: Εναν κινηματογράφο που δεν προσπαθεί να υπηρετήσει το θέαμα αλλά μένει ευλαβικά πιστός σε μια συγκεκριμένη γραφή. Δεν καταφεύγει σε πρόχειρες ψυχαναλύσεις, αλλά με τον χειρισμό της εικόνας προσπαθεί να ρίξει φως σε πτυχές από την αλήθεια της ύπαρξης. Θρησκευτικός προβληματισμός και μεταφυσικά ερωτήματα αποκρυσταλλώνονται με ανησυχία και προκλητικό, μέσα στην απλότητά του, κινηματογραφικό λόγο. Σε μια εποχή ιδεολογικής παρακμής και αισθητικής σύγχυσης, το παγκόσμιας σημασίας έργο του Μπρεσόν, τον οποίον οΓκοντάρπαρομοίασε με τονΜότσαρτστη μουσική και τονΝτοστογέφσκι στη λογοτεχνία, υπάρχει πια μόνο στη μνήμη των παλαιότερων. Δυστυχώς γίνεται όλο και πιο δύσκολο να γνωστοποιηθεί στους νεότερους, επομένως η επαναπροβολή αυτής της ταινίας, έστω και περιορισμένα στις αίθουσες, είναι πολύτιμη.

Κάτι που δεν θα έλεγα για τις «Δύο Αγγλίδες στην Ευρώπη», που ανήκουν στις μάλλον αδύναμες στιγμές του Φ. Τρυφό. Ο σκηνοθέτης προσπάθησε να επανέλθει στο μοτίβο του ερωτικού τρίο τού «Ζιλ και Ζιμ» (1962), όπου δύο άνδρες πολιορκούσαν την ίδια γυναίκα (οι «Δύο Αγγλίδες» είναι επίσης στηριγμένες σε μυθιστόρημα τουΑνρί-Πιερ Ροσέ,συγγραφέα του «Ζιλ και Ζιμ»). Εδώ ο άνδρας είναι ένας και οι γυναίκες δύο. Στα παράλια της Ουαλλίας, αρχές του 20ού αιώνα, ένας Γάλλος (Ζαν-Πιερ Λεό) ερωτεύεται δύο αγγλίδες αδελφές (Κίκα Μάρκαμ,Στέισι Τέντετερ) και δεν μπορεί να επιλέξει ποια από τις δύο προτιμά. Ενας Τρυφό ρομαντικός, σκληρός, αλλά και αδιακαιολόγητα φλύαρος, σε μια ταινία που αξίζει κυρίως για τα πανέμορφα πλάνα και την «εξωτική» φωτογραφία του κορυφαίου διευθυντή φωτογραφίας Νέστορ Αλμεντρος.

• ΓΙΑΝΝΗΣ ΖΟΥΜΠΟΥΛΑΚΗΣ | ΤΟ ΒΗΜΑ, Κυριακή 9 Αυγούστου 2009

• «Ο πορτοφολάς» προβάλλεται στις αίθουσες Αθηναία και Βοξ. Οι «Δύο Αγγλίδες στην Ευρώπη» μόνο στην Αθηναία.