Οταν οι Γάλλοι πήραν τους δρόμους και την κάμερα στο χέρι

• Συνεπές στην αγάπη του για τον ευρωπαΐκό κινηματογράφο και στην ανάδειξη της ανατρεπτικής διάστασης της έβδομης τέχνης, το 22ο Πανόραμα Ευρωπαΐκού Κινηματογράφου ξεκινά στις 22 Οκτωβρίου (έως 1 Νοεμβρίου) στο «Ιντεάλ».

«Η Κλεό από τις 5 έως τις 7» της Ανιές Βαρντά

Τον πυρήνα του προγράμματος, που διαρκεί έντεκα μέρες, αποτελούν εκατό ταινίες από όλη την Ευρώπη, avant premiere, αφιερώματα σε ξένους δημιουργούς και ταινίες που δεν έχουν προβληθεί στις ελληνικές αίθουσες. Το Πανόραμα, που συμπορεύτηκε για 21 χρόνια με την «Ε», διοργανώνεται για πρώτη φορά από τον Πολιτισμικό Οργανισμό του Δήμου Αθηναίων.

Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει η ενότητα «50 χρόνια της νουβέλ βαγκ» στο πλαίσιο του εορτασμού των πενήντα χρόνων από το ξεκίνημα του ρηξικέλευθου κινήματος, με ορόσημο την ταινία «400 χτυπήματα» του Φρανσουά Τριφό. Ηταν τέλη της δεκαετίας του '50, όταν, με ναυαρχίδα τα «Cahiers du cinema», μια ομάδα από νεαρούς αμφισβητίες -ανάμεσά τους οι Φρανσουά Τριφό, Ζαν-Λικ Γκοντάρ, Ζακ Ριβέτ και Αλέν Ρενέ- προχώρησαν σε μια επαναστατική μέθοδο κινηματογράφησης. Το σινεμά που πρότειναν απείχε από τις «μέτριες μεταφορές εξίσου μέτριων λογοτεχνικών έργων, βασισμένων σε... μετριότατα σενάρια», που κατά τη γνώμη τους είχαν κυριαρχήσει στον μεταπολεμικό κινηματογράφο.

«Μπομπ, ο χαρτοπαίκτης» του Ζαν-Πιερ Μελβίλ, πνευματικού πατέρα της νουβέλ βαγκ

Η κάμερα στο χέρι και σε αδιάκοπη κίνηση, τα μεγάλης διάρκειας πλάνα, τα γυρίσματα σε εξωτερικούς χώρους και με φυσικό φωτισμό, οι αυτοσχεδιασμοί στους διαλόγους και οι νέοι ηθοποιοί αλλά και συνεργάτες (διευθυντές φωτογραφίας) ήταν μερικές από τις καινοτομίες που εισήγαγε η νουβέλ βαγκ.

Παράλληλα, απελευθέρωσε την κινηματογραφική γλώσσα από τις συμβατικότητες σκηνοθετών της παλιότερης γενιάς, όπως οι Ρενέ Κλεμάν, Ανρί-Ζορζ Κλουζό, Ζιλιέν Ντιβιβιέ και Ρενέ Κλερ και αποτέλεσε πηγή έμπνευσης για μετέπειτα σκηνοθέτες, όπως οι Μπερνάρντο Μπερτολούτσι, Γέρζι Σκολιμόφσκι, Τζιμ Τζάρμους, Γουόνγκ Καρ-Βάι, Θεόδωρος Αγγελόπουλος, Κουέντιν Ταραντίνο.

Ανάμεσα σε άλλες θα προβληθούν δύο ταινίες που δεν έχουν βγει στις αίθουσες: «Η Κλεό από τις 5 έως τις 7» της Ανιές Βαρντά (1962), με τους Κοτίν Μαρσάν, Αντουάν Μπουρσεγέ, Ντομινίκ Νταβρεΐ, και «Μπομπ, ο χαρτοπαίκτης» του Ζαν-Πιερ Μελβίλ (1956), με τους Ροζέ Ντισέν, Ιζαμπέλ Κορέ και Γκι Ντεκόμπλ.

Η Ανιές Βαρντά ανήκε στην ομάδα των «αριστερών» της νουβέλ βαγκ, μαζί με τους Αλέν Ρενέ και Ζακ Ντεμί. Ο όρος «αριστερός» ήταν περισσότερο γεωγραφικός προσδιορισμός - αναφερόταν στην αριστερή όχθη του Σηκουάνα. Στη δεξιά του όχθη ανήκαν τα μέλη του «Cahiers du cinema».

«Η Κλεό από τις 5 έως τις 7» εκτυλίσσεται στην περιοχή του Μονπαρνάς. Παρακολουθούμε τη δίωρη περιπλάνηση της Φλοράνς Κλεό κατά τη διάρκεια ενός απογεύματος και μαζί μια ασυνήθιστη εικόνα του Παρισιού.

Το Παρίσι είναι σε πρώτο πλάνο και στην ταινία «Μπομπ, ο χαρτοπαίκτης» του Μελβίλ, πνευματικού πατέρα της νουβέλ βαγκ.

Σε αυτό το ασυνήθιστο αστυνομικό φιλμ, ο Μπομπ, ένας βετεράνος γκάνγκστερ και χαρτοπαίκτης, παίρνει μέρος σε ένα «τελευταίο» κόλπο, στη ληστεία του καζίνο της Ντοβίλ. Η ατμοσφαιρική φωτογραφία του Ανρί Ντεκαέ δημιούργησε μια ιδιαίτερη, μαύρη ατμόσφαιρα στην ταινία, που αναδεικνύει και τη νυχτερινή ζωή του Παρισιού. Ο Ανρί Ντεκαέ, αν και άγνωστος τότε, έγινε στη συνέχεια ένας από τους πιο τακτικούς συνεργάτες της νουβέλ βαγκ και η ταινία «Μπομπ, ο χαρτοπαίκτης» χαρακτηρίστηκε προάγγελος του κινήματος.

* Το Πανόραμα Ευρωπαΐκού Κινηματογράφου απλώνεται σε τρεις αίθουσες: στο «Ιντεάλ» (22 Οκτωβρίου-1 Νοεμβρίου), στο Τριανόν Filmcenter (22-28 Οκτωβρίου) και στο Ιδρυμα «Μιχάλης Κακογιάννης» (24-31 Οκτωβρίου). Γίνεται με την υποστήριξη των ΥΠ.ΠΟ., ΙΟΜ και ΕΚΚ.

• ΧΡΥΣΟΥΛΑ ΠΑΠΑΪΩΑΝΝΟΥ, Ελευθεροτυπία, Πέμπτη 24 Σεπτεμβρίου 2009