Σοκ σωματικό, επαναστατικό!

Του Δημήτρη Δανίκα , ΤΑ ΝΕΑ: Τετάρτη 1 Οκτωβρίου 2008

«Ηunger», όχι απλώς μία ακόμα πολιτική ταινία. Σώμα, ψυχή, ελευθερία. Ο πρωτοεμφανιζόμενος, μαύρος και Βρετανός καλλιτέχνης με το θρυλικό όνομα Στιβ ΜακΚουίν υπογράφει το απόλυτο σοκ της φετινής χρονιάς. Για να κερδίσεις τη Ζωή πρέπει να είσαι έτοιμος να πεθαίνεις κάθε στιγμή!

Το ιστορικό background γνωστό. Ο Μπόμι Σαντς, ένας αληθινός Άντρας από τον ΙRΑ, φυλακισμένος της Μάργκαρετ Θάτσερ και του βρετανικού ιμπεριαλισμού, αρχίζει την 1η Μαρτίου του 1981 απεργία πείνας. Ο λόγος; Πάνω απ΄ όλα η αξιοπρέπειά του. Με τίμημα, ακόμα και τη ζωή του. Δηλαδή αρνείται να φορέσει στολή φυλακισμένου. Μόνο πολιτική περιβολή γιατί πολιτικός κρατούμενος είναι και αγωνιστής. Καμιά εβδομηνταριά ακόμα φυλακισμένοι και μαχητές του ΙRΑ ακολουθούν το παράδειγμά του. Ένας καθολικός ιερέας προσπαθεί να τον αποτρέψει, να τον μεταπείσει, να τον ακυρώσει. Μπόμπι- του λέει- σκέψου τον Λόγο του Θεού, σκέψου τη γυναίκα και το παιδί σου. Τίποτα, αμετάπειστος, ξεροκέφαλος, ανένδοτος. Δεν καταλαβαίνει «Χριστό». Κυτταρικά στο σώμα του, καρφωμένο το γνωστό: Χωρίς αγώνα και αίμα, ούτε μισό πόντο ελευθερίας δεν σου χαρίζουν τα γουρούνια. Η διάρκεια της απεργίας όσο και οι εξήντα έξι τελευταίες ημέρες της αναπνοής του. Στις 5 Μαΐου στη φυλακή Μaze Ρrison αφήνει την τελευταία του ανάσα. Είναι μόλις 26 χρόνων, ήρωας σωστός. Στον δρόμο προς την Αχερουσία τον ακολουθούν άλλοι εννιά πεινασμένοι για ανεξαρτησία και αυτονομία. Έπειτα από τόσα θύματα και προκειμένου η Μάγκι να περισώσει παγκοσμίως την εικόνα της, αναγκάζεται να συμφωνήσει και να επιτρέψει στους κρατουμένους του να κυκλοφορούν με πολιτική περιβολή. Είναι ίσως η μόνη στιγμή στην Ιστορία της ανθρωπότητας που καταρρίπτεται ο στίχος του Γιώργου Σεφέρη. Για ένα πουκάμισο όχι αδειανό αλλά γεμάτο από Άνθρωπο αληθινό. Με το σύνθημα Ελευθερία ή Θάνατος you Βrits, sons of bitches!

Θα πείτε, είμαι πολιτικοποιημένος, Αριστερός και προκατειλημμένος. Θα πω, άντεστε να το δείτε και ύστερα, αν διαφωνείτε, να μου τα ψάλετε όπου βρεθείτε. Τίμια πράγματα. Γιατί ο Steve ΜcQueen με τη μία θρυμματίζει το φράγμα του ήχου ως εξής. Πρώτον δεν μιλάει, αλλά «μιλάει» με τη Γραφή και την εικόνα. Σπάνια αρετή. Ολότελα κινηματογραφική. Ζωγράφος της Ύλης, του Σώματος. Βody και μετά Soul. Πόσες φορές το ΄χουμε δει να πραγματώνεται μία τέτοια σωματική σχέση στην οθόνη; Κινηματογραφική τη λέμε, αλλά στην πράξη τη λαμβάνουμε συχνά εντελώς τηλεοπτικά. Πρόχειρα αναφέρω την «Έξαψη» του Λόρενς Κάσνταν με τους Κάθλιν Τέρνερ και Ουίλιαμ Χαρτ. Πρόχειρα θυμάμαι το «Λεωφορείο ο πόθος» του Ηλία Καζάν με την πλάτη και τους ιδρωμένους ώμους του Μάρλον Μπράντο. Όποιος σέβεται το Σινεμά και τη σκηνοθετική του ιδιότητα δεν έχει παρά να το αποδείξει σωματικά. Ο φακός, το ίδιο το κύτταρο του Μπόμπι Σαντς. Να στάζει αγωνία, αίμα, ιδρώτα. Ο ζωντανός ορισμός της Θυσίας στο «Ηunger» ενός Βρετανού ζωγράφου που για πρώτη φο ρά πιάνει τη μηχανή και την εκτοξεύει ψηλά. Σας το λέω όπως το αισθάνθηκα σωματικά. Εκεί όπου τα pigs της Θάτσερ κοπανάνε ανελέητα με κλομπ, με σιδερόβεργες και με ό,τι βρουν μπροστά τους και οι θεόγυμνοι κρατούμενοι αντιστέκονται και με νύχια και με πόδια, ανταποδίδουν τα κτυπήματα χωρίς στιγμή να το βάζουν κάτω κι έτσι εκτός των άλλων γκρεμίζουν τη ρήση τη χριστιανική και συμφιλιωτική. Εκεί η πέτσα μού σηκώθηκε από το κορμί μου και από το σοκ έκλεινα τα μάτια μου. Οh my God. Η κόλαση είναι κοντά!

Το πρώτο τσουνάμι χορεύει ραπ με τη ματιά σου και τρώει τα σωθικά σου. Το δεύτερο έρχεται και σε στέλνει αδιάβαστο. Πώς; Επειδή ο ΜακΚουίν αλλάζει τα μεγέθη και τα μεταμορφώνει. Ο Ιρλανδός Νιλ Τζόρνταν- υπερτιμημένος και από το σύστημα πριμοδοτημένος- χρειάστηκε για το «Μάικλ Κόλινς» στρατιές κομπάρσων και μία χούφτα πρωταγωνιστών για να φτιάξει μία ιστορική χαλκομανία με την οποία κατασυκοφάντησε τον ΙRΑ. Αντίθετα ο Άγγλος αρκέστηκε μόνο με ένα κελί και έναν πρωταγωνιστή. Όταν με τόση εκφραστικότητα και αδρότητα ζωγραφίζεις το Σώμα και όταν με γιγαντιαίες δόσεις ρεαλισμού ραντίζεις το βλέμμα του θεατή, ε τότε fuck τη μεγάλη παραγωγή. Τότε μείζον το έλασσον. Γίγαντας ο νάνος. Ολόκληρη Βόρεια Ιρλανδία το κελί του αγωνιστή. Τότε ΙRΑ ο Μπόμπι Σαντς. Τότε του Λαού του το δικό του βάσανο. Τότε ο αγώνας του, η επανάσταση των Ιρλανδών. Οι πληγές του, η σταύρωση των πατριωτών. Τότε ένας για όλους και όλοι για έναν. Εξαιρετικό. Το λαμβάνεις από το πρώτο λεπτό.

Τελειώνω για να μην τρώω άλλο χώρο, με το τρίτο και τελευταίο τσουνάμι. Με τον Γερμανό Μίκαελ Φασμπάντερ καβάλα στο κύμα να παραδίδει σεμινάρια Αctor΄s studio υποδυόμενος τον Ιρλανδό Μπόμπι Σαντς και μιλώντας την Αγγλική με άνεση Βρετανού πρωτοκλασάτου ηθοποιού να σε πυροβολεί στ΄ αυτιά με ιρλανδέζικη αυθεντική προφορά! Να το πω διαφορετικά και εντελώς ωμά. Οι σκηνές όπου οι θεόγυμνοι κρατούμενοι που αρνούνται τη στολή της φυλακής ζωγραφίζουν στον τοίχο εικόνες εφιαλτικές με μοναδικά υλικά τα δικά τους κόπρανα και τα αποφάγια της Μάργκαρετ Θάτσερ είναι η επιτομή τόσο της ταινίας όσο και της μεγάλης Τέχνης. Δηλαδή και σημειολογικά, για τη βρετανική πολιτική, αφοδευτήριο οι μικροί κατακτημένοι λαοί. Δηλαδή απ΄ τα σκουπίδια, τα διαμάντια τα καλλιτεχνικά. Και δηλαδή, όπως έλεγε ο Όσκαρ Ουάιλντ, «όλοι ζούμε στον υπόνομο, αλλά μερικοί από εμάς κοιτάμε τ΄ αστέρια ψηλά»!

«Ηunger»

Η απεργία πείνας του Μπόμπι Σαντς Η απόλυτη, πολιτική ταινία Σώμα, Ιδρώτας, Αίμα

ΒΑΘΜΟΙ=7

(Ηunger for good Cinema)

Πέφτουν, πέφτουν κι αναστενάζουν

Ακόμη τέσσερις πρεμιέρες. Δώσε κι εμένα, μπάρμπα.

«Βangkok: επικίνδυνη αποστολή» (Βangkok dangerous). Οι αδελφοί Οξάιντ και Ντάνι Πανγκ από την Ταϊλάνδη ξαναφτιάχνουν, για λογαριασμό των Αμερικανών, την εξαιρετικά ενδιαφέρουσα και «βρώμικη» ομότιτλη περιπέτεια για λογαριασμό των Αμερικανών και του Νίκολας Κέιτζ. Έτσι το μεν βρώμικο έγινε- υπογείως- δήθεν και γυαλιστερό κι έτσι οι Ταϊλανδέζοι έβγαλαν λεφτά, ο δε Νίκολας Κέιτζ για

ΒΑΘΜΟΙ=3

(Dangerous)

μία ακόμα φορά αναδείχθηκε σε μάγο σωστό. Αν αυτός είναι ηθοποιός, εγώ είμαι Ομπάμα σωστός!

«Μέσα από τον καθρέφτη» (Μirrors). Μεταφυσικό θρίλερ ολίγον τρόμου του Γάλλου Αλεξάντρ Αζά με πρωταγωνιστή τον Κίφερ Σάδερλαντ να λέει «καθρέφτη, καθρεφτάκι μου, τι βλέπεις;» Δηλαδή η καταραμένη ψυχή μίας τρελαμένης ύπαρξης, που στη συνέχεια το

ΒΑΘΜΟΙ=1

(ποτέ καθρέφτης απέναντι από το κρεβάτι σου)

΄ριξε στη θρησκεία και τη μοναστική ζωή, περιφέρεται από καθρέφτη σε καθρέφτη με αποτέλεσμα κεφάλια να πέφτουν, αίμα να τρέχει και φόνοι να συντελούνται από τον... καθρέφτη. Δεν ξέρω για εσάς, πάντως εγώ δεν αντέχω!

«Τυχερή και ευτυχισμένη» (Ηappygo-Lucky). Η τελευταία κοινωνική κομεντί του Μάικ Λι με πρωταγωνίστρια την εξαιρετική Λονδρέζα Σάλι Χόκινς να υποδύεται μία τριαντάρα δασκάλα, ανύπαντρη

ΒΑΘΜΟΙ=5

(So and so)

αλλά έτοιμη να τα βγάλει πέρα, έξω από μούχλα και κάθε μικρή μιζέρια. Καλοφτιαγμένο αλλά μετά το πρώτο μισό, αδιάφορο και κουραστικό!

«Disaster movie». Αμερικανικός χαβαλές των Τζέισον Φρίντμπεργκ και Άαρον Σέλτζερ. Συνέχεια της κινηματογρα- φικής σειράς «Date movie», «Εpic movie», και «Μeet the Spartans». Δεν το έδειξαν, δεν ξέρω, δεν θέλω να μάθω. Ο τολμών πληρώνει στο ταμείο!

ΒΑΘΜΟΙ = D on΄t know

Εξαιρετικός Μιχαλκόφ

«Ψεύτης ήλιος» (Utomlyonnye soltsem). Δηλαδή σε επανακυκλοφορία το εξαιρετικό, παλιό του 1995 και του Νικίτα Μιχαλκόφ με πρωταγωνιστές τον ίδιο, την Ινγκεμπόργκα Νταπκουνάιτε και τον Όλεγκ Μενσικόφ. Όπου στην ΕΣΣΔ του 1936 και του Στάλιν κι ενώ στέλεχος του καθεστώτος, παρασημοφορημένος αξιωματικός διάγει ειδυλλιακό βίο με τη γυναίκα του και τη μικρή του κόρη, εμφανίζεται από το πουθενά σύντροφος και κολλητός να τον δώσει στους Καγκεμπίτες του πατερούλη. Θα μου πείτε, μπλιάχ. Θα σας πω, λάθος επιπόλαιο και κουτό. Το μεγαλύτερο μέρος μοιάζει με Τσέχωφ και αυτοσχεδιασμό. Μπορεί να το ξαναδώ.

ΒΑΘΜΟΙ=8

(κλασικό)

Ο Κόπολα «αυτοκτόνησε»

Από το 1992, με τον καλύτερο «Δράκουλα» όλων των εποχών, έχει να υπογράψει ο Κόπολα κατιτί το τρομερό. So what! Όταν έχεις σκηνοθετήσει το best american movie όλων των εποχών, την «Αποκάλυψη» εννοώ, όταν έχεις συνδέσει το όνομά σου με τον «Νονό», όταν έχεις συνεισφέρει με ένα από τα top φιλμ νουάρ όπως η «Συνομιλία» και όταν σ΄ ένα χρόνο κλείνεις τα εβδομήντα, ε τότε σου επιτρέπεται ακόμα και «Ρόδα, τσάντα και κοπάνα» να κάνεις και να μη δώσεις λογαριασμό σε κανένα θνητό!

Πάμε τώρα στο «Υouth without youth»- Νεότητα χωρίς νιάτα- του 2007 που το γύρισε στη Ρουμανία για έναν λόγο σοβαρό. Το στόρι πάνω στο οποίο βασίζεται το σενάριο που έγραψε ο Κόπολα προέρχεται από τη γραφίδα του Μίρσεα Ελιάντ. Ο Ελιάντ γεννήθηκε το 1907 στο Βουκουρέστι, εγκαταστάθηκε μετά τον πόλεμο στο Παρίσι και στη συνέχεια στις ΗΠΑ όπου το 1986 εγκατέλειψε τα εγκόσμια στο Σικάγο, τη μόνιμη πια κατοικία του. Υπήρξε λάτρης των ινδικών θρησκειών, γνώστης της Σανσκριτικής και συγγραφέας του φιλοσοφικού πονήματος «Τhe Ηistory of Religious Ιdeas» (1979). Η Ιστορία των θρησκευτικών πεποιθήσεων και ιδεών. Αυτά για το αρχικό, το συγγραφικό ψητό.

Τώρα ο Κόπολα, η ταινία και ο φακός. Είτε επειδή το λογοτεχνικό κείμενο είναι μπερδεμένο, πράγμα που αγνοώ, δεν το έχω διαβάσει ούτε έχω όρεξη να το κάνω τον επόμενο καιρό. Είτε επειδή ο Κόπολα σεβάστηκε, επηρεάστηκε, μπολιάστηκε, όπως λένε οι συνδικαλιστές, από τις ιδέες του Ελιάντ, το αποτέλεσμα ένα και το αυτό. Τα σχήματα πάνε και έρχονται. Και η αφήγηση εγκαταλείπει τον ρεαλισμό και αρχίζει να μιλάει Σανσκριτικά. Όπου λίγο πριν από τον πόλεμο του ΄40, κεραυνός ενός εκατομμυρίου βολτ βαράει κατακούτελα έναν Ρουμάνο καθηγητή της Γλωσσολογίας, με αποτέλεσμα αντί θανάτου και ξεροψησίματος, ο τύπος να μεταλλαχθεί και μ΄ ένα αόρατο, ηλεκτρικό ελιξίριο ζωής εντός ολίγου σε έφηβο να μεταμορφωθεί. Και όχι μόνο αυτό. Αποτυπώνει στο φτερό κάθε βιβλίο φιλοσοφικό και μιλάει φαρσί όλες τις γλώσσες από συστάσεως κόσμου, ακόμα και αρχαία ελληνικά. Αν δεν με πιστεύετε, να με βαρέσει κεραυνός.

Έτσι λοιπόν ένας Ρουμάνος γιατρός (Μπρούνο Γκανς) αρχίζει να μελετάει τον εγκέφαλο του εβδομηντάχρονου παιδαρά (Τιμ Ροθ), αλλά στη συνέχεια και επειδή οι Γερμανοί έκαναν Κατοχή και η Ρουμανία έγινε ουρά της Γερμανίας, ο ίδιος ο Φύρερ ενδιαφέρθηκε για το φαινόμενο αυτό. Όχι, σου λέει, θα χάσουμε ευκαιρία όπου με ηλεκτρική εκκένωση ενός εκατομμυρίου βολτ δημιουργούμε τον απόλυτο, πάνσοφο και αθάνατο Γερμανό. Όμως ο Ντομινίκ- αυτό είναι το όνομα του γέρου παιδαράτην κοπανάει στην Ελβετία και αρχίζει να ζει σαν μαχαραγιάς, παίζοντας εκ του ασφαλούς στη ρουλέτα του πλησιέστερου καζίνου. Έτσι πέφτει πάνω στη Λάουρα που τη λένε και Βερόνικα (Αλεξάντρα Μαρία Λάρα), η οποία αντιθέτως προς αυτόν, βιώνει τη μετενσάρκωσή της στο παρελθόν, τόσο παλιά όσο και τα Σανσκριτικά, ακόμα πιο βαθιά μέχρι να μην έχει λαλιά. Όσο εκείνος κερδίζει χρόνια, τόσο εκείνη γερνάει και προχωράει προς το χώμα. Κι έτσι που λέτε μ΄ ετούτα και με τ΄ άλλα πέρασε η ώρα.

Τι θέλει να πει ο ποιητής; Μυστήριο το φαινόμενο του θανάτου και της ζωής. Δεν λέω. Μυστήριο και το φιλμ. Μεταξύ μας, δύο πράγματα κατάλαβα. Το πρώτο, οι ρακένδυτοι Ρουμάνοι κάνουν χρυσές δουλειές με το Χόλιγουντ. Και το δεύτερο, ο Κόπολα. Όσο γερνάει ο άνθρωπος τόσο περιφρονεί τα εγκόσμια και τόσο σκαλίζει τα μεγάλα ερωτηματικά και τα εφτασφράγιστα, φιλοσοφικά μυστικά. Που μεθερμηνευόμενο πάει να πει: ό,τι και να κάνεις στο τέλος five feet under από το χώμα θα κάτσεις!

«Νεότητα χωρίς νιάτα»

Περίπου φιλμ Περίπου Κόπολα Περίπου φιλοσοφία Περίπου Σανσκριτικά και φιλοσοφία

ΒΑΘΜΟΙ=3

(στο περίπου)

Αουτσάιντερ από το Περού

Βάλε με το μυαλό σου και κοίτα το ανεπρόκοπο χωριό σου. Από το εξαθλιωμένο Περού η δεύτερη best ταινία του επταήμερου αυτού. Το λένε «Μadeinusa»- λέξεις κολλητά και μονοκοπανιά. Καμωμένη διά χειρός της νεαράς Claudia Llosa από τη Λίμα, πρωτοεμφανιζόμενη παρακαλώ, με έξι διεθνή βραβεία, ανάμεσα στα οποία καλύτερης ταινίας από την επιτροπή της Fipresci στο φεστιβάλ του Ρότερνταμ, και best film της Λατινικής Αμερικής το 2006 στο Μar del Ρlata. Να δεις, αγαπητέ του Ελληνικού Κέντρου Κινηματογράφου, που τα... Λιόσα του Περού θα χρυσοπληρωθούν από το Χόλιγουντ της Αμερικής!

Τρία τα επιτεύγματα της Llosa. Το πρώτο, η ανάμειξη ειδωλολατρίας και καθολικισμού. Συμβαίνει και σε ελληνικά χωρία. Όπου σε απομονωμένο και ολότελα καθυστερημένο χωριό της οροσειράς του Περού που ονομάζεται Μαναγιαγιεκούνα (αν το προφέρω σωστά) και στη διάρκεια των δύο τελευταίων ημερών της Μεγάλης Εβδομάδας, όλες οι αμαρτίες επιτρέπονται διότι ο Θεός είναι νεκρός. Ως εκ τούτου ο δήμαρχος, έκφυλος και τύραννος, πέφτει με φόρα σε μία από τις «παρθένες» και θυγατέρες του. Αφέντης είναι, ό,τι θέλει κάνει.

Το δεύτερο, η ανάμειξη θρίλερ και ανθρωπολογίας. Όπου εντελώς τυχαία, νεαρός πρωτευουσιάνος και επιστήμονας από τη Λίμα καταφθάνει στο χωριό και μετά το πρώτο λεπτό ο δήμαρχο τον φυλακίζει σε μια καλύβα, σαν κατάδικο, κλέφτη και υποψήφιο βιαστή παρθένων. Έτσι το ερώτημα που βασανίζει τον θεατή είναι το γνωστό. Θα τον φάνε, θα τον κάνουν κομματάκια ή θα τον σκοτώσουν με πυροβόλα όπλα;

Το τρίτο, το γκρέμισμα της παράδοσης και του φολκλόρ. Η Llosa, σοφώς ποιούσα, καταστρέφει από την πρώτη στιγμή την ειδυλλιακή εικόνα του φολκλόρ και τις θρησκευτικές παραδόσεις που εγκαθιδρύθηκαν διά της βίας σ΄ αυτήν την περιοχή. Γι΄ αυτό το όνομα της «παρθένου» και θυγατέρας του δημάρχου είναι Μεϊντινγιούσα. Γι΄ αυτό η ονομασία παραπέμπει στη συστηματική διακόρευση της Λατινικής Αμερικής. Γι΄ αυτό η ειδωλολατρία ανακατεμένη με τον καθολικισμό φτιάχνουν μείγμα-τέρας. Και γι΄ αυτό ο πάντρε παντρόνε, ο δήμαρχος δηλαδή, είναι ο τοποτηρητής της μπανανοκρατίας και επιλοχίας της μπανανιάς. Και όλα αυτά χωρίς ίχνος πολιτικής και ιδεολογικής ρητορικής. Και όλα αυτά χωρίς ίχνος επιρροής από κάποια ξενόφερτη γραφή.

Μ΄ έναν απλό λόγο, η Ανάσταση του Χριστού, αντιστρόφως ανάλογη με τον Γολγοθά ενός ολόκληρου λαού. Μπράβο, κορίτσι μου. Εν Ελλάδι Λιόσια έχουμε, από Llosa ούτε στο όνειρό μας δεν βλέπουμε!

«Μadeinusa»

Έκπληξη από Περού Η ακτινογραφία της Λατινικής Αμερικής από μικρή ταινία Καθολικισμός με ειδωλολατρία, το τέρας της κοινωνίας

ΒΑΘΜΟΙ=6

(buono)

Ράμπο μπεμπέ

«Ο γιος του Ράμπο» (Son of Rambow). Παιδική περιπέτεια του Γκαρθ Τζένινγκς με Μπιλ Μίλνερ, Γουίλ Πούλτερ, Τζέσικα Στίβενσον. Πού τα βρίσκουν; Κάποιο καλοκαίρι ένα παιδαρέλι μαζί με τον κολλητό του αρχίζουν να φιλμάρουν αυτοσχέδιες και χειροποίητες σκηνές από το «Ράμπο» με τον Σταλόνε. Και είχα μια σκασίλα!

ΒΑΘΜΟΙ=2

(για τα παιδιά του Μπλερ)