Ο Ομάρ Σουλτάν βρισκόταν στο αμφιθέατρο της Φιλοσοφικής Σχολής του ΑΠΘ τον Νοέμβριο του 1977, όταν ο Μανόλης Ανδρόνικος παρουσίασε για πρώτη φορά τα στοιχεία της μεγάλης αποκάλυψής του, τον τάφο του βασιλιά Φιλίππου. Ο νεαρός Αφγανός είχε μόλις ξεκινήσει το μεταπτυχιακό του. Μαθητής του κορυφαίου Ελληνα αρχαιολόγου, είχε αποκτήσει το πτυχίο του αρχαιολόγου στο ΑΠΘ και συμμετείχε στις ανασκαφές της Βεργίνας. Υπήρξε συμφοιτητής του Νικόλαου Σταμπολίδη, διευθυντή του μουσείου Κυκλαδικής Τέχνης, αλλά και του Ν. Καλτσά, διευθυντή σήμερα του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου.
Η Αννέτα Παπαθανασίου ανάμεσα στον υφυπουργό Πολιτισμού του Αφγανιστάν Ομάρ Σουλτάν (αριστερά) και τον ήρωα του ντοκιμαντέρ Καντίρ (δεξιά) χθες στο ΥΠΕΞ |
«Θυμάμαι τα πάντα από τα χρόνια μου στην Ελλάδα», μας είπε συγκινημένος στα ελληνικά. «Γεια σου Μακεδόνα από το Αφγανιστάν, με αποκαλούσε ο Ανδρόνικος. Το 1978, κι ενώ είχα ξεκινήσει το μεταπτυχιακό, η κυβέρνηση του Αφγανιστάν με φώναξε πίσω να τη βοηθήσω. Δυο μήνες μετά την άφιξή μου στην Καμπούλ οι Σοβιετικοί εισέβαλαν στη χώρα και αναγκάστηκα να φύγω. Εφτασα στην Κωνσταντινούπολη, τηλεφώνησα στον Ανδρόνικο, μου έστειλε εισιτήριο και βρέθηκα ξανά στη Θεσσαλονίκη», θυμήθηκε.
Τον Μάιο του 1979 έφυγε για την Αμερική. Σπούδασε πολιτικός μηχανικός, δούλεψε ως πολιτικός μηχανικός, αλλά δίδαξε και αρχαιολογία σε πανεπιστήμιο της Β. Καρολίνας, ενώ ασχολήθηκε και με την ποίηση. Οι συμπατριώτες του τον εκτιμούν πολύ ως ποιητή. Οταν η Βόρεια Συμμαχία μπήκε στην Καμπούλ εκδιώκοντας τους Ταλιμπάν, νότες του Μίκη Θεοδωράκη, όπως θυμόμαστε, συνόδευσαν την είσοδό τους. Ο Σουλτάν, μέλος της Βόρειας Συμμαχίας, δικούς του στίχους είχε βάλει σε μουσική του Ελληνα συνθέτη!
Στην Αμερική έζησε μέχρι το 2002, οπότε και επέστρεψε στην πατρίδα του, για να βοηθήσει την ανασυγκρότηση. «Ακόμη ζω μεταξύ Καμπούλ και Αμερικής. Η οικογένειά μου, η γυναίκα μου και τα παιδιά μου εκεί ζουν».
«Το μεγαλύτερο πρόβλημα που αντιμετωπίζει σήμερα το Αφγανιστάν είναι η ασφάλεια», εξηγεί, χωρίς να χάνει την αισιοδοξία του. «Πιστεύω ότι μπορούμε να βελτιώσουμε την κατάσταση, γι' αυτό και η προσοχή μας είναι στραμμένη στην Παιδεία και τον Πολιτισμό». Θεωρεί πολύτιμη την ευκαιρία που δίδεται από την Ελλάδα, για παράδειγμα, σε Αφγανούς να σπουδάσουν με υποτροφία του ΥΠΕΞ στην Ελλάδα Ιστορία και Αρχαιολογία. Το διάστημα από το 2002 έως το 2007 διατέθηκαν από την Ελλάδα περισσότερα από 60 εκατομμύρια ευρώ, χρηματοδοτώντας κυρίως δράσεις επείγουσας βοήθειας, Υγείας, Εκπαίδευσης και Πολιτισμού.
«Βρίσκουμε πια κονδύλια για να εκπαιδεύουμε τους αρχαιολόγους και τους συντηρητές του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου της Καμπούλ, ώστε να μπορούν ακόμη πιο αποτελεσματικά να διασώσουν την πολιτιστική κληρονομιά μας για τις μελλοντικές γενιές. Μια ολόκληρη γενιά Αφγανών, που είναι σήμερα 30-32 ετών, δεν έχουν δει τίποτε άλλο στη ζωή τους παρά πόλεμο. Δεν είναι φοβερό;».
Το Αρχαιολογικό Μουσείο της Καμπούλ είναι πια ανοιχτό. Δεν έχει ολοκληρωθεί ακόμη η αποκατάσταση όλων των αιθουσών, αλλά τα εκθέματα «ταξιδεύουν». Ηδη τα αντικείμενα, που διασώθηκαν χάρη στους ευσυνείδητους υπαλλήλους από τους Ταλιμπάν, έχουν εκτεθεί στο Παρίσι, στο Τορίνο, αλλά και στο Αμστερνταμ (με τίτλο «Hidden Afghanistan»), με κείμενα μεταφρασμένα και στα αφγανικά, ώστε να μπορέσουν όλοι οι εκπατρισμένοι Αφγανοί να τα θαυμάσουν.
Στα εργαστήρια συντήρησης του Μουσείου της Καμπούλ οι υπάλληλοι δουλεύουν πυρετωδώς. «Από τα περίπου 400 αγάλματα που έσπασαν οι Ταλιμπάν, έχουμε κατορθώσει να ανασυνθέσουμε τα 180», λέει ο Ομάρ Σουλτάν.
«Πριν από το 1978, ο τουρισμός ήταν η δεύτερη μεγαλύτερη πηγή εσόδων για τη χώρα μου. Σήμερα, το να ταξιδέψει κανείς στο Αφγανιστάν δεν είναι καθόλου αστεία υπόθεση. Ολοι ταυτίζουν το Αφγανιστάν με τους Ταλιμπάν και τα τσαντόρ. Ομως η χώρα μου έχει μια πολύ πλούσια ιστορία κι έναν ανεκτίμητο πολιτισμό. Το όνειρό μου είναι να ζήσω τη μέρα εκείνη όπου η ειρήνη και η ηρεμία θα επικρατούν και τουρίστες θα ξανάρθουν...». *
Το πρότυπο του καλού μετανάστη
Για τον Καντίρ, τον Αφγανό πρόσφυγα, η διαφυγή από τους Ταλιμπάν δεν ήταν καθόλου εύκολη υπόθεση. Περπάτησε χιλιάδες χιλιόμετρα, έφτασε στο Ιράν, δούλεψε για ένα χρόνο, συγκέντρωσε τα απαιτούμενα χρήματα, διέσχισε τέσσερις χώρες με τα πόδια, ώσπου βρέθηκε σε μια πλαστική βάρκα που τον μετέφερε στη Μυτιλήνη εννέα χρόνια πριν.
«Πώς ήρθα και πώς φεύγω...» ακούμε τον Καντίρ να λέει στην κάμερα της Αννέτας Παπαθανασίου στο αεροδρόμιο «Ελ. Βενιζέλος». Μαζί ξεκίνησαν το δύσκολο οδοιπορικό τους στο κεντρικό Αφγανιστάν αναζητώντας την οικογένειά του. (Στη φωτ., σκηνή από τα γυρίσματα στην Καμπούλ) |
Είχε όμως χάσει εντελώς τα ίχνη της οικογένειάς του. Ετσι, όταν η Αννέτα Παπαθανασίου του πρότεινε να ξεκινήσουν μαζί το ταξίδι της επιστροφής για να την αναζητήσουν, δέχτηκε. Το ντοκιμαντέρ «Καντίρ, ένας Αφγανός Οδυσσέας» θα βγει στον «Μικρόκοσμο» (Συγγρού 106) στις 6 Νοεμβρίου.
Πρόκειται για μια ανθρώπινη ιστορία, γεμάτη αγωνία αλλά και χιούμορ, στο σκληρό και πανέμορφο Αφγανιστάν. Ο Καντίρ βρήκε και πάλι μια χώρα διαλυμένη, με τους Ταλιμπάν παρόντες. «Και τον φόβο να καθηλώνει τους ανθρώπους», όπως τόνισε η Αννέτα Παπαθανασίου, που έμεινε τρεις εβδομάδες στο κεντρικό Αφγανιστάν κινηματογραφώντας κάτω από πολύ δύσκολες συνθήκες. Ούτε τη σύλληψη δεν απέφυγε. Γι'αυτό και ήταν πολύτιμη, ηθικά και πρακτικά, η παρέμβαση του υφυπουργού Πολιτισμού Ομάρ Σουλτάν για την ολοκλήρωση της ταινίας. Για να πραγματοποιηθεί χρειάστηκε ακόμη την υποστήριξη της Υπηρεσίας Διεθνούς Αναπτυξιακής Συνεργασίας (ΥΔΑΣ) του ΥΠΕΞ, της ΕΡΤ, του Ελληνικού Κέντρου Κινηματογράφου και του Al Jazeera English. Είναι μια παραγωγή της Cinegram. Τίποτα δεν πήγε χαμένο. Η ταινία κέρδισε πρόσφατα βραβείο Καλύτερου Ντοκιμαντέρ στο διεθνές Φεστιβάλ Roma Fiction της Ιταλίας.
ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ - 30/10/2008
No comments:
Post a Comment