Της ΔΕΣΠΟΙΝΑΣ ΑΝΤΥΠΑ, ΚΥΡΙΑΚΑΤΙΚΗ ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ / 7 - 09/11/2008
Είναι λίγο περίεργο να ακούς έναν βραζιλιάνο σκηνοθέτη να σου απαγγέλλει την «Ιθάκη» του Καβάφη. Ο Βάλτερ Σάλες, αφού γύρισε τον κόσμο ως γιος διπλωμάτη και έκανε τις εμπειρίες του ντοκιμαντέρ, είναι και πάλι «Στο δρόμο», αυτή τη φορά διασχίζοντας τη Βόρεια Αμερική με αυτοκίνητο για τις ανάγκες της επόμενης ταινίας του που είναι βασισμένη στο ομότιτλο βιβλίο του Τζακ Κέρουακ.
Η ιστορία τεσσάρων αγοριών στη Βραζιλία είναι το θέμα της νέας ταινίας του Βάλτερ Σάλλες «Linha de passe». |
Τα «Ημερολόγια μοτοσικλέτας» τον πήγαν στα Οσκαρ, το «Linha de passe» στις Κάνες και ο «Κεντρικός σταθμός» στο Βερολίνο, αλλά αυτός ο Ρομπέν των Δασών του λατινοαμερικάνικου σινεμά, που στηρίζει οικονομικά τους συμπατριώτες του σκηνοθέτες και δίνει δουλειά σε εκατοντάδες μη επαγγελματίες ηθοποιούς, έχει στο ενεργητικό του πολλές ακόμα σημαντικές ταινίες, όπως το «Behind the sun» (βασισμένο στο βιβλίο του Ισμαήλ Κανταρέ «Ρημαγμένος Απρίλης»), το «Ξένη γη» και το «Στοιχειωμένο νερό». Πραγματικές ιστορίες, βγαλμένες από τα μονόστηλα των βραζιλιάνικων εφημερίδων, είναι πάντα η αφετηρία των ταινιών του αλλά και ο τρόπος για να μάθει ξανά τον τόπο του, να αναζητήσει μια νέα ταυτότητα. Γιατί όμως τον απασχολεί τόσο πολύ;
Απ' τα μονόστηλα στις Κάνες
«Δεν μπορείτε να με καταλάβετε, γιατί ο ελληνικός πολιτισμός έχει την ικανότητα να αναπτύσσει θέματα ταυτότητας με ένα βάθος που ελάχιστοι πολιτισμοί μπορούν να κάνουν. Εγώ προέρχομαι από μια νέα χώρα, που ακόμα διαμορφώνεται. Διαβάζεις μια βραζιλιάνικη εφημερίδα και συνειδητοποιείς ότι αυτό που ήταν πραγματικότητα χτες, σήμερα παύει να υπάρχει, μέσα σε δύο μέρες αλλάζει τόσο όσο άλλες σε δύο χρόνια. Αυτή η προσπάθεια να αλλάξουμε τη μοίρα μας και να δώσουμε στον εαυτό μας μια δεύτερη ευκαιρία βρίσκεται στην καρδιά κάθε ταινίας που κάνω».
Ο ίδιος το καταφέρνει με το να απομακρύνεται από τον τόπο του προκειμένου να κατανοήσει καλύτερα το ποιος είναι. Μέσα από τις ταινίες δρόμου ανακαλύπτει ξανά τον εαυτό του. «Είμαι σαν τον Οδυσσέα», λέει. «Αλλωστε η ουσία όλων των σύγχρονων αφηγήσεων δρόμου, δεν είναι παρά αυτό που έγραψε ο Καβάφης, το ανεκπλήρωτο πάθος για την επιστροφή στην Ιθάκη. Και ας μην ξεχνάμε ότι οι ρίζες κάθε ιστορίας που διηγούμαστε είναι με κάποιο τρόπο συνδεδεμένη με τους αρχαίους έλληνες θεατρικούς συγγραφείς».
Ο Σάλες θέλει να πει στον κόσμο ότι η Βραζιλία δεν είναι μόνο ο Ρονάλντο, το καρναβάλι του Ρίο και το αιματοκύλισμα στις γειτονιές του Σάο Πάολο. Τι μπορεί να ξέρει όμως από φτώχεια ένας αστός που στα 13 του ανακάλυπτε στο Παρίσι τον Γκοντάρ και τον Τριφό και ο τραπεζικός κολοσσός του πατέρα του είχε εξασφαλίσει ήδη το μέλλον του; Και πόσο κοντά μπορεί να νιώσει στο 30% των Βραζιλιάνων που μεγαλώνουν χωρίς πατέρα, ώστε να μπορεί να τους περιγράψει στις ταινίες του; Τουλάχιστον τέσσερα χρόνια έρευνας βρίσκονται πίσω από κάθε του ταινία, αλλά και όπως είπε πριν λίγο καιρό στο «Hard talk» του BBC: «Αλίμονο αν ο καθένας έμενε στη θέση του, η ιστορία του σινεμά είναι γεμάτη από ανθρώπους μιας τάξης που προσπαθούν να κατανοήσουν τους άλλους».
Στο «Linha de passe», έναν ποδοσφαιρικό όρο που σημαίνει την προώθηση της μπάλας στους παίκτες χωρίς αυτή να ακουμπήσει στο έδαφος, και που ο Βάλες μετουσιώνει στην έννοια της αδελφότητας, τέσσερα αγόρια προσπαθούν να αλλάξουν τη ζωή τους και η μητέρα τους αγωνίζεται να κρατήσει ενωμένη μια οικογένεια χωρίς πατέρα. «Χρησιμοποιώ τις πραγματικές ιστορίες ως αφετηρία και ύστερα ψάχνω να ξαναβρώ την ιστορία καθώς προχωράω, με σκοπό να δημιουργήσω μια ποιητική, μια ιμπρεσιονιστική διάσταση της πραγματικότητας», μας λέει. «Δεν πρέπει να είσαι προετοιμασμένος για τα πάντα. Αν έχεις όλες τις απαντήσεις προτού ξεκινήσεις, καλύτερα να μην το κάνεις. Να είσαι έτοιμος για όσα μπορείς, αλλά πάντα να αφήνεις χώρο για το κομμάτι αυτό της ιστορίας που θα σου αποκαλυφθεί στην πορεία. Μόνο έτσι και ο θεατής μπορεί να γίνει μέρος της ανακάλυψης αυτής».
Χρησιμοποιώντας αληθινά γεγονότα δεν θεωρεί ότι κάνει κάτι διαφορετικό απ' ό,τι οι ιταλοί νεορεαλιστές πριν από 50 χρόνια, που πήραν την κάμερα έξω από το στούντιο και την εστίασαν στα πρόσωπα του δρόμου. Εκείνοι δεν έκαναν απλώς μια αισθητική επανάσταση, πιστεύει, αλλά και μια «ηθική» που επηρέασε τόσο τη Νουβέλ Βαγκ όσο και το «Νέο Σινεμά» της Βραζιλίας. «Εμείς σήμερα δεν είμαστε παρά η ηχώ εκείνου του παρελθόντος», είχε πει στον «Γκάρντιαν».
Το ταξίδι στη Λατινική Αμερική, όπως περιγράφεται και στα «Ημερολόγια μοτοσικλέτας», ήταν καθοριστικό για τον Τσε. Ο Σάλες το έκανε τρεις φορές, δύο για την επιλογή τοποθεσιών και μία για το τελικό γύρισμα. Υπήρχε άραγε κάποιο ταξίδι που άλλαξε τη ζωή του; «Το ίδιο ακριβώς ταξίδι», μας απαντά. «Γυρίζοντας όλη την Αμερική για τις ανάγκες της ταινίας και μιλώντας με ανθρώπους που γνώρισαν τον Τσε, ένιωσα κομμάτι μιας μεγαλύτερης ηπείρου. Κι αυτό είναι ένα πολύ απελευθερωτικό συναίσθημα. Νομίζω ότι για όλους όσοι συμμετείχαν σε αυτή την ταινία ήταν ένα ταξίδι ανακάλυψης. Γιατί πρέπει να ξέρετε ότι οι ταινίες είναι σαν οικογένειες, που σχηματίζονται και ύστερα διαλύονται, ο καθένας τραβάει το δρόμο του. Στην περίπτωση όμως των "Ημερολογίων μοτοσικλέτας", όσοι συμμετείχαμε παραμείναμε φίλοι. Δεν περνάει εβδομάδα που να μην παίρνω γράμματα ή να μην τηλεφωνιέμαι με τους ανθρώπους που ήταν κομμάτι αυτού του ταξιδιού». Πριν αρχίσουν τα γυρίσματα διοργανώνουν τουρνουά ποδοσφαίρου ή συμμετέχουν σε σεμινάρια... μαρμελάδας.
Δουλεύοντας με ερασιτέχνες
- Εχοντας τόσο στενή σχέση με τη χώρα σας, μπορείτε να κατανοήσετε τους ανθρώπους που η πατρίδα τους τους πληγώνει;
Ο Βάλτερ Σάλες, που το 2003 ψηφίστηκε από τον «Γκάρντιαν» ανάμεσα στους 40 καλύτερους σκηνοθέτες του κόσμου, είναι άνθρωπος με εμμονές. Και μια από αυτές είναι να χρησιμοποιεί στις ταινίες του κατά κύριο λόγο μη επαγγελματίες ηθοποιούς. «Είναι αλήθεια», λέει, «ότι οι σπουδαίοι ηθοποιοί και κυρίως οι θεατρικοί ανεβάζουν το επίπεδο της ταινίας. Οι μη επαγγελματίες όμως φέρνουν μια αίσθηση αυθεντικότητας που γειώνει την ταινία σε μια συγκεκριμένη πραγματικότητα με τόσο βαθύ τρόπο, που κάνει αδύνατον για οποιονδήποτε στην ταινία να "υποκριθεί"». Προτιμά ένα πρόσωπο σαν παρθένο χάρτη, από ένα διάσημο όνομα όπου ο θεατής πρέπει αυτόματα να διαγράψει όλες τις προηγούμενες ερμηνείες του για να τον δει στον νέο του ρόλο.
Αν δεν ήταν σκηνοθέτης, θα ήθελε να είναι συγγραφέας, μας λέει. Διαβάζει πολύ και δεν είναι τυχαίο που επιλέγει βιβλία αντί για σενάρια. Ή μπορεί να γινόταν επαγγελματίας φωτογράφος. Κουβαλάει πάντα μαζί του στα ταξίδια τη μικρή του «Λάικα» και εκτυπώνει μόνος του τις φωτογραφίες του στον σκοτεινό θάλαμο του σπιτιού του. Αρνείται να περάσει στον ψηφιακό κόσμο, γιατί «η ζωή δεν είναι τέλεια και έτσι πρέπει να είναι και η απεικόνισή της».
No comments:
Post a Comment