Thursday, June 25, 2009

Ο εφευρέτης της σαπουνόπερας

  • Του Δημήτρη Δανίκα, ΤΑ ΝΕΑ: Πέμπτη 25 Ιουνίου 2009

«Η λυσσασμένη γάτα» Τότε, το 1958, οι  χυμοί της Λιζ Τέιλορ  μόλις 26, του Πολ  Νιούμαν 33. Δύο  τρυφερούδια σε  σαπουνόπερα που  μαϊμουδίζει δράμα  και οικογενειακή  τραγωδία

Εξωφρενικό αλλά εντελώς αληθινό. Όπως τουλάχιστον το εισέπραξα εγώ βλέποντας την επανακυκλοφορία της «Λυσσασμένης γάτας» του 1958 με το δίδυμο των λαμπερών ανερχόμενων τότε αστέρων Λιζ Τέιλορ και Πολ Νιούμαν. Αν πίσω από τον μανδύα μιας δραματικής ιστορίας κρύβεται ο εφευρέτης της σαπουνόπερας, ε τότε αυτός είναι ο Τένεσι Ουίλιαμς (1911-1983)

Εννοώ την κινηματογραφική μεταφορά και καθόλου την οποιαδήποτε θεατρική. Εννοώ ακόμα την άρτια, επαγγελματική, σκηνοθεσία του Ρίτσαρντ Μπρουκς (παρεμπιπτόντως θυμίζω πως τέσσερα χρόνια αργότερα, το 1962, υπογράφει το «Γλυκό πουλί της νιότης» και ακόμα θυμίζω τον τίτλο της καλύτερής του στιγμής, που δεν είναι άλλη από το ασπρόμαυρο «Ιn Cold Βlood», το ανεπανάληπτο «Εν ψυχρώ»).

Για να ολοκληρώνω με την ιστορική διαδρομή. Από την πληθωρική σχέση του Τένεσι Ουίλιαμς με το σινεμά, όπου μετράω καμιά εξηνταριά θεατρικά, νουβέλες, σενάρια αλλά και διαλόγους, δύο οι κορυφαίες μεταφορές θεατρικών έργων του στην οθόνη. Το πρώτο «Λεωφορείο ο πόθος» του Ηλία Καζάν και του 1951. Με Μπλανς Ντιμπουά τη Βίβιαν Λι και Στάνλεϊ Κοβάλσκι τον Μάρλον Μπράντο. Η δεύτερη, οκτώ χρόνια αργότερα, «Ξαφνικά πέρυσι το καλοκαίρι». Με σκηνοθέτη τον Τζόζεφ Μάνκιεβιτς και καστ από Μοντγκόμερι Κλιφτ και Λιζ Τέιλορ αλλά με αληθινή πρωταγωνίστρια την Κάθριν Χέπμπορν.

Και στις δύο αυτές περιπτώσεις το κρυμμένο πρόσωπο του Τένεσι Ουίλιαμς ήταν η ομο φυλοφιλία. Η Μπλανς Ντιμπουά είναι ο ίδιος. Μη γελιόμαστε. Γι΄ αυτό ο Κοβάλσκι την μισεί, επειδή στο βάθος την ποθεί. Και γι΄ αυτό ο Ουίλιαμς βάζει απέναντι στον (τραβεστί) εαυτό του, έναν τόσο αρρενωπό Κοβάλσκι. Κι αυτός ταυτόχρονα θέλει αλλά δεν μπορεί δημοσίως να ομολογήσει το πρόβλημά του. Έτσι, διαρκώς κρυμμένος πίσω από τους επινοημένους χαρακτήρες των έργων του. Άλλοτε γυναίκες, άλλοτε άνδρες- άλλοτε παρόντες, άλλοτε απόντες.

Ποιο το βάσανο της κυρίας Βάιολετ (Κάθριν Χέπμπορν) στο «Ξαφνικά πέρυσι το καλοκαίρι»; Ο γιος της. Τον «κατασπάραξαν» κάτι αλήτες στην Ιταλία. Γκέι, πλαγίως, ο μέλλων σύζυγος της Κάθριν (Λιζ Τέιλορ) και υιός της αριστοκρατικής κυρίας Βιολέτας. Το «περιβάλλον των νεκροζώντανων αριστοκρατών του Νότου μ΄ έκανε ομοφυλόφιλο,» ομολογεί πλαγίως. Έτσι, ενοχοποιημένος ο ίδιος. Θεωρούσε παρέκκλιση και αρρώστια την κατάστασή του. Έτσι, έψαχνε ενόχους. Κι έτσι, στο «Cat on a hot tin roof» («Λυσσασμένη γάτα») ενοχοποιεί τον αυταρχισμό του ζάπλουτου πατέρα του.
Αλλά και εδώ δεν ομολογείται η αλήθεια. Υπονοείται. Γιατί το όνομα του χαρακτήρα που υποδύεται ο Πολ Νιούμαν είναι Βrick (τούβλο). Μα γιατί δεν έχει τα κότσια να ορθώσει το ανάστημά του. Να δείξει πόρτα στη στερημένη σύζυγό του (Λιζ Τέιλορ). Να ομολογήσει στον δεσποτικό πατέρα του, τον Βig Daddy (Μπερλ Άιβς) «ναι κοιμόμουν με τον Σκίπερ γι΄ αυτό θρηνώ τον θάνατό του και γι΄ αυτό τώρα σας κατηγορώ».

Έτσι εξηγείται ο νάρθηκας στο τραυματισμένο πόδι του. Γι΄ αυτό με πατερίτσες. Γι΄ αυτό, προσωρινά, σακάτης και κουτσός. Το εργαλείο μισό. Έτσι εξηγείται η ενοχοποίηση των πάντων. Ένοχος ο δεσποτικός πατέρας του. Ένοχη η χυμώδης γυναίκα του. Ένοχα όλα τα μέλη της οικογένειας του αδελφού του. Ένοχες όλες οι παραλλαγές των «κανονικών» οικογενειακών σχέσεων. Για τη δυσλειτουργία του «ποδιού» του έχει συνωμοτήσει το σύμπαν του οικογενειακού θεσμού.

Έτσι εξηγείται ακόμα η αυτοαπομόνωσή του. Όμως επειδή η βασική αιτία δεν ομολογείται ευθέως ο θεατής εκλαμβάνει τη φανερή εξήγηση ως ακατανόητη και ελλιπή. Έτσι το ίδιο σουρεαλιστική η απέχθειά του προς το χυμώδες κορμί της Μάγκι. Μα είναι δυνατόν δίπλα σου να περιφέρεται να ξεγυμνώνεται να σε προκαλεί και γονυπετής να σε εκλιπαρεί κι εσύ να διώχνεις ένα τέτοιο κορμί; Μόνο αν το γυναικείο σώμα αντιπαθείς. Και γι΄ αυτό ο αδελφός του ο Κούπερ (Τζακ Κάρσον) μαζί με την γυναίκα του την Αΐντα (Τζούντιθ Άντερσον) παριστάνουν ένα από τα πιο αντιπαθητικά «κανονικά» ζευγάρια από συστάσεως κινηματογράφου.

Πλαγίως χλευάζει την κανονικότητα γιατί ο ίδιος θεωρεί τον εαυτό του «μη κανονικό». Και συμβαίνει το εξής αντιφατικό. Από τη μια να λοιδορεί την οικογένεια του Κούπερ. Από την άλλη, με την τελική συμφιλίωση του Βrick με την Μάγκι, το θεσμό της οικογένειας να αποθεώνει. Γιατί αυτή η υποχώρηση, αυτή η αυτοταπείνωση, αυτή η αναδίπλωση; Μα φυσικά εξ ανάγκης. Έτσι το έργο εκπίπτει. Στην κινηματογραφική του μεταφορά, εννοείται. Το οικογενειακό δράμα καταλήγει προάγγελος σαπουνόπερας.

Ο λόγος απλός. Το χρήμα κάνει κακό. «Με το χρήμα αγοράζεις αντικείμενα Βig Daddy» φωνάζει σ΄ ένα ξέσπασμα ο Βrick στον μελλοθάνατο πατέρα του. «Με το χρήμα δεν αγοράζεις Αγάπη». Ποια η αιτία της κόντρας γιου με πατέρα; Φυσικά η Αγάπη. Αυτή η κοινότοπη αποκάλυψη, κεντρικό δραματουργικό στοιχείο κάθε σαπουνόπερας, αποφλοιώνει το δράμα και αποκαλύπτει μια βαθύτερη αδυναμία. Η αυτολογοκρισία καταφέρνει να μετατρέψει έναν γίγαντα σε έναν επιδέξιο Νίκο Φώσκολο της Αμερικής. Κρίμα!

Με δυο λόγια: Ο δευτερόκοτος και γοητευτικός γιος ζάπλουτου γαιοκτήμονα του Νότου, απομονωμένος στο δωμάτιό του, διώχνει από κοντά του την όμορφη γυναίκα του και αρνείται να συμμετάσχει στο γενέθλιο πάρτι του πατέρα του. Ταυτόχρονα ο μεγάλος αδελφός του μαζί με τη σύζυγο και τα παιδιά τους προσβλέπουν στην κολοσσιαία περιουσία του Βig Daddy. Άλλωστε η κουνιάδα τους, η όμορφη Μάγκι, είναι στείρα. Επομένως τα 20.000 στρέμματα καλλιεργημένης γης θα καταλήξουν στη δική τους περιουσία. Ένα πράγμα τους χαλάει τα σχέδια. Ο καρκίνος του πατέρα. Έτσι αρχίζει το οικογενειακό στριπτίζ. Από το κακό κάτι καλό στο τέλος θα βγει!

«Η λυσσασμένη γάτα»
Λιζ Τέιλορ ούτε λυσσασμένη, ούτε γάτα Πολ Νιούμαν με πατερίτσα Μπερλ Άιβις, γίγαντας σωστός
ΒΑΘΜΟΙ=5 (μισή αλήθεια)

Για πάντα μαζί, χωρίς στεφάνι και παπά

Εκεί, εκεί, με την οικογένεια στην Αμερική. Μοιάζει και είναι ιδεολογία. Όμως στο βάθος πρόκειται για αθεράπευτη υστερία. Εννιά στις δέκα ιστορίες οποιουδήποτε είδους και γραφής, στο τέλος οικογένεια γιατί χανόμαστε όλοι μαζί. Ακόμα και στον μεταμοντέρνο χιπισμό του Σαμ Μέντες («Αmerican Βeauty») με τον ελληνικό τίτλο «Πάμε όπου θες» (Αway we go»).

Μοναδική παρεκτροπή από τα χρηστά ήθη κάθε family ιστορίας Μade in USΑ, το πείσμα της εγκύου ηρωίδας με το όνομα Βερόνα (Μάγια Ρούντολφ). Ναι στην οικογένεια όχι στον γάμο. Προσθέτοντας για να σκοτώσει την ανασφάλεια του Μπερτ και μέλλοντος πατρός του κοριτσιού τους (Τζον Κραζίνσκι): «Μην ανησυχείς, μέχρι τον θάνατο πάντα μαζί». Ως εκ τούτου τα ράσα δεν κάνουν τον παπά ούτε η τελετή και ο θεσμός εξασφαλίζουν στο ζευγάρι διά βίου συμβίωση.

Έτσι, επιστροφή στην εποχή των λουλουδιών. Μερική. Από τη μια μεριά συμβίωση με βούληση ελεύθερη και αμφί πλευρη. Από την άλλη μονογαμική η σχέση χωρίς τονωτικές ενέσεις και άλλες παρεκκλίσεις. Ο Μέντες παίρνει από τον χιπισμό ό,τι γουστάρει. Δικαίωμά του. Προφανώς έχει βαλθεί να τον «ξεπλύνει» στα μάτια των νοικοκυραίων. Ταυτοχρόνως, από την άλλη ενοχοποιεί όλες τις εκδοχές των νόμιμων σχέσεων με τα δεσμά του γάμου.

Παράδειγμα, οι γονείς του Μπερτ παντελώς αδιάφοροι για την έλευση της εγγονής. Σιγά τώρα που θα κάτσουν να περιμένουν. «Πάμε» λένε «στην Ευρώπη» Και το εγγονάκι σας; «Θα το δούμε σε δύο χρόνια». Παράδειγμα; Η εξαδέλφη του Μπερτ παντρεμένη κι αυτή, προτείνει στον εξάδελφό της και το κορίτσι του να κάνουν έρωτα όλοι μαζί. Η απόλαυση του στοματικού σεξ μοναδική. Μ΄ ένα λόγο, ναι στα αισθήματα, όχι στον γάμο.

Με δυο λόγια: Ανύπαντρο ζευγάρι, προκειμένου να βρει το τέλειο μέρος να μεγαλώσει το κυοφορούμενο μωρό τους, διανύει την μισή Αμερική και τον Καναδά μαζί. Από Φίνιξ, Τουσόν, Μάντσον μέχρι Μοντρεάλ δηλαδή. Σε κάθε στάση και από ένας παντρεμένος συγγενής, φίλος ή συμμαθητής. Όλα τα παντρεμενα ζευγάρια σε ολοσχερή παρακμή. Μοναδική ελπίδα η ανιδιοτελής σχέση του Μπερτ για τη Βερόνα. Χίπιδες χωρίς χιπισμό. Επομένως, Ηome Sweet Ηome!

«Πάμε όπου θες»
Χαμηλόφωνη, τρυφερή αλλά επίπεδη κομεντί Για πάντα μαζί Χωρίς γάμο, στεφάνι και παπά
ΒΑΘΜΟΙ=5 (σκεπτόμενη πλήξη)


Μόνοι οι γενναίοι

Φαινόμενο σύγχρονο, ιδιαίτερο και αντιφατικό. Συνέβη λόγου χάριν το περασμένο επταήμερο με την «Αρπαγή» («Τaken») του Ολιβιέ Μπερό και παραγωγό τον Λικ Μπεσόν. Οι Γάλλοι εισβάλλουν, διορθώνουν και αποκαθιστούν τη χαμένη τιμή της Αμερικής. Δούρειος ίππος του γαλλικού κινηματογράφου, οι ξεχασμένες αξίες του χολιγουντιανού Μain Stream. Παράδειγμα; «Ιn the electric Μist», δηλαδή «Καταιγίδα στην ομίχλη» του Μπερτράν Ταβερνιέ, γυρισμένο εξ ολοκλήρου στη Λουιζιάνα με πρωταγωνιστή τον Τόμι Λι Τζόουνς.

Lonely are the Βrave. Μόνοι είναι οι γενναίοι. Το μοτίβο πίσω από αυτό το μείγμα φιλμ νουάρ και Western μαζί. Μπροστά ο Ταβερνιέ, ο σκηνοθέτης του «Round Μidnight με πρωταγωνιστή τον Ντέξτερ Γκόρντον (1923-1990), από τα πιο θρυλικά σαξόφωνα στην διαδρομή της μαύρης τζαζ, βλέπει σίριαλ κίλερ. Αυτή η διάσταση τον φέρνει στη σημερινή εποχή. Πίσω ο στερεότυπος χαρακτήρας ενός ηθικού και αταλάντευτου σερίφη της περιοχής. Να δεις που μου θυμίζει τις «3 ταφές του Μελκιάδες Εστράδα». Δηλαδή μόνος εναντίον όλων. Και να δεις που η αναφορά του ίδιου χαρακτήρα προέρχεται από τον πεισματάρη Γουίλ Κέιν, δηλαδή τον Γκάρι Κούπερ του αλησμόνητου «Ηigh Νoon» του 1952 («Το τρένο θα σφυρίξει τρεις φορές»). Ο Ταβερνιέ κάνει ό,τι έπρεπε να κάνουν οι Αμερικανοί. Ανοίγει το καπάκι της κιβωτού και ξεσκονίζει τα κειμήλια που μας έκαναν να αγαπήσουμε το σινεμά.

Αυτή η αγάπη είναι που κάνει τον Ταβερνιέ, δηλαδή τον Τόμι Λι Τζόουνς, να καταφύγει στο όνειρο και τη νοσταλγία. Αυτή η λησμονημένη από τους Αμερικανούς αγάπη είναι που κάνει τον σερίφη να βλέπει στο όνειρό του την μορφή ενός έντιμου στρατηγού των Νοτίων και του Εμφυλίου. Όμως η παραδοχή της ήττας είναι εμφανής. Ο σερίφης καταφεύγει στο όνειρο, δηλαδή την ουτοπία. Με σύμμαχο και συμπαραστάτη έναν νεκρό. From the grave ο μεγάλος γενναίος λοιπόν. Αυτός εμπνέει τον σερίφη τον ζωντανό. «Μείνε ακλόνητος στις αρχές και τους στόχους σου» του λέει. «Κακοί άνθρωποι καταστρέφουν τον κόσμο σου». Και ακόμα πιο πέρα: «Είμαστε τίμιοι αλλά υπηρετήσαμε άπληστους ανθρώπους». Επομένως; Οι νεκροί καθορίζουν τη διαδρομή του γενναίου σερίφη. «Δεν έχω άλλη επιλογή» ο Τόμι Λι Τζόουνς ομολογεί.

Οι νεκροί αναδύονται από τον βάλτο της Αμερικής. Προσέξτε την επαγωγική λογική. Λουιζιάνα, δηλαδή αποικία της Γαλλίας, δηλαδή Νότος, δηλαδή ρατσισμός. Αυτό από το χθες το ιστορικό. Σήμερα ο τυφώνας Κατρίνα. Δουλεμπόριο λευκής σαρκός, σίριαλ κίλερ κοριτσιών και μέσα στο σκατό να κολυμπάει ένας αρχιμαφιόζος ιταλικής καταγωγής με το παρατσούκλι Βaby Feet (Τζον Γκούντμαν). Ποιος ο ένοχος αυτών των δολοφονιών; Όλα συνδέονται με το παρελθόν. «Ξέχασε το παρελθόν. Δεν έχεις οίκτο;» τον ρωτάει η γυναίκα του. Όχι! Η Ιστορία γράφεται από τους νικητές Η μυθολογία από τους ηττημένους. Γι΄ αυτό πάντα με τους Ινδιάνους. Γι΄ αυτό πάντα με τον Κλιντ Ίστγουντ και τον Τόμι Λι Τζόουνς. Χωρίς αυτούς το αμερικανικό σινεμά θα ήταν μόνο για νεκροζώντανους οργανισμούς!

Με δυο λόγια: Σερίφης παλαιών αρχών στη Λουιζιάνα της παρακμής προσπαθεί να εξιχνιάσει δολοφονίες νεαρών γυναικών. Όλες οι ενδείξεις και τα στοιχεία οδηγούν στην περίπτωση σίριαλ κίλερ. Πρώτος ύποπτος στη λίστα ένας αρχιμαφιόζος γιγαντιαίων διαστάσεων. Όμως κάθε φορά που μια πόρτα ανοίγει, μια δεύτερη κλειστή τον εμποδίζει. Έτσι στο παρελθόν επιστρέφει. Όλα εξηγούνται από την κατάληξη μιας παλιάς σχέσης. Το παρελθόν φυγείν αδύνατον.

«Καταιγίδα στην ομίχλη»
Μείγμα φιλμ νουάρ με γουέστερν Γάλλος ο σκηνοθέτης Αμερικανική η πλοκή Γίγαντας ο Τόμι Λι Τζόουνς
ΒΑΘΜΟΙ=7 (μόνος εναντίον όλων)


Το κοροϊδάκι της μεγαλομπεμπέκας

Δύο ακόμα πρεμιέρες. Αισθηματική κομεντί η πρώτη. Αction movie η δεύτερη.

«Η πρόταση» (Τhe Ρroposal) της Να Φλέτσερ με Σάντρα Μπούλοκ και Ράιαν Ρέινολντς. Ανύπαντρη μεγαλομπεμπέκα ηλικίας 45 ακριβώς (τόσο η Μπούλοκ) είναι η «σκύλα»- αρχηγός εκδοτικού οίκου. Και όχι μόνο αυτό. Ιδιαιτέρα γραμματέας της «σκύλας» ο νεαρός Ράιαν Ρέινολντς, μόλις 33. Όταν όμως η bitch αντιμετωπίζει το φάσμα της απέλασης από την Αμερική με προορισμό τον Καναδά, τότε αυτομάτως προτείνει στο σκυλάκι «είσαι να παντρευτούμε με λευκό γάμο;».

Το κοροιδάκι συναινεί με αντάλλαγμα μια θέση στην επιχείρηση, πιο υψηλή. Έτσι το ζεύγος αποφασίζει ταξιδάκι στην Αλάσκα ώστε η νύφη με συγγενείς και φίλους του γαμπρού να γνωριστεί. Από εδώ και πέρα η Φλέτσερ εγκαταλείπει το πιπεράτο και αρχίζει να σουλατσάρει παρέα με το γλυκανάλατο και το αμερικανικό μελάτο. Ηalf and Ηalf που πάει να πει μισή ώρα περνάει φίνα. Το υπόλοιπο πλήξη και συνηθισμένη οικογενειακή βιτρίνα.



«Τransformers- Η εκδίκηση πλησιάζει» Φανταστική περιπέτεια με σκηνοθέτη τον Μάικλ Μπέι, παραγωγό τον Στίβεν Σπίλμπεργκ και πρωταγωνιστές
ΒΑΘΜΟΙ=5 (μισό μισό)

Σάια Λαμπέφ, Μέγκαν Φοξ, Τζος Ντουχάμελ, Ταϊρίζ Γκίμπσον, Τζον Τορτούρο. Το σίκουελ των «Τransformers» του 2007. Όπου ο νεαρός Σαμ μακριά από τους δικούς του καθώς και τον έρωτά του, με φύλακα- άγγελο ένα ρομπότ ονόματι Βumblebee. Η μάχη για το Σύμπαν μόλις άρχισε!

ΒΑΘΜΟΙ= DΟΝ΄Τ ΚΝΟW (ΔΕΝ ΤΟ ΕΧΩ ΔΕΙ)

No comments: