Sunday, January 4, 2009

Η δολοφονία ενός γκέι ακτιβιστή


Ο Σον Πεν φλερτάρει και πάλι με το Οσκαρ υποδυόμενος τον Χάρβεϊ Μιλκ, τον ακτιβιστή που έγινε διάσημος για τους αγώνες του όχι μόνον υπέρ των δικαιωμάτων των ομοφυλοφίλων αλλά και κάθε καταπιεσμένου

του γιαννη ζουμπουλακη | το βήμα, Κυριακή 4 Ιανουαρίου 2009

«Φαντάσου.

Ενας ομοφυλόφιλος με εξουσία...

Αυτό κι αν είναι...τρομα- κτικό!». Η μεταξύ σοβαρού και αστείου δήλωση ανήκει στον Χάρβεϊ Μιλκ (Σον Πεν ) και ακούγεται σε σκηνή του «Μilk», της τελευταίας ταινίας του Γκας βαν Σαντ. Εκδηλος o αυτοσαρκασμός. Ωστόσο, αν τελικά ο Χάρβεϊ Μιλκ (1930-1978) κατάφερε κάτι στη σύντομη ζωή του ήταν αυτό ακριβώς: πολύ προτού αποκτήσει πολιτική εξουσία μπόρεσε να αφιερωθεί αποφασιστικά στην ιδέα των μεγάλων αλλαγών.

Και να πείσει.

Πιονιέρος ακτιβιστής για τα δικαιώματα των ομοφυλοφίλων, «καταραμένος» εραστής, πιστός φίλος, ιδιόρρυθμος πολιτικός, ακούραστος μαχητής, πρότυπο ήρωα. Ο Χάρβεϊ Μιλκ ήταν ο πρώτος ανοιχτά ομοφυλόφιλος Αμερικανός που κατάφερε να καθήσει σε καρέκλα σημαντικού πολιτικού πόστου όταν το 1977 εκλέχθηκε δημοτικός σύμβουλος (supervisor) του Σαν Φρανσίσκο. Η εκλογή του υπήρξε ισχυρό χτύπημα στο στομάχι της πουριτανικής αμερικανικής κοινωνίας, μια λάμψη στον σκοταδισμό που εκπροσωπούσαν άνθρωποι όπως η τραγουδίστρια Ανίτα Μπράιαντ, η οποία έγινε γνωστή κυρίως για τη σκληροπυρηνική στάση της εναντίον της ισότητας των ομοφυλοφίλων (η Μπράιαντ ήθελε να περάσει νόμος σύμφωνα με τον οποίο η ομοφυλοφιλία θα εθεωρείτο ψυχική ασθένεια). Βέβαια, χάρη σε ανθρώπους όπως η Μπράιαντ, ο Χάρβεϊ Μιλκ βρήκε πλούσιο έδαφος για να δράσει κατά της μισαλλοδοξίας.

Το 1972 ο Χάρβεϊ Μιλκ μετακόμισε από τη Νέα Υόρκη στην περιοχή Εureka Valley του Σαν Φρανσίσκο, πόλη στην οποία έβρισκαν καταφύγιο οι ομοφυλόφιλοι που είχαν διωχθεί από τον στρατό λόγω της σεξουαλικής ταυτότητάς τους. Στη δεκαετία του 1930 η κοινότητα Castro στην καρδιά της Εureka Valley ήταν το γκέτο των σκανδιναβών μεταναστών και αργότερα της ιρλανδικής εργατικής τάξης. Στα τέλη της δεκαετίας του 1960 εγκαταστάθηκαν εκεί πολλοί ομοφυλόφιλοι, παρά τις αντιδράσεις των κατοίκων της περιοχής. Η κοινότητα Castro ήταν ένα από τα λίγα σημεία στην Αμερική όπου οι ομοφυλόφιλοι μπορούσαν να ζουν με σχετική ελευθερία. Μαζί με τον εραστή του, τον Σκοτ Σμιθ ( Τζέιμς Φράνκο ), ο Μιλκ άνοιξε το κατάστημα φωτογραφικών ειδών Castro Camera, το οποίο ήταν περισσότερο χώρος συγκέντρωσης των γειτόνων παρά υγιής εμπορική επιχείρηση. Ηταν επίσης το σημείο συνάντησης αρκετών κατοίκων της κοινότητας, όχι απαραιτήτως ομοφυλοφίλων, των οποίων τα δικαιώματα είχαν καταπατηθεί. Σύντομα ο Μιλκ έγινε η φωνή της σιωπηλής πλειοψηφίας και το 1977 κατάφερε να εκλεγεί δημοτικός σύμβουλος έπειτα από δύο αποτυχημένες απόπειρες. Μέσα σε έναν μόλις χρόνο οι δραστηριότητές του τον έκαναν διάσημο προκαλώντας αρρωστημένη ζήλια στον συντηρητικό (πρώην αστυνομικό) δημοτικό σύμβουλο Νταν Γουάιτ ( Τζος Μπρόλιν ), ο οποίος το 1978 δολοφόνησε εν ψυχρώ τον δήμαρχο Τζορτζ Μοσκόουν ( Βίκτορ Γκάρμπερ ) και τον Μιλκ στο γραφείο τους.

Ρόλοι όπως αυτός του Χάρβεϊ Μιλκ αποτελούν όνειρο για κάθε ηθοποιό. Και όμως εδώ και πάρα πολλά χρόνια μια κινηματογραφική ταινία για τη ζωή και τη δράση του ακτιβιστή δεν μπορούσε με τίποτε να δρομολογηθεί. Το 1991 οι παραγωγοί Κρεγκ Ζέινταν και Νιλ Μέρον αγόρασαν τα δικαιώματα ενός βιβλίου για τον Μιλκ ονόματι «Τhe Μayor of Castro Street» προκειμένου να το μεταφέρουν στην οθόνη. Το σχέδιο έμεινε στην ντουλάπα για 16 χρόνια, κατά τη διάρκεια των οποίων πέντε σκηνοθέτες έδειξαν ενδιαφέρον. Ανάμεσά τους ο Ολιβερ Στόουν, ο Μπράιαν Σίνγκερ, ακόμη και ο ίδιος ο Γκας βαν Σαντ. Ο Στόουν εγκατέλειψε την ιδέα μετά τις επιθέσεις που δέχθηκε από ακτιβιστές για το «JFΚ» και το 1995 ο Βαν Σαντ πλησίασε τον Ο Σον Πεν όπως εμφανίζεται στο «Μilk» του Γκας βαν Σαντ, όπου υποδύεται τον δημοτικό σύμβουλο του Σαν Φρανσίσκο Χάρβεϊ Μιλκ Τομ Κρουζ για τον ρόλο του Μιλκ, χωρίς ποτέ να λάβει απάντηση από τον ηθοποιό. Ο Ρόμπιν Γουίλιαμς ήταν επίσης ένας από τους ηθοποιούς που έδειξαν ενδιαφέρον για τον ρόλο. Το βασικό εμπόδιο όμως ήταν η άρνηση των στούντιο να ρισκάρουν μια ακριβή ταινία για έναν ομοφυλόφιλο πολιτικό.

Μπορεί η καλλιτεχνική και εμπορική επιτυχία του «Μυστικού τού Βrokeback Μountain» να έπαιξε σημαντικό ρόλο σε ό,τι αφορά τη ρατσιστική αντιμετώπιση ταινιών γκέι θεματολογίας από τα στούντιο του Χόλιγουντ, αυτό όμως δεν σημαίνει ότι ο Ντάστιν Λανς Μπλακ, σεναριογράφος του «Μilk», δεν βρήκε μπροστά του ανάλογα προβλήματα. Ο Μπλακ απευθύνθηκε στους παραγωγούς Ζέινταν και Μέρον όχι με στόχο την προσαρμογή σε σενάριο του βιβλίου «Τhe mayor of Castro» (το οποίο εστίαζε κυρίως στη δίκη-«φιάσκο» του Γουάιτ), αλλά με ένα καινούργιο, πρωτογενές σενάριο. Δεν τον προσέλαβαν και ο Μπλακ αποφάσισε να απευθυνθεί στον στενό φίλο του Μιλκ Κλιβ Τζόουνς (στην ταινία τον υποδύεται ο Εμίλ Χιρς ), ο οποίος τον είχε βοηθήσει στην έρευνά του διαθέτοντάς του το αρχείο του Μιλκ. Οταν ο Τζόουνς διάβασε το σενάριο του Μπλακ είδε και πάλι τον αληθινό Χάρβεϊ Μιλκ και αποφάσισε να βοηθήσει τον σεναριογράφο φέρνοντάς τον σε επαφή με τον Βαν Σαντ. Ετσι βρήκε τον δρόμο της η ταινία που βλέπουμε σήμερα. Οσο για τον Πεν, δέχθηκε αμέσως.

Σύμφωνα με την ταινία του Βαν Σαντ, η οποία ενδέχεται να χαρίσει ένα δεύτερο Οσκαρ α Δ ρόλου στον πρωταγωνιστή της, το χάρισμα του Χάρβεϊ Μιλκ ήταν ότι δεν είχε μοναδικό όπλο την ειλικρίνειά του. Ο Μιλκ μπορούσε πραγματικά να χειριστεί το σύστημα, να το φέρει στα μέτρα που εκείνος ήθελε, κάνοντας οτιδήποτε έκρινε απαραίτητο: από το να μποϊκοτάρει μια βιομηχανία παραγωγής μπίρας επειδή δεν έκανε προσλήψεις ομοφυλοφίλων ως το να περάσει νόμο που αφορούσε τη δημόσια αφόδευση των ζώων. Το ντροπαλό χαμόγελο που χάριζε γενναιόδωρα στον κόσμο και η αμηχανία στις κινήσεις των χεριών του σε κάθε δημόσιο λόγο του ανακλούσαν το πόσο όμορφα ένιωθε ένας γκέι στην εξουσία. Και τελικά δεν ήταν καθόλου τρομακτικό.

«Αν υπήρξε ένας λευκός γκέι Μάρτιν Λούθερ Κινγκ,αυτόςπολύ πιθανόν να είναι ο Χάρβεϊ Μιλκ» πιστεύει ο Βαν Σαντ που με το «Μilk» παρακολουθεί τον πολιτικό ακτιβιστή στα τελευταία οκτώ και δημιουργικότερα χρόνια της ζωής του. Η ταινία δεν ακολουθεί τα βήματα ενός συμβατικού βιογραφικού έργου. Μοιάζει περισσότερο με δραματοποιημένο ντοκυμαντέρ, πολύ κοντά στο βραβευμένο με Οσκαρ ντοκυμαντέρ του Ρομπ Επστάιν «Τhe times of Ηarvey Μilk» που είχε προηγηθεί το 1985 (προβλήθηκε για πρώτη φορά στην Ελλάδα στο φεστιβάλ Νύχτες Πρεμιέρας του 2006). Ο Βαν Σαντ δεν ασχολείται καθόλου με το παρελθόν του ήρωα, για τον οποίο απλώς ακούμε ότι είχε γεννηθεί στο Λονγκ Αϊλαντ και ότι μεγάλωσε σε ένα πέρα για πέρα ετεροφυλοφιλικό περιβάλλον, επιχείρημα που χρησιμοποιεί σε δημόσιο debate με θέμα την πρόσληψη ομοφυλόφιλων δασκάλων και αν αυτοί αποτελούν κίνδυνο για τα παιδιά. «Πώς διδάσκεται η ομοφυλοφιλία;» αναρωτιέται σαρκαστικά ο Μιλκ. «Οπως τα γαλλικά;».

Ο Μιλκ δεν ενέπνευσε μόνο τον αγώνα υπέρ των δικαιωμάτων των ομοφυλοφίλων, αλλά διαφοροποίησε την ίδια την έννοια του αγώνα για τα ανθρώπινα δικαιώματα με πλατφόρμα του την ελπίδα. «Ο ρόλος της εξουσίας είναι να δίνει χώρο στην ελπίδα» ήταν ένα από τα μότο του. Τα «χρήματα του φορολογουμένου προορίζονται για την προστασία και όχι για την κατηγορία του».

Είναι πάντως αρκετά ειρωνικό που ύστερα από 16 χρόνια προσπάθειας το «Μilk» προβλήθηκε στις αίθουσες τον ίδιο μήνα που οι πολίτες της Καλιφόρνιας ψήφισαν υπέρ της Ρroposition 8 σύμφωνα με την οποία ο γάμος ανάμεσα σε πρόσωπα του ίδιου φύλου είναι νομικά παράνομος. Τριάντα χρόνια μετά τον τραγικό θάνατο του Χάρβεϊ Μιλκ, ο αγώνας του συνεχίζεται και η ελπίδα παραμένει ζωντανή.

Η ταινία «Μilk» θα προβάλλεται στις αίθουσες από τις 15 Ιανουαρίου.
  • Ο «αληθινός» Μιλκ
Ο Μπέρναρντ Χάρβεϊ Μιλκ γεννήθηκε στις 22 Μαΐου 1930 στη Νέα Υόρκη. Οι γονείς του ήταν εβραϊκής καταγωγής. Αρχισε να γίνεται γνωστός την εποχή που σπούδαζε Μαθηματικά στο Πανεπιστήμιο του Ολμπανι, όταν έγραφε στη φοιτητική εφημερίδα. Είχε ήδη συνειδητοποιήσει την ομοφυλοφιλία του, αλλά επέλεξε να διατηρηθεί το γεγονός κρυφό. Αφού υπηρέτησε στο αμερικανικό Ναυτικό επέστρεψε στη Νέα Υόρκη, όπου έκανε την πρώτη μεγάλη σχέση του με τον Τζον Κάμπελ που είχε γνωρίσει ενόσω δίδασκε στο Λονγκ Αϊλαντ. Ενώ είχε ήδη αρχίσει να αγωνίζεται για τα δικαιώματα των ομοφυλοφίλων, ο Μιλκ ταλαιπωρείτο εξαιτίας της κρυφής ζωής που ήταν αναγκασμένος να κάνει. Μη αντέχοντας την καταπίεση, αποφάσισε να εγκαταλείψει τη Νέα Υόρκη και την υψηλόμισθη δουλειά του στη Γουόλ Στριτ για το Σαν Φρανσίσκο.
  • Ομοφυλόφιλοι και Οσκαρ
Πριν από μερικές δεκαετίες οι ρόλοι ομοφυλοφίλων θεωρούνταν δολοφόνοι καριέρας για τους ηθοποιούς του Χόλιγουντ. Ωστόσο, από τη δεκαετία του 1970 και μετά τα μέλη της Αμερικανικής Ακαδημίας Κινηματογράφου άρχισαν να δείχνουν μεγαλύτερη προσοχή σε ξεχωριστές ερμηνείες.

Αλ Πατσίνο «Σκυλίσια μέρα»
(1975)
Το κίνητρο του ληστή τράπεζας που ο Πατσίνο υποδύεται στην ταινία του Σίντνεϊ Λουμέτ είναι να αποκτήσει χρήματα για τη χειρουργική επέμβαση αλλαγής φύλου του φίλου του. Ο Πατσίνο προτάθηκε για το Οσκαρ α Δ ρόλου και ο φίλος του (Κρις Σαράντον) για το β Δ ρόλου.

Μαρτσέλο Μαστρογιάνι «Μια ξεχωριστή μέρα»
(1976)
Η ταινία αναφέρεται στη σχέση ανάμεσα σε μια γυναίκα (Σοφία Λόρεν) και στον ομοφυλόφιλο γείτονά της (Μαστρογιάνι) στα τέλη της δεκαετίας του 1930, την εποχή της πρώτης συνάντησης του Χίτλερ με τον Μουσολίνι. Ο Μαστρογιάνι κέρδισε την πρώτη υποψηφιότητά του για το Οσκαρ α Δ ρόλου.

Τομ Χανκς «Φιλαδέλφεια»
(1993)
Στην ταινία του Τζόναθαν Ντέμι ο Χανκς κέρδισε το πρώτο Οσκαρ του έχοντας υποδυθεί τον ασθενή του ΑΙDS ο οποίος ζητεί διά της νομικής οδού το δίκιο του επειδή απολύθηκε όταν η αρρώστια του έγινε γνωστή στη δικηγορική εταιρεία στην οποία εργαζόταν.

Χαβιέρ Μπαρδέμ «Πριν πέσει η νύχτα»
(2000)
Η πρώτη υποψηφιότητα για Οσκαρ που κέρδισε ο ισπανός ηθοποιός ήταν για την ερμηνεία του ομοφυλόφιλου κουβανού ποιητή Ρεϊνάλντο Αρένας, ο οποίος φυλακίστηκε για τις σεξουαλικές προτιμήσεις και την «αντιεπαναστατική» γραφή του προτού μεταναστεύσει στην Αμερική, όπου πέθανε από ΑΙDS.

Χιθ Λέτζερ
(αριστερά) Τζέικ Γκίλενχααλ «Το μυστικό τού Βrokeback Μountain»

(2005)

Το ερωτικό χρονικό ανάμεσα σε δύο αμερικανούς γελαδάρηδες, σε μια περίοδο περίπου 20 χρόνων, έδωσε την ευκαιρία στον ταϊβανό σκηνοθέτη Ανγκ Λι να μιλήσει για την ομοφυλοφιλία σε μια ταινία πλατιάς απήχησης που οδήγησε στα Οσκαρ τον Λέτζερ (υποψήφιος για το α Δ ρόλου) και τον Γκίλενχααλ (β' ρόλου).

No comments: