Saturday, July 4, 2009

Αριστουργηματικό «Αλάτι της γης». Ταινία - διδαχή για την εργατιά


«Το αλάτι της γης»
«Το αλάτι της γης», η αριστουργηματική ταινία του φυλακισμένου από το μακαρθισμό, Χέρμπερτ Μπίμπερμαν, ταινία που απαγορεύθηκε από το μακαρθισμό, βραβεύθηκε από τους Γάλλους κριτικούς, απέσπασε πρώτο βραβείο γυναικείας ερμηνείας, στο Φεστιβάλ του Κάρλοβι Βάρι (1955) και το 1992 επιλέχθηκε για το Κρατικό Αρχείο Ταινιών της Βιβλιοθήκης του Κογκρέσου, προβάλλεται στους κινηματογράφους. Η ταινία (90', ανακαινισμένη κόπια), προασπίζεται τα δικαιώματα των εργατών, των γυναικών, των μεταναστών. Το σενάριο είναι του Μάικλ Γουίλσον, η παραγωγή του Πολ Τζέρικο, η φωτογραφία του Σάιμον Λάζαρους, η μουσική του Σολ Κέπλαν. Παίζουν: Rosaura Revueltaw, Juan Chacon, Will Geer, David Wolfe, Mervin Williams, David Sarvis.

Τολμηρή πολιτική ταινία, «Το αλάτι της γης» βασίστηκε σε μια πραγματική απεργία σε ορυχείο του Σίλβερ Σίτι (Νέο Μεξικό). Η πλειοψηφία των «ηθοποιών» της ταινίας ήταν εργάτες του ίδιου ορυχείου. Η πολιτικο-κοινωνικού ρεαλισμού ταινία, αποκάλυψε την άγρια εκμετάλλευση των Μεξικανών κατοίκων από τους Αγγλο-Αμερικάνους βιομήχανους, δηλαδή την Εταιρεία Ψευδαργύρου, η οποία ξαφνικά εμφανίστηκε στη γενέθλια γη των Μεξικανών, ως «ιδιοκτήτρια» του ορυχείου κι απαίτησε από τους αυτόχθονες: ή να φύγουν ή να εργαστούν με άθλιους μισθούς κι άθλιες συνθήκες. Οσοι κάτοικοι έμειναν, δούλευαν σαν εργάτες και ζούσαν σε άθλιες καλύβες - «σπίτια» που «ανήκαν» στην εταιρεία και καταχρεώνονταν αγοράζοντας τα τρόφιμα που πανάκριβα πουλούσαν τα καταστήματα της εταιρείας, τα μόνα στην περιοχή. Οι Μεξικανοί δεν μπορούσαν να δουλεύουν σε ζευγάρια, όπως οι λευκοί εργάτες. Εξαναγκάζονταν να κάνουν τις πιο επικίνδυνες εργασίες. Κι όποτε διαμαρτύρονταν απειλούνταν με απόλυση.

Οταν οι εργάτες κατάφεραν να οργανώσουν μια απεργία, η αστυνομία - όργανο της εταιρείας - προσπάθησε να σπάσει την απεργία, με ρατσιστικές βρισιές, με βία, με σύλληψη ενός εργάτη και τραυματισμό ενός άλλου. Καθώς οι απεργοί επέμεναν στον αγώνα τους, διώχθηκαν από τα καλύβια τους. Τα λιγοστά υπάρχοντά τους και η γη τους καταστράφηκε.

Η ταινία, όμως, δεν περιορίστηκε στο να αποκαλύψει μόνο την άγρια εκμετάλλευση των αντρών εργατών. Αποκάλυψε και την ακόμη σκληρότερη πραγματικότητα στη ζωή των γυναικών, αλλά και τον αγώνα των γυναικών για ίσα δικαιώματα, όχι μόνο στη δουλειά αλλά και στον αγώνα. Ετσι οι Μεξικάνες γυναίκες, αρνούμενες να γίνουν απεργοσπάστριες, μπήκαν δυναμικά στον αγώνα και ισάξια με τους άντρες τους, πολεμώντας παράλληλα και τις παραδοσιακές προκαταλήψεις περί του «αδύναμου» και «δεύτερης» κατηγορίας φύλου τους.

Η ταινία αρχίζει με την αφήγηση της Εσπεράνζα Κουιντέρο: «Τ' όνομά μου είναι Εσπεράνζα Κουιντέρο. Είμαι η γυναίκα ενός εργάτη στο ορυχείο. Εδώ είναι το σπίτι μας. Το σπίτι δεν είναι δικό μας. Τα λουλούδια, όμως... τα λουλούδια είναι δικά μας. Αυτό είναι το χωριό μου. Οταν ήμουν παιδί, λεγόταν Σαν Μάρκος. Οι Αγγλοαμερικανοί άλλαξαν το όνομα σε Zinc Town. Ζινκ Τάουν, Νιου Μέξικο, ΗΠΑ. Οι ρίζες μας φτάνουν βαθιά σ' αυτόν τον τόπο, πιο βαθιά κι από τα πεύκα, κι απ' το ορυχείο. Σ' αυτούς τους ξεροπόταμους ο προπάππος μου έβοσκε τα βοοειδή του πριν έρθουν οι Αγγλοαμερικανοί. Η γη όπου στέκει τώρα το ορυχείο ανήκε στον παππού του συζύγου μου. Τώρα ανήκει στην εταιρεία. Δεκαοχτώ χρόνια έφαγε ο άντρας μου σ' αυτό το ορυχείο. Ζώντας τη μισή του ζωή με το δυναμίτη και το σκοτάδι. Ποιος μπορεί να πει πού αρχίζει η ιστορία μου; Δεν ξέρω. Εκείνη, όμως, τη μέρα τη θυμάμαι σαν την αρχή του τέλους. Ηταν η μέρα της γιορτής μου. Ημουν τριάντα πέντε χρονώ. Ημέρα γιορτής. Κι ήμουν εφτά μηνών έγκυος στο τρίτο μου παιδί. Κι εκείνη τη μέρα - θυμάμαι έκανα μια ευχή... μια τόσο αμαρτωλή σκέψη... μια τόσο σατανική σκέψη που παρακάλεσα το Θεό να με συγχωρέσει. Ευχήθηκα... ευχήθηκα να μη γεννηθεί ποτέ το παιδί μου. Οχι. Οχι σ' αυτόν τον κόσμο».

Το γύρισμα της ταινίας ήταν μια μεγάλη περιπέτεια, που εκτυλίχθηκε «πίσω απ' την κάμερα». Ο Μπίμπερμαν, ένας από τους «δέκα του Χόλιγουντ», τους οποίους φυλάκισε ο Μακάρθι, για «αντιαμερικανικές ενέργειες», μόλις αποφυλακίστηκε το 1947, βάλθηκε να γυρίσει, μαζί με τους ομοϊδεάτες συνεργάτες του, ένα «σκηνοθετημένο ντοκιμαντέρ», με άξονα την απεργία των μεξικάνικης καταγωγής μεταλλωρύχων στο Σίλβερ Σίτι.

Το γύρισμα άρχισε το 1951. Το συνεργείο είχε να αντιμετωπίσει τους ένοπλους «εθνικόφρονες» - μέλη της «Κου Κλουξ Κλαν» και άλλα παρόμοια παράσιτα. Τεχνικοί και καλλιτέχνες έκαναν βάρδιες γύρω απ' το χώρο του γυρίσματος. Χρειάστηκε ακόμα και με τα όπλα τους να απομακρύνουν τους πιστολέρο της «Κου Κλουξ Κλαν». Δύο χρόνια αργότερα, τα γυρίσματα τέλειωσαν. Κανένα, όμως, εργαστήριο δε δεχόταν να επεξεργαστεί την ταινία. Ετσι ο δημιουργός της και οι συνεργάτες τους, αναγκάστηκαν να την τεμαχίσουν και να τη δουλέψουν, κατά δόσεις, σε πολλά εργαστήρια. Τελικά, η «πανηγυρική» πρεμιέρα δόθηκε παράνομα, σ' έναν απόμερο συνοικιακό κινηματογράφο όγδοης κατηγορίας της Νέας Υόρκης.


Α. Ε., ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ, Κυριακή 5 Ιούλη 2009

No comments: