Ενας «Πορτοφολάς» βγάζει νοκ άουτ τον «Μπρούνο»

• Ελευθεροτυπία, Πέμπτη 9 Ιουλίου 2009

• ΚΡΙΤΙΚΗ: ΝΙΝΟΣ ΦΕΝΕΚ ΜΙΚΕΛΙΔΗΣ

Η επανέκδοση του αριστουργηματικού «Πορτοφολά» του Ρομπέρ Μπρεσόν είναι ένας βασικός λόγος για να πάτε αυτές τις μέρες στο σινεμά, αν αγαπάτε τον καλό κινηματογράφο.

Ενώ, αν θέλετε να γελάσετε, υπάρχει ο «Μπρούνο» του Σάσα Μπάρον Κοέν. Στο πρόγραμμα και οι ταινίες: «Το σπίτι με θέα» της Ούρσουλα Μέγερ, η ελληνική «Προς το παρόν» του Αντώνη Καλογιάννη, η περιπέτεια «Εντιμότατοι διαρρήκτες» της Μίμι Λέντερ, το μελό «Η αδερφή μου κι εγώ» του Νικ Κασσαβέτη και η ιταλική «Συννεφιές με λιακάδα» του Σίλβιο Σολντίνι.

• Ο πορτοφολάς

Pickpocket. Γαλλία, 1959. Σκηνοθεσία-σενάριο: Ρομπέρ Μπρεσόν. Ηθοποιοί: Μαρτέν Λασάλ, Πιερ Λεμαρί, Μαρίκα Γκριν. 75'

******

«Ο πορτοφολάς» του Ρομπέρ Μπρεσόν

Ενας πορτοφολάς βρίσκει τη λύτρωση μέσα από τον έρωτα, σε μια αριστουργηματική ταινία, δοσμένη με λιτότητα, οικονομία κι εκπληκτική ελλειπτικότητα -σε επανέκδοση.

ΟΡομπέρ Μπρεσόν είναι από τους σπάνιους εκείνους σκηνοθέτες που με τα πιο λιτά, αυστηρά μέσα καταφέρνει να δείξει με τον καλύτερο τρόπο τη δύναμη μιας καθαρά κινηματογραφικής γλώσσας. Στον «Πορτοφολά» του, που προβάλλεται σε επανέκδοση, γυρισμένο την ίδια χρονιά με την ταινία του Γκοντάρ «Με κομμένη την ανάσα», ο Μπρεσόν στρέφεται στην παράδοση, χρησιμοποιώντας απλά μέσα (το γκρο πλάνο, ένα σφιχτό, γρήγορο μοντάζ, μαζί με μια εμπνευσμένη χρήση του ήχου), για να αφηγηθεί, με οικονομία και ελλειπτικότητα (η ταινία διαρκεί μόνο 75 λεπτά), την ιστορία του και να δημιουργήσει την αλλόκοτη, γοητευτική ατμόσφαιρά του.

Μέσα από μια ιστορία, εμπνευσμένη από το «Εγκλημα και τιμωρία» του Ντοστογιέφσκι, ο Μπρεσόν αφηγείται τις περιπέτειες του Μισέλ, ενός πορτοφολά (Μαρτέν Λασάλ), που βρίσκει τη λύτρωση χάρη στον έρωτά του για μια νεαρή γυναίκα (Μαρίκα Γκριν). «Ημουν κυρίαρχος του κόσμου», σχολιάζει, αμέσως μετά την πρώτη του κλοπή, ο Μισέλ. Αυτή ακριβώς η αίσθηση, και όχι τόσο η ανάγκη ν' αποκτήσει λεφτά, είναι που τον σπρώχνει στις υπόλοιπες κλοπές. Με τον Μπρεσόν να δημιουργεί μια ερωτική σχέση ανάμεσα στον πορτοφολά και τις κλοπές του, που τονίζονται μέσα από τα συνεχή γκρο πλάνα με χέρια, πορτοφόλια, σακάκια, τσάντες και άλλες λεπτομέρειες που σχετίζονται με τις διάφορες κλοπές. Λεπτομέρειες που μοντάρει με εκπληκτική χορογραφία και που αποκτούν μια ξεχωριστή διάσταση χάρη στους ήχους και τη (λιγοστή, αλλά υποβλητική) μουσική. Με απόγειο τις σκηνές των κλοπών στο Γκαρ ντε Λιόν, με τον Μισέλ και τους συνεργάτες του -όλοι μη επαγγελματίες ηθοποιοί που ερμηνεύουν τους ρόλους τους με τρόπο ουδέτερο- να κλέβουν με εκπληκτική δεξιοτεχνία, ταχύτητα και ρυθμό τα διάφορα θύματά τους ανάμεσα στο πλήθος που κινείται στο σταθμό τρένου. Αριστούργημα!

• Bruno

ΗΠΑ, 2009. Σκηνοθεσία: Λάρι Τσαρλς. Σενάριο: Σάσα Μπάρον Κοέν, Αντόνι Χάινς, Νταν Μέιζερ, Τζεφ Σάφερ. Ηθοποιοί: Σάσα Μπάρον Κοέν, Γκούσταβ Χάμαρστεν. 82 λεπτά.

** ½

Ο Σάσα Μπάρον Κοέν στον «Bruno» του Λάρι Τσαρλς

Διασκεδαστική, με απολαυστικά, «πρόστυχα», γκαγκ, σατιρική κωμωδία με τον Αυστριακό γκέι, ειδικό της μόδας, Μπρούνο, να φτάνει στο Χόλιγουντ αναζητώντας τη φήμη.

Υστερα από τον ξεκαρδιστικό «Μπόρατ», ο Αγγλος τηλεοπτικός κωμικός Σάσα Μπάρον Κοέν στρέφεται, με τη νέα του αυτή ταινία σ' ένα είδος ψευδο-ντοκιμαντέρ, σε μια προσπάθεια να συνεχίσει τα κωμικά γκαγκ που εκφράζουν τους διάφορους τηλεοπτικούς χαρακτήρες του. Εδώ, ο Κοέν ερμηνεύει τον Μπρούνο, έναν γκέι Αυστριακό, ειδικό της μόδας, τον μεγαλύτερο Αυστριακό σούπερ σταρ από την εποχή του Χίτλερ, που όταν χάνει τη δουλειά του αποφασίζει ν' αναζητήσει την τύχη του στο Λος Αντζελες, ακολουθούμενος από τον βοηθό του, Λουτζ (ο Σουηδός ηθοποιός Γκούσταβ Χάμαρστεν). Τη φορά αυτή στο στόχαστρο του Σάσα-Μπρούνο είναι το Χόλιγουντ και η μανία της διασημότητας. Ανάμεσα στις απολαυστικές σκηνές αναφέρω εκείνες με τον Μπρούνο να σατιρίζει τον Τομ Κρουζ και άλλους «στρέιτ» σταρ ή εκείνες με το ταξίδι του Μπρούνο στη Μέση Ανατολή αν και η σκηνή του με το μαύρο παιδάκι που υιοθετεί είναι κάπως αμήχανη. Αλλες, όπως το μοντάζ με σκηνές από γκέι σεξ, κινούνται στο πνεύμα της χοντρής φαρσοκωμωδίας του Μπένι Χιλ, ενώ υπάρχουν άλλες που δεν καταφέρνουν να προκαλέσουν το αναμενόμενο γέλιο. Πολλά από τα γκαγκ της ταινίας, πρέπει να πω, είναι αρκετά τολμηρά, συχνά «πρόστυχα» (με πέη κ.λπ.), και ίσως θίξουν μερικούς. Μετά τον «Μπόρατ», πάντως, είναι δύσκολο να πρωτοτυπήσεις.

• Το σπίτι με θέα

Home. Γαλλία, 2009. Σκηνοθεσία: Ούρσουλα Μέγερ. Σενάριο: Μέγερ, Αντουάν Ζακού, Ολιβιέ Λοράλ, Ζιλ Τοράν, Ραφαέλ Βαλμπρούν. Ηθοποιοί: Ιζαμπέλ Ιπέρ, Ολιβιέ Γκουρμέ, Αντελαΐντ Λερού, Μαντλίν Μπαντ. 97'

** ½

«Το σπίτι με θέα» της Ούρσουλα Μέγερ, με την Ιζαμπέλ Ιπέρ. Ο αυτοκινητόδρομος που περνάει πλάι στο σπίτι τους κινδυνεύει να οδηγήσει στην τρέλα μια οικογένεια σε μια αλληγορική, διανθισμένη με μαύρο χιούμορ, ταινία.

Με τα εφιαλτικά αποτελέσματα του καθημερινού βασανιστικού θορύβου στη ζωή μιας οικογένειας που ζει κοντά σ' έναν αυτοκινητόδρομο καταπιάνεται η αλληγορική αυτή ταινία, είδος αντί-road movie, της ελβετικής καταγωγής Γαλλίδας σκηνοθέτριας Ούρσουλα Μέγερ. Η μητέρα (Ιζαμπέλ Ιπέρ) και ο πατέρας (Ολιβιέ Γκουρμέ) ζουν μια ήσυχη, ατονική ζωή, με τα τρία παιδιά τους σ' ένα σπίτι κοντά σ' έναν εγκαταλειμμένο αυτοκινητόδρομο. Οταν όμως ο αυτοκινητόδρομος αρχίζει να φτιάχνεται και τελικά να λειτουργεί, τα πράγματα αλλάζουν κι η οικογενειακή ισορροπία καταστρέφεται. Ο συνεχής θόρυβος, μέρα νύχτα, το καυσαέριο, οι παρεμβάσεις των περαστικών, αρχίζουν να δηλητηριάζουν την υγεία και τη ζωή τους. Μόνη δυνατή λύση είναι η απομόνωση, που όμως προκαλεί τα δικά της προβλήματα.

Η Μέγερ αρχίζει την αφήγησή της απλά, διανθίζοντας τις σκηνές της με χιούμορ (συχνά μαύρο), πριν προχωρήσει, σταδιακά, να δώσει έναν άλλο, εφιαλτικό, που αγγίζει τα όρια της τραγωδίας, τόνο στην ιστορία της, τόνο από τον οποίο δεν λείπει το σασπένς. Με την Ιζαμπέλ Ιπέρ να δίνει, με εσωτερική δύναμη, τη βασανισμένη μητέρα.

• Προς το παρόν

Ελλάδα, 2008. Σκηνοθεσία-σενάριο: Αντώνης Καλογιάννης. Ηθοποιοί: Γιώργος Παπαπαύλου, Ειρήνη Θαλάσση, Θέμης Σερμιέ, Σταύρος Παπαχρήστος, Ιλεάννα Χορν.

** ½

Η άφιξη ενός ξένου σ' ένα νησί προκαλεί διάφορα γεγονότα σε μια ταινία δοσμένη με ποίηση και σουρεαλιστικά στοιχεία.

Μπορεί στα πρώτα λεπτά της ταινίας αυτής του Αντώνη Καλογιάννη να μην ξέρεις προς τα πού θέλει να σε οδηγήσει ο σκηνοθέτης, από κάποια όμως στιγμή κι ύστερα όσα συμβαίνουν στην οθόνη σε κάνουν ν' αναγνωρίσεις πως έχεις να κάνεις μ' έναν σκηνοθέτη με πρωτότυπο κινηματογραφικό μάτι. Οπως έγραφα και στην ανταπόκρισή μου από το Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης, η ταινία του δεν έχει κάποια συγκεκριμένη ιστορία, εκτός από την άφιξη ενός ασυνήθιστου νέου (ίσως σωτήρα) σ' ένα νησί όπου παρακολουθούμε να συμβαίνουν διάφορα, συχνά άσχετα μεταξύ τους, πράγματα: ένας γέρος, εξαιτίας της αρρώστιας του γιου του, έχει εγκαταλείψει την ταβέρνα του, ένας παπάς, στη γιορτή των Αγίων Αναργύρων, ελπίζει να βρει άγιο νερό στο βουνό, ένα παιδάκι εστιάζεται στα παράξενα παιχνίδια του, ένας πρωτότυπος αστυνομικός είναι έτοιμος να βοηθήσει όλους, μια τραγουδίστρια περιφέρεται τραγουδώντας ένα όμορφο τραγούδι, και πολλά άλλα. Ο σκηνοθέτης παραθέτει τις σκηνές του, αφήνοντάς μας να τις απορρίψουμε ή ν' ανακαλύψουμε την ομορφιά τους: όπως η ποιητική εκείνη μ' έναν κόκορα που βγαίνει από το κοτέτσι και περιφέρεται σ' ένα χωράφι πριν επιστρέψει σ' αυτό -από τις πιο όμορφες, με μια δόση μπουνιουελικού σουρεαλισμού, σκηνές που έχω δει σε ελληνική ταινία. Από τους ηθοποιούς ξεχωρίζει ο Θέμης Σερμιέ στον ρόλο ενός απολαυστικού αστυνομικού.

• Οι άλλες ταινίες

Εντιμότατοι διαρρήκτες

(The Code). ΗΠΑ, 2009. Σκηνοθεσία: Μίμι Λέντερ. Σενάριο: Τεντ Χάμφρεϊ. Ηθοποιοί: Μόργκαν Φρίμαν, Αντόνιο Μπαντέρας, Ράντα Μισέλ, Ρόμπερτ Φόρστερ. 104'

*

Ενας δεινός επαγγελματίας κλέφτης προσπαθεί, με τη βοήθεια ενός νεότερου συνεργάτη, να πετύχει το «μεγάλο κόλπο» σε μια μέτρια περιπέτεια. Γκανγκστερική περιπέτεια με ληστείες («heist films» είναι ο αμερικανικός όρος) είναι η ταινία που σκηνοθέτησε η Μίμι Λέντερ, με τον Μόργκαν Φρίμαν στον ρόλο ενός άσου στις κλοπές γκάνγκστερ, που, για να μπορέσει να κλέψει τα περιβόητα «αβγά Faberge» για τη ρωσική μαφία, συνεργάζεται με ένα νέο κλεφτρόνι (Αντόνιο Μπαντέρας), εντυπωσιασμένος από μια τολμηρή ληστεία του.

Η αδελφή μου κι εγώ

(My sister's keeper) ΗΠΑ, 2009. Σκηνοθεσία: Νικ Κασσαβέτης. Σενάριο: Κασσαβέτης & Τζέρεμι Λέβεν. Ηθοποιοί: Κάμερον Ντίαζ, Τζέισον Πάτρικ, Αλεκ Μπόλντουιν, Αμπιγκέιλ Μπρέσλιν. 109'

½

Δακρύβρεχτο μελόδραμα γύρω από ένα ζευγάρι (Ντίαζ - Πάτρικ) το οποίο αποφασίζει να κάνει ένα ακόμη παιδί για να μπορεί με διάφορες μεταγγίσεις να κρατήσει στη ζωή το μεγαλύτερο παιδί του που πάσχει από λευχαιμία. Τα πράγματα όμως μπλέκονται όταν η 11χρονη πια Αννα (Σοφία Βασίλιεβα) αποφασίζει να κινήσει αγωγή στους γονείς της...

Συννεφιές με λιακάδα

(Giorni e nuvole). Ιταλία, 2007. Σκηνοθεσία: Σίλβιο Σολντίνι. Ηθοποιοί: Μαργκερίτα Μπούι, Αντόνιο Αλμπανέζε, Τζιουζέπε Μπατίστον. 119'

Η ζωή της Ελσας και του Μικέλε, ενός ευκατάστατου, ευτυχισμένου ζευγαριού, ανατρέπεται όταν ο Μικέλε ξαφνικά αποκαλύπτει πως εδώ και μερικούς μήνες είναι χωρίς δουλειά. Μια ακόμη επίκαιρη ιστορία, που το θέμα της θυμίζει εκείνο του «Αντίζηλου» του Γάλλου Λοράν Καντέ. Σκηνοθετημένη από τον Σίλβιο Σολντίνι («Ψωμί και τουλίπες»).