Βία. Αιμομειξία. Ενας πατέρας-αφέντης που εκπορνεύει τα ίδια τα παιδιά του. Εμπόριο λευκής σαρκός. Βιασμός σε σφαγείο. Βουβή απελπισία.
Τη βία στην οικογένεια της ελληνικής επαρχίας αναπαριστά στην ταινία του ο Κώστας Ζάπας. «Οσα δείχνω δεν μπορεί να είναι τόσο ωμά όσο είναι η πραγματικότητα. "Σκληρή ταινία", ακούς να λένε. "Με αρρώστησε". Μα, μια ταινία δεν έχει τη δύναμη να σε αρρωστήσει. Μόνο να σου υπενθυμίσει πόσο άρρωστος είσαι», λέει ο σκηνοθέτης. |
Οι «Μικρές ελευθερίες» είναι το τρίτο μέρος μιας νατουραλιστικής τριλογίας για την οικογένεια: Στο πειραματικό «Uncut Family», η κάμερα εστιάζει στα πρόσωπα μιας προβληματικής οικογένειας. Στην τελευταία σκηνή ο γιος αυνανίζεται πλάι στους γονείς του. Στο «The last porn movie», ένας πορνοστάρ αποφασίζει να γυρίσει μια ταινία για να ξελασπώσει. Ομως οι χρηματοδότες του θέτουν έναν όρο: να συμπρωταγωνιστήσει με την κόρη του.
- Ενοχη ελληνική επαρχία
Τώρα, στις «Μικρές ελευθερίες», ο πατέρας-αφέντης (Α. Παπαδόπουλος) ασκεί κάθε μορφής βία στα παιδιά του (Μ. Σαΐτη, Α. Τούντας). Οταν όμως αποφασίζει να εκπορνεύσει και τον νεαρό γιο, η αδελφή του εξεγείρεται...
Και οι τρεις ταινίες, που προσεχώς θα κυκλοφορήσουν σε DVD, έγιναν με την υποστήριξη του παραγωγού Γρηγόρη Αθανασίου, που κατά καιρούς έχει συνεργαστεί με σημαντικά ονόματα από το Εθνικό Θέατρο και την Κρατική Οπερα του Βερολίνου, όπως ο Ντάνιελ Μπάρενμποϊμ.
Ο αυτοδίδακτος Ζάπας έχει περάσει απ' όλα τα πόστα της κινηματογραφικής διαδικασίας. Σήμερα η «Guardian» τον χαρακτηρίζει «έναν από τους πρωταγωνιστές της ανερχόμενης ελληνικής νέας κινηματογραφικής γενιάς».
- Αλήθεια, έχουν φύγει ποτέ θεατές από τις ταινίες σας;
«Οταν παίχτηκαν οι "Μικρές ελευθερίες" στις "Νύχτες Πρεμιέρας", έγινε πανζουρλισμός. Κι όμως έφυγαν μόνο πέντε ηλικιωμένοι - μετά από μια σκηνή που ο πατέρας χαϊδεύεται μπροστά στην κόρη του. Στο "Last porn movie" τα πράγματα ήταν πιο ακραία. Στην πρεμιέρα, ο κόσμος έφευγε, γελούσε από αμηχανία. Κάποιοι γίνονταν χυδαίοι. Τότε βέβαια δεν είχαμε τη "νομιμοποίηση" της Zentropa. Το πρόβλημά μας είναι πολιτιστικό. Είμαστε ένας βαθιά αμόρφωτος λαός. Και βέβαια δεν έχουμε την κινηματογραφική παράδοση ενός arthouse κινηματογράφου. Εδώ, έχουμε μεγάλη ανάγκη τη μεσολάβηση των δημοσιογράφων».
- Γιατί αυτή η εμμονή με τη βία στην οικογένεια;
- Στις «Μικρές ελευθερίες» είστε πιο ωμός και πιο αποκαλυπτικός από ποτέ. Γιατί;
«Η ταινία γυρίστηκε στα ορεινά μιας επαρχίας. Και η ελληνική επαρχία, σύμφωνα με μια έκθεση της Ε.Ε., είναι στις πρώτες θέσεις ως προς την αιμομειξία. Και δεν μιλάμε μόνο για μπαμπάδες, αλλά και για μπατζανάκηδες, τριτοξάδερφους κ.ο.κ. Οταν, λοιπόν, θες να αναπαραστήσεις μια τέτοια κατάσταση, δεν θα την ωραιοποιήσεις. Και πάλι, όσα δείχνω δεν είναι τόσο ωμά όσο η πραγματικότητα. "Σκληρή ταινία", ακούς να λένε. "Με αρρώστησε". Μα μια ταινία δεν έχει τη δύναμη να σε αρρωστήσει. Μόνο να σου υπενθυμίσει πόσο άρρωστος είσαι».
- Πάντως η σκηνή που η ηρωίδα σας εκπορνεύεται σε ένα σφαγείο, μέσα στα αίματα, με ένα σφαχτάρι δίπλα, όπως και να το κάνουμε είναι απωθητική...
«Μα πού ζείτε; Ισως να φαίνονται βίαια όλ' αυτά στους αστούς. Πού νομίζετε πως γίνονται οι βίζιτες στην ελληνική επαρχία; Στο Χίλτον; Στα δάση, μέσα στις λάσπες γίνονται, στους χώρους εργασίας, στα σφαγεία. Δεν έχετε πάρει χαμπάρι τα κωλόμπαρα, τις κοπέλες που τις φυλακίζουν σ' ένα δωμάτιο;».
- Η πρωταγωνίστριά σας, η Μαρλέν Σαΐτη, δυσκολεύτηκε υπ' αυτές τις συνθήκες;
«Δεν τους εκθέτω τους ηθοποιούς μου. Οταν φτάνω πια στο γύρισμα είναι πανέτοιμοι - σαν στρατιώτες. Δουλεύω ψυχαναλυτικά μαζί τους. Πάντως δεν ήταν ευχάριστο για κανένα μας το ότι δίπλα μας έσφαζαν ένα ζώο. Αλλά πόσο πια θα κρυβόμαστε πίσω από το δάχτυλό μας; Η τέχνη μάς δείχνει μια πραγματικότητα. Μόνο όταν αποδεχθείς την αλήθεια μπορείς να την αλλάξεις. Οταν ένα παιδάκι λέει στη μαμά του πως το βίασαν, και αυτή του λέει, "Ελα, τώρα, δεν τα λέμε αυτά", πώς θα διορθωθεί το πρόβλημα;».
- Τελικά, ο πατέρας έχει σεξουαλικές σχέσεις με την κόρη στην ταινία;
«Ασφαλώς. Η έννοια όμως θύμα και θύτης με απασχολούσε πάντα. Είναι σχετική. Γιατί δεν φεύγει η κοπέλα; Γιατί τα υπομένει όλα αυτά; Ξέρετε πόσες γυναίκες κακοποιούνται από τους άντρες τους και δεν φεύγουν; Ο Φρόιντ είχε πει κάτι σκληρό: Η νεύρωση έχει ηδονή».
- Και η σχέση των δύο αδελφών έχει ερωτισμό, αλλά βγάζει και μια παιδικότητα.
«Δεν υπάρχει σεξουαλική σχέση ανάμεσά τους. Ερωτισμός ναι. Στην οικογένεια υπάρχει μια κρυφή διάθεση σεξουαλικότητας. Η σχέση αυτών των δύο παιδιών είναι το μόνο που έχουν».
- Σπάνια βλέπουμε αντρικό γυμνό στο ελληνικό σινεμά...
«Εχω ζήσει χρόνια στο Βερολίνο. Εκεί το γυμνό είναι σύνηθες. Οι Γερμανοί δεν βάζουν κουρτίνες και κυκλοφορούν γυμνοί στο σπίτι τους. Ερχονται σε ερωτική επαφή με ανοιχτό παράθυρο. Ο μπαμπάς δεν ντρέπεται να δείξει τη στύση του, ούτε οι γιαγιάδες να θεαθούν γυμνές. Στο Βερολίνο έτσι; Διότι το Βερολίνο είναι ένα "νησί" στη συντηρητική Γερμανία. Δυστυχώς η μητριαρχική ελληνική κοινωνία έχει δημιουργήσει διάφορα συμπλέγματα στους άντρες».
- Οι έλληνες πατεράδες στις ταινίες σας, πάντως, βγάζουν μια τρέλα...
«Τα βάθη της αμορφωσιάς τους είναι τέτοια που πράγματι δημιουργούν ένα ερωτηματικό: είναι φυσιολογικοί, είναι στα όρια της γραφικότητας ή στα όρια της τρέλας; Εδώ πρέπει πάντως να πω πως τον πατέρα ενσαρκώνει ο Αντώνης Παπαδόπουλος: ήταν από τους μαθητές του Κουν και συμμετείχε ενεργά στο Πολυτεχνείο. Τα πόδια του είναι γαζωμένα από σφαίρες... Κι, όμως, ουδέποτε εξαργύρωσε σε χρήμα την αριστερή του συνείδηση».
- «Ο "Μάης" μας κατέληξε πλιάτσικο»
- Ζείτε στα Εξάρχεια. Πώς βιώσατε τα τελευταία επεισόδια;
«Από απόσταση. Είμαστε η μόνη χώρα στον πλανήτη που ο δικός της Μάης του '68 χρειάστηκε μόλις δύο μέρες για να καταλήξει σε πλιάτσικο. Στην Ελλάδα πολλοί δηλώνουν επαναστάτες, ενώ δεν είναι ικανοί ούτε καν να μορφωθούν κοινωνικά. Αυτό δεν ήταν εξέγερση -οι εξεγέρσεις έχουν από πίσω μια ιδεολογία. Εδώ, αντί να γίνει μια εξέγερση κατά των διεφθαρμένων θεσμών, έγινε το πανηγύρι των διεφθαρμένων θεσμών...».
- Οι ταινίες σας δεν κατάφεραν ποτέ να διεκδικήσουν κρατικό βραβείο. Πώς το εξηγείτε;
«Τα κρατικά βραβεία ποιότητας είναι παράνομα διότι προσκρούουν στο νόμο περί ελεύθερου ανταγωνισμού. Με μια υπουργική απόφαση υποχρεώνουν τις γυρισμένες ψηφιακά ταινίες να μετατρέπονται σε φιλμ για να διαγωνιστούν. Κι όλ' αυτά, σε μια παγκόσμια βιομηχανία που πλέον λειτουργεί ψηφιακά. Αν δεν έχεις χρήματα να κάνεις τη μετατροπή αυτή ή αν θεωρείς, όπως εγώ, πως η μετατροπή της θα χάνει σε ποιότητα, πολύ απλά δεν μπορείς να διεκδικήσεις δημόσιο χρήμα».
- Πάντως στο τελευταίο Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης οι «Μικρές ελευθερίες» δεν προβλήθηκαν ούτε καν στο «Digitalwave» που προβάλλει ψηφιακά γυρισμένες ταινίες...
«Διότι θεωρώ πως η συμμετοχή εκεί είναι υποτιμητική. Το επίπεδο είναι πολύ χαμηλό και είναι ένα επίσης άνομο τμήμα που στόχο έχει να ισορροπήσει πολιτικά σε σχέση με όσα προανέφερα. Πιστεύω πως το Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης είναι πια ένα φεστιβάλ τρίτης κατηγορίας, στο οποίο είτε πας ως επώνυμος για να βγάλεις ένα καλό μεροκάματο είτε πας ως τουρίστας για να μένεις σε ακριβά ξενοδοχεία. Οταν έχεις ένα διευθυντή που το έχει αναβαθμίσει και τον διώχνεις, τότε θα πληρώσεις τις συνέπειες».
- Της ΕΥΑΝΝΑΣ ΒΕΝΑΡΔΟΥ, ΚΥΡΙΑΚΑΤΙΚΗ ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ / 7 - 08/02/2009
No comments:
Post a Comment