Thursday, February 19, 2009

Μόνοι είναι οι γενναίοι της οθόνη

  • Του Δημήτρη Δανίκα

  • ΤΑ ΝΕΑ: Πέμπτη 19 Φεβρουαρίου 2009


«Ο Παράδεισος  στη Δύση»: ο  Ρικάρντο  Σκαρμάτσιο  παίζει μόνο με  το βλέμμα σε  σκηνοθετικό  ρεσιτάλ Γαβρά
Αυτή η πρώτη σκηνοθεσία επί ελληνικού εδάφους του Costa Gavra με τον τίτλο «Παράδεισος στη Δύση» είναι ό,τι καλύτερο κινηματογραφικά έχει κατασκευάσει με χειροποίητη μαστοριά και παιδική ματιά!

Ανυπεράσπιστος σε όλα τα στάδια της παραγωγής και σε όλες τις φάσεις της δημιουργίας. Από τη σύλληψη μέχρι την τελευταία πινελιά. Με θέμα που δεν πουλάει στα ταμεία. Με πρωταγωνιστή που δεν λέει τίποτα στα κορίτσια.

Με μια διαδρομή χωρίς βασική ιστορία. Με ένα σενάριο χωρίς μπλα μπλα, με ελάχιστους διαλόγους και συνεννόηση καμιά. Χωρίς μελοδραματική συγκίνηση ούτε από μίλια μακριά. Και το χειρότερο για την εμπορικότητα αλλά το καλύτερο για την κινηματογραφική γοητεία, χωρίς ακρότητες, κανιβαλισμούς, βιασμούς, σφαγές, πυροβολισμούς, απαγωγές και διάφορους τέτοιους εντυπωσιακούς ορυμαγδούς.

Να το πω πιο απλά: στα 76 του, ο Γαβράς παίρνει όλα τα ρίσκα και επιστρέφει στα εφηβικά του χρόνια. Με τις πιο αγαπημένες του στιγμές ορμάει πανάλαφρος και κολυμπάει στη φουρτούνα με κιβωτό του την ελπίδα!

Προφανώς ήταν όνειρό του. Προφανώς η κληρονομιά του. Προς τούτο ξεφορτώνεται όλο το βάρος από το πολιτικό θρίλερ. Έξω οι χούντες. Έξω οι Τουπαμάρος. Έξω οι ομολογίες. Έξω τα τσεκούρια. Έξω τα ολοκαυτώματα. Έξω οι λαϊκές εποποιίες και τα μεγάλα, επίκαιρα θέματα. Βάζω στοίχημα: πλαγίως αποκαλύπτει τον πόθο του να εκφράσει τον μεγάλο filmmaker που έκρυβε όλα αυτά τα χρόνια μέσα του, να σπάσει τις αλυσίδες που τον κρατούσαν δέσμιο της δικής του εικόνας. Έξω όλα τα βαρίδια. Γι΄ αυτό εναέριος. Γι΄ αυτό κομεντί. Γι΄ αυτό η αναφορά στη μαγεία. Γι΄ αυτό η εμμονή του στη βουβή κωμωδία. Γι΄ αυτό το Σινεμά της πλοκής και της διαπλοκής μόνο με την εικόνα. Έλεος. Το ξεχάσαμε.

Δεν φταίει ο Γαβράς. Φταίει αυτή η ακατάσχετη φλυαρία. Αυτό το προμοτάρισμα στην εύκολη συγκίνηση. Αυτά- ας πούμε- τα «Σφραγισμένα χείλη». Όπου, αν ξεφλουδίσεις την ερωτική ιστορία, τότε θα μείνεις εμβρόντητος από την ύπουλη σκηνοθεσία. Δηλαδή, χρειάζεται κανείς να μάθει γράμματα και να διαβάσει Ιστορία για να μην εγκλωβίσει και να κάψει μέσα σε μια εκκλησία δεκάδες αιχμαλώτους της χιτλερικής θηριωδίας: Ο Γκέμπελς, αγαπητές αναγνώστριες - γιατί τις γυναικείες χορδές γαργαλάει η ιστορία της Χάνας- ήταν από τους κορυφαίους διανοούμενους της Εθνικοσοσιαλιστικής ιδεολογίας.
  • Πάμε τώρα στη γοητεία.
Όπως ο Αλμπέρ Λαμορίς στο αριστοτεχνικό «Κόκκινο μπαλόνι», όπου ένα πιτσιρίκι διέσχιζε όλο το Παρίσι πιάνοντας κουβέντα και κυνηγώντας ένα μπαλόνι. Όπως ο Μπάστερ Κίτον, που καταδιώκεται από γυναίκες, εχθρούς και πέτρες. Όπως ο Φελίνι με το τσίρκο, τους κλόουν και τους μάγους. Όπως ο Γκρίφιν Νταν, χαμένος στο πουθενά, στην πιο αιρετική και σουρεαλιστική ιστορία του Μάρτιν Σκορσέζε «Μετά τα μεσάνυχτα» («Αfter Ηours»). Και όπως ο «Πορτοφολάς» του Ρομπέν Μπρεσόν και του 1959. Ε, λοιπόν, ο Γαβράς παρέα με τον σεναριογράφο του Ζαν Κλοντ Γκρουμπέργκ, ανάμειξε όλα αυτά τα θρυλικά ονόματα για να ξαναπιάσει από την αρχή την ουσία του Σινεμά. Τόσο απλά και τόσο γοητευτικά.

Έτσι κι ενώ ο γολγοθάς ενός λαθρομετανά στη κάποιας ανατολικής χώρας είναι λουκουμάκι στο πιάτο του, εκείνος το ξεφορτώνεται και μάνι μάνι πιάνει να κατασκευάζει από την αρχή, ακούγοντας τη δική του καρδιά και τη δική του ψυχή. Μηδένισε το κοντέρ κόντρα στο ρεύμα, κόντρα στα ταμεία, κόντρα στις κριτικές, κόντρα σε όλα. Όπως λέει και ο τίτλος του μυθικού γουέστερν του Ντάλντον Τράμπο «Lonely are the brave», Costas.
  • Μόνοι είναι οι γενναίοι!
Τι θέλει να πει; Ότι περνάμε καλύτερα στην καθημερινή ζωή, αλλά χειρότερα στην επικοινωνία και τη συναναστροφή. Γι΄ αυτό άπαντες θέλουν κάτι να πάρουν απ΄ αυτό το ρακένδυτο σκουπίδι. Ότι έξω κούκλα και μέσα πανούκλα. Ότι αυτός ο παρίας με τ΄ όνομα Ηλίας είναι αθώος γιατί είναι αμόλυντος από την καταναλωτική μανία. Ότι τελικά σαν τα παιδιά γοητεύεται από τα κόλπα τα μαγικά. Αλλά για να επιβιώσει καταφεύγει στην κλοπή, αρπάζοντας ένα ρούχο από εκεί και καταβροχθίζοντας κάποιο αποφάγι από εδώ.

Ότι ούτε κόλαση, ούτε παράδεισος στη γη. Και τελικά αυτό που σήμερα θεωρείται αξία μοναδική, αύριο μπορεί να είναι το τίποτα, κάρβουνο χωρίς φωτιά, ούτε για τσιγάρο, για μια ρουφηξιά. Με ένα λόγο, ο Ηλίας είναι καταλύτης και ταυτόχρονα καθρέφτης. Βλέπουμε τη φάτσα μας χωρίς λίφτινγκ και χωρίς πλαστική χειρουργική και φωνάζουμε: ρε συ, είσαι σκέτη ντροπή. Και για να τερματίσω τη φλυαρία μου. Αν ο Γαβράς είχε ψαλιδίσει λιγάκι την πρώτη μεγάλη, ελληνική σκηνή, θα είχε υπογράψει ένα αριστούργημα που θα έγραφε σελίδα μοναδική!

Με δυο λόγια: Νεαρός λαθρομετανάστης με ελάχιστα γαλλικά (Ρικάρντο Σκαρμάτσιο) βουτάει στ΄ ανοιχτά και την άλλη μέρα το πρωί ξυπνάει σε κάποια μαγική ελληνική ακτή. Αυτό ήταν. Για να επιβιώσει αρχίζει να τσιμπολογάει και να μεταμορφώνεται. Τελικός προορισμός του το Παρίσι. Να βρει έναν μάγο που του υπόσχεται δουλειά.

Έτσι από την Κρήτη μέχρι τη γαλλική πρωτεύουσα πέφτει πάνω σε μια ατελείωτη σειρά επεισοδίων. Ανάμεσά τους μια στερημένη παντρεμένη, ένας Ελληνάρας που με την τζιπάρα και τη γυναίκα του σουλατσάρουν στις Άλπεις (Ιεροκλής Μιχαηλίδης) και κάποιος απατεώνας που του στραγγίζει το πορτοφόλι. Όμως εκείνος δεν μετανιώνει ούτε τα παρατάει, μουλαρώνει και ορμάει. Όσο και να κλαις, Go West!

«Παράδεισος στη Δύση»
Αγνώριστος Κώστας Γαβράς Πανάλαφρος, εναέριος Σαν βουβή κωμωδία Χειροποίητο filmmaking κόντρα σε όλα
ΒΑΘΜΟΙ=8 (ανυπεράσπιστος και καλύτερος)
  • Το μάδημα της μαργαρίτας
«Απλώς δεν σε γουστάρει» («Ηe is just not into you»). Κομεντί του Κεν Κουάπις με άφθονο μπλα μπλα (να στεγνώνει το λαρύγγι και να θες να πιεις μια θάλασσα πλατιά) και με πλήθος θηλυκών όπως Τζένιφερ Άνιστον, Σκάρλετ Γ ιόχανσον, Ντρου Μπάριμορ, Τζένιφερ Κόνελι και Τζένιφερ Γούντγουιν. Αλλά και ισάριθμων αρσενικών με επικεφαλής τον Μπεν Άφλεκ (παίζει ως μπαμπάς της Άνιστον και ο βετεράνος Κρις Κριστόφερσον).

Ταινία κομ μένη στα δυο. Το πρώτο ημίχρονο τραμπαλίζεται μεταξύ ειρωνείας, Ερίκ Ρομέρ και στο βάθος Γ ούντι Άλεν. Δηλαδή άπασες (γιατί το κέντρο βάρους είναι θηλυκό) πάσχουν από τη γνωστή τρικυμία εν κρανίω. Άλλο θέλουν, με άλλο πάνε. Διαρκώς στη λύσσα, αρκεί να «πάνε». Το δεύτερο ημίχρονο, εκεί όπου κάθε ιστορία πρέπει να κλείσει γιατί ο χρόνος τρέχει και το φαΐ θα καεί στην κουζίνα, αρχίζει η κάτω βόλτα και η χαζοχαρούμενη αμερικανιά να αρπάζουν παραμάσχαλα καθεμιά! Που πάει να πει πως το πρώτο μέρος μοιάζει με νάρκη στα ύφαλα του «Sex and the city», αλλά το δεύτερο άσ΄ τα να πάνε. Καλύτερη όλων η Τζένιφερ Γούντγουιν με πιο αδιάφορη την Ντρου Μπάριμορ. Όσο για τη Σκάρλετ, αυτή είναι από ανέκδοτο γνωστό. Το πιο χυμώδες θηλυκό. Απ΄ όλη αυτή τη μισοευχάριστη εμπειρία κρατάω μια ατάκα σαν επιτομή του ορισμού της απιστίας. Από τα χείλη μιας εξηντάρας: Τον πρώτο άντρα μου τον τσάκωσα με τη γραμματέα του.



Ο δεύτερος, πιο έξυπνος, κατάφερνε να μην αφήνει ίχνη και όταν πέθανε τότε έμαθα πως διατηρούσε σχέση με μια από την Αυστρία. Όσο για μένα, τι να πω. Είχα τόσους άντρες και τόσους εραστές που δεν τους μετρώ!

● Τέλος, προβάλλεται και το «Revolucion», ντοκιμαντέρ του Σαρλ Ζεβρέ με άξονα το φαινόμενο Ούγκο Τσάβες της Βενεζουέλας!

ΒΑΘΜΟΙ=6 (μισοευχάριστη εμπειρία)

  • «Τop Gun» εναντίον Χίτλερ
Ποια η διαφορά ανάμεσα στον Star και τον Ηθοποιό; Ο πρώτος παραμένει αναλλοίωτος, γιατί είναι το κέντρο του Σύμπαντος. Ο δεύτερος, όσο αλλάζει το Σύμπαν, αλλάζει κι αυτός. Που πάει να πει, στην περίπτωση του «Valkyrie», δηλαδή «Επιχείρηση Βαλκυρία», πως ο Τομ Κρουζ ως Τop Gun συναντάει τον Αδόλφο Χίτλερ! Στις 20 Ιουλίου 1944 ένας αξιωματικός με αριστοκρατική καταγωγή, με περγαμηνές από τα πεδία του πολέμου και με το όνομα Κλάους φον Στάουνφερμπεργκ, επιχειρεί μέσα στη λυκοφωλιά της ναζιστικής Γ ερμανίας να δολοφονήσει τον Αδόλφο Χίτλερ με μια βόμβα που ήταν κρυμμένη σε μια δερμάτινη τσάντα εργασίας. Στη συνωμοσία πολλοί αξιωματικοί ανακατεμένοι. Ανώτεροι και στρατηγοί. Από αυτό το περιστατικό οι δύο σεναριογράφοι αλλά και ο σκηνοθέτης Μπράιαν Σίνγκερ, αφαιρούν δύο βασικά στοιχεία. Το πρώτο γιατί η αποτυχία. Το δεύτερο γιατί αυτή η επιχείρηση δολοφονίας κάτι λιγότερο από δέκα μήνες πριν από την κατάρρευση του ναζισμού και την αυτοκτονία του Χίτλερ.

Πρώτο λοιπόν και με βάση την Ιστορία. Αποτυχία, επειδή όλοι οι κινηματίες προέρχονταν από τα γραφεία, ας πούμε επιτελικοί, επειδή η επιχείρηση σχεδιάστηκε πρόχειρα, αυτοσχέδια και επειδή ο φόβος ροκάνιζε τα σωθικά των πάντων, η απόπειρα καταλήγει σε φιάσκο και παρωδία. Εν ολίγοις όποιος έχει τα όπλα έχει και την εξουσία. Τόσο απλό. Από τα γραφεία ουδέποτε άλλαξε η Ιστορία. Το θλιβερό στην περίπτωση των Γερμανών αξιωματικών είναι πως όλοι αυτοί με τα τόσα αστέρια στις επωμίδες, όλοι οι θρυλικοί στρατάρχες και πολεμιστές προτιμούσαν να στέκονται κλαρίνο μπροστά σ΄ αυτόν τον αξιοθρήνητο δειλό δεκανέα παρά να χάσουν την εξουσία. Επομένως οι συνθήκες τον πρώτο ρόλο. Οι συνθήκες και οι συσχετισμοί. Έπειτα, πολύ έπειτα οι ήρωες και οι προσωπικοί σχεδιασμοί.

Πάμε στο δεύτερο ερώτημα. Κι αυτό αναπάντητο. Γιατί το καλοκαίρι του 1944 και όχι του ΄43; Μα, επειδή οι Ρώσοι τούς είχαν πάρει φαλάγγι στο Ανατολικό Μέτωπο κι επειδή ο Στάουνφερμπεργκ σε κρυφή συνεννόηση με τους Δυτικούς βλέποντας την επερχόμενη κατάρρευση, πράγμα που καταλάβαινε κι ένα μωρό, προτιμούσε μια συνθηκολόγηση με τον Τσώρτσιλ παρά με τον Στάλιν. Τόσο απλό. Ακόμα όμως και τότε, στη χειρότερη περίοδο, πάνω στην ολοσχερή κατάρρευση της γερμανικής στρατιωτικής μηχανής, άπαντες οι μεγιστοτεράστιοι στρατηλάτες προτιμούσαν να ζουν σαν στρουθοκάμηλοι παρά να τολμήσουν και να αποκαθηλώσουν το κτήνος για να γλιτώσουν την πατρίδα τους από καταστροφή. Άρα, συμπέρασμα δεύτερο και τελευταίο, πρώτα το τομάρι μου κι ύστερα η πατρίδα μου.

Όσο για την ταινία, τίποτα απ΄ όλα αυτά στο πανί. Ο Σίνγκερ, τηρώντας με ακρίβεια ελβετικού ρολογιού την εξέλιξη των γεγονότων, καταφέρνει να μπερδέψει τον θεατή, κατασκευάζοντας μια ταινία που μοιάζει με επεισόδιο του Ηistory Channel. Όσο για τον Τομ Κρουζ που περιφέρει το αναλλοίωτο, από πλαστική χειρουργική, σαρκίο του, έκπληκτος μονολογεί αφελώς: Είδα την έκρηξη. Εντάξει, παιδάκι μου. Τον Αδόλφο τον είδες νεκρό; Με ένα λόγο, αφόρητα περιγραφικό και εξαντλητικό. Σα να μην έχει αλλάξει τίποτα από τις χάρτινες πολεμικές περιπέτει- ες του ΄60!

«Επιχείρηση Βαλκυρία»
Τομ Κρουζ εναντίον Χίτλερ Επεισόδιο από Ηistory Channel Χάρτινο, φλύαρο, εξαντλητικό
ΒΑΘΜΟΙ=3 (και ούτε)

«Αγέννητος» («Unborn»). Θρίλερ του Ντέιβιντ Γκόγιερ με φαντάσματα και Αντίχριστο. Όπου ένα απίστευτο θηλυκό, κάτι σαν βελτιωμένη εκδοχή της Ορνέλα Μούτι, με το όνομα Οντέτ Γιούστμαν, αρχίζει να βλέπει το φάντασμα του αγέννητου δίδυμου αδελφού της που πέθανε στη μήτρα εξαιτίας του δικού της ομφάλιου λώρου που τυλίχτηκε στον λαιμό και τον έπνιξε! Αποτέλεσμα; Η μάνα να πέσει
ΒΑΘΜΟΙ=0 (άριστα όμως στο θηλυκό)
σε κατάθλιψη βαριά και στο τέλος να κρεμαστεί από ψηλά. Τον κακό τους τον καιρό. Για ένα λόγο μοναδικό. Να χαραμίσουν τέτοιο θηλυκό, γιατί στο βάθος το πρόβλημα δεν είναι άλλο από το πασίγνωστο και πουριτανικό: αφήστε τα μίση, κρατηθείτε και αναζωογονηθείτε από τη φύση!

«Μy Βloody Valentine». Θρίλερ τρόμου του Πάτρικ Λουσιέρ όπου την ημέρα του Αγίου Βαλεντίνου, ένας τύπος που κατηγορείται για μια σφαγή με 22 θύματα, επιστρέφει. Μου ακούγεται σαν ρεπλίκα του «Ηalloween». Μου ακούγεται γιατί ο διανομέας φρόντισε να μη δείξει την ταινία στους κριτικούς, επομένως δεν έχω γνώμη, αλλά διατηρώ την υποψία.

ΒΑΘΜΟΙ = DΟΝ΄Τ ΚΝΟW

  • Παντρολογήματα

Κι ερχόμαστε στην οσκαρική δραματική αμερικανική παραγωγή «Η Ρέιτσελ παντρεύεται» («Rachel getting married») του Τζόναθαν Ντέμι που έχει να σταυρώσει μεγάλη ταινία από την εποχή της «Σιωπής των αμνών». Το στόρι εντελώς τυπικά αμερικανικό. Το έχουμε δει εκατοντάδες φορές ακόμα και στο «Funeral» του Έιμπελ Φεράρα. Κάποιος ή κάποια της οικογένειας παντρεύεται και στη διάρκεια της προετοιμασίας της τελετής αρχίζουν να σουλατσάρουν φαντάσματα στέρησης και συμπιεσμένης οργής. Δηλαδή η Κιμ (Αν Χάθαγουεϊ, υποψήφια για Όσκαρ, αλλά κόβω τον σβέρκο μου θα το χάσει από Κέιτ Γουίνσλετ, το μεγάλο φαβορί), επιστρέφει στα πάτρια εδάφη για να παραβρεθεί στον επικείμενο γάμο της αδελφής της Ρέιτσελ (Ρόζμαρι Ντεγουίτ). Αυτό ήταν. Σιγά σιγά- κι εδώ πρέπει να παραδεχτώ τη μαστοριά του Ντέμι- ξετυλίγεται το κουβάρι, με αποτέλεσμα η γιορτή να κινδυνεύει από καταστροφή. Ειρωνικά σχόλια, δηκτικές ατάκες, νευρικά ξεσπάσματα. Ποτέ «μωρή» αλλά πάντα στα όρια της ευπρέπειας και του σαρκασμού.

Ο Ντέμι καταφέρνει να μεταδώσει πνοή σ΄ αυτή την πολυπρόσωπη και πολυεπίπεδη ιστορία. Δηλαδή, άριστη η διαχείριση του έμψυχου υλικού. Άριστη η διαρκής κίνηση της μηχανής. Άριστες οι περισσότερες ερμηνείες (παίζει και η ξεχασμένη Ντέμπρα Γουίνγκερ). Άριστο το μοντάζ και εξαιρετικό το soundtrack. Μέχρις εδώ. Από εκεί και κάτω το ερώτημα που πλανάται σαν φάντασμα είναι το εξής: Ε, και; Τόση φασαρία, τόσος κόπος, τόσος μόχθος και τόσες καλές επιδόσεις για μια συνηθισμένη, δραματική ιστορία made in USΑ!

«Η Ρέιτσελ παντρεύεται»
Οικογενειακή, δραματική κομεντί

Η αδελφή μου παντρεύεται Άριστη κατασκευή Συνηθισμένη συνταγή
ΒΑΘΜΟΙ=5 (ε και;)


No comments: