Η Πολυάννα που γλίτωσε από το γκέτο

Ξεκίνησε τον Ιανουάριο από το Φεστιβάλ του Σάντανς. Πήρε σβάρνα Κάνες, Σαν Σεμπάστιαν και Τορόντο. Με το σπρώξιμο της Οπρα Γουίνφρι και την εμπλοκή του μαύρου μεγιστάνα της σόου μπιζ Τάιλερ Πέρι η ταινία του Λι Ντάνιελς, «Precious», πάει για σουξέ στις αμερικανικές αίθουσες. Κι ας διηγείται την ιστορία μιας υπέρβαρης μαυρούλας, που βιάζεται από τον πατέρα της, κακοποιείται σεξουαλικά από τη μητέρα της και έχει AIDS

Η πρωταγωνίστρια Γκάμπορι Σιντιμπέ και ο σκηνοθέτης του «Precious» Λι Ντάνιελς περιμένουν την ετυμηγορία στο φεστιβάλ του Σαν Σεμπάστιαν, πριν έρθει η αποθέωση

Στις Κάνες, τον Μάιο, το κοινό χειροκροτούσε όρθιο για δεκαπέντε λεπτά την ταινία «Precious». «Δεν σταματούσαν να χειροκροτούν. Είμαι ο σκηνοθέτης της, αλλά μετά τα πρώτα έξι λεπτά έλεγα "Σας παρακαλώ, καθίστε κάτω"», λέει σήμερα στους «Νιου Γιορκ Τάιμς» ο Λι Ντάνιελς. «Αλλά είμαι και παραγωγός της, οπότε σκέφτηκα: "Μπορούμε να σπάσουμε το ρεκόρ για όρθιο χειροκρότημα σε φεστιβάλ;"»

Το «Precious» θα μπορούσε άνετα να αποτελέσει τον ορισμό του αουτσάιντερ. Κι όμως. Στο Φεστιβάλ του Σαν Σεμπάστιαν κέρδισε δύο βραβεία -ανάμεσα τους και αυτό του κοινού. Στο Φεστιβάλ της Στοκχόλμης το βραβείο «Μπρούτζινο άλογο», το βραβείο κοινού στο Φεστιβάλ του Τορόντο και τα βραβεία κοινού και επιτροπής στο Φεστιβάλ του Σάντανς. Ποιος το περίμενε; Οχι, πάντως, ο ίδιος ο μάνατζερ τού Ντάνιελς. Με το που την είδε, του είπε: «Συγγνώμη αλλά δεν νομίζω πως θα δει κανείς αυτή την ταινία». Λίγες εβδομάδες αργότερα άρχισαν να πέφτουν τα βραβεία και έχασε τον Ντάνιελς από πελάτη.

Δεν μπορείς να τον κατηγορήσεις, βέβαια. Η ταινία «Precious» είναι η ιστορία της 16χρονης Κλαρίς Πρέσιους Τζόουνς που είναι φτωχή, υπέρβαρη και αγράμματη. Ακόμα, είναι έγκυος για δεύτερη φορά μετά από βιασμό από τον απόντα γενικά πατέρα της. Κακοποιείται σεξουαλικά ακόμα και από τη μητέρα της και κάπου στην πορεία θα μάθει πως είναι και φορέας του AIDS. Ακόμη και το παρατσούκλι της, «Πρέσιους», με τον οποίο την φωνάζουν όλοι, είναι μια προσβολή. Σημαίνει «πολύτιμη», αλλά της φέρονται σαν σκουπίδι. Παρ' όλα αυτά πέφτει πάνω σε μια δασκάλα που νοιάζεται και μια κοινωνική λειτουργό που αντέχει. Και κάπου μέσα σε όλα αυτά βρίσκει βοήθεια και το κουράγιο να ονειρευτεί και να ζήσει.

Πρώτα ήταν το βιβλίο «Σπρώξε»

Μπορεί να σας θυμίζει έντονα την υπερμελό εκδοχή μιας «Πολυάννας στο γκέτο», αλλά η ταινία είναι βασισμένη στο βιβλίο «Push» (Σπρώξε) της συγγραφέα και ποιήτριας Σάφαϊρ (εκδόσεις «Καστανιώτη») που όταν κυκλοφόρησε προκάλεσε ντόρο. Ειδικά για τις ομοιότητές του με την πραγματική ζωή της συγγραφέα του -κατά κόσμον Ραμόνα Λόφτον, 57 ετών- που βιάστηκε σε νεαρή ηλικία και δολοφόνησαν τη μητέρα και τον αδερφό της, ενώ αργότερα δίδασκε σε σχολεία του Μπρονξ και του Χάρλεμ.

Ο 49χρονος μαύρος σκηνοθέτης της, παραγωγός ταινιών όπως ο «Χορός των τεράτων» (που χάρισε στη Χάλι Μπέρι το Οσκαρ α' γυναικείου ρόλου), απέφυγε το μελό τύπου «Ασυμβίβαστη Γενιά», παίρνοντας το δρόμο ενός ρεαλισμού στα όρια της κτηνωδίας. Ο φακός του καταγράφει με ντοκιμαντερίστικη ψυχρότητα ακόμα και όταν η μάνα τής Πρέσιους την εξαναγκάζει με τη βία να της κάνει στοματικό έρωτα.

«Για να πω την αλήθεια, ντρεπόμουν να δείξω την ταινία μου στις Κάνες. Δεν ήθελα να εκμεταλλευτώ τους μαύρους. Και δεν ήμουν σίγουρος πως ήθελα να δουν οι άσπροι Γάλλοι τον κόσμο μας», δηλώνει. «Αλλά λόγω του Ομπάμα είναι τώρα ΟΚ να είσαι μαύρος και δεν χρειάζεται να πω ψέματα, είμαι περήφανος για την καταγωγή μου και τη φοράω σαν ασπίδα. Η Πρέσιους είναι μέρος της». Και παραδέχεται πως έμπνευσή του ήταν η εθισμένη στο κρακ, υπέρβαρη αδερφή του.

Για να επιβεβαιώσει τους ισχυρισμούς του «είμαι λίγο ομοφυλόφυλος, λίγο Ευρωπαίος και λίγο γκέτο» φτιάχνει στην ταινία του ένα μείγμα αντίστοιχο, που θα εξαναγκάσει τους πάντες να γυρίσουν και να κοιτάξουν την Πρέσιους και αυτό που αντιπροσωπεύει: τους ανθρώπους που «περισσεύουν» και απλώς επιβιώνουν με το επίδομα της πρόνοιας, στα όρια των πόλεων, της αξιοπρέπειας και του οπτικού πεδίου μας.

Πρωταγωνίστρια 160 κιλών

Στο ρόλο της τερατώδους μητέρας της Πρέσιους πήρε τη Μονίκ, τη γνωστή ηθοποιό και TV περσόνα. Κυρίως γιατί, όπως λέει, του την είχε πει άσχημα γιατί στον «Χορό τον τεράτων» είχε διαλέξει μια πολύ ανοιχτόχρωμη, λεπτή μαύρη. Ο νοσοκόμος της Πρέσιους είναι ο Λένι Κράβιτς, που είναι κολλητός του. Και η πρωταγωνίστρια του, η νεαρή Γκάμπορι Σιντιμπέ -στον πρώτο ρόλο της καριέρας της- προέκυψε ύστερα από εξαντλητικό κάστινγκ. «Δεν μπορείς να πας στο Χόλιγουντ και να πεις: "γεια σας, θα ήθελα ένα μαύρο κορίτσι 160 κιλά", θα γελούσαν», λέει. Εκαναν ανοιχτές οντισιόν για πάνω από 500 άτομα και έψαχναν στα Μακντόναλτς και στο Μέισις μέχρι που έπεσαν επάνω στην 26χρονη κόρη μιας τραγουδίστριας r'n'b, που συχνά τραγουδάει και έξω από το σταθμό του υπογείου στην Τάιμς Σκουέαρ.

Και -μπαταμπούμ!- σκάει στο πανί η Μαράια Κάρεϊ, στο ρόλο της κοινωνικού λειτουργού, αποκαλυπτική, όσο οι ρυτίδες και οι μαύροι κύκλοι στο άβαφο πρόσωπο της ηρωίδας που ενσαρκώνει. «Η Μαράια είναι οτιδήποτε υποτίθεται πως δεν αγαπάμε και παρ' όλα αυτά τη λατρεύουμε», λέει ο Ντάνιελς, «γιατί είναι τρελή -κοίτα τη- θα έπεφτε και στις γραμμές του τρένου για σένα. Φτάνει τα μαλλιά της να ήταν τέλεια».

Η Σάφαϊρ αρχικά δεν έδινε τα δικαιώματα του βιβλίου -είχε καλύτερες προσφορές. Οταν, όμως, είδε την προηγούμενη ταινία του Λι Ντάνιελς, το «Shadowboxer», όπου ένας μαύρος εκτελεστής (Κούμπα Γκούντιν Τζούνιορ) τα 'χει με τη λευκή μητριά του (Ελεν Μίρεν) και μαζί μεγαλώνουν ένα παιδί, έκλαψε στην αγκαλιά του λέγοντας το ΟΚ.

Παραγωγοί δεν υπήρχαν, αφού κανένα γνωστό στούντιο δεν ήθελε να κάνει ταινία για μια υπέρβαρη αγράμματη μαύρη με AIDS, θύμα αιμομικτικού βιασμού. Τελικά βρέθηκαν τα πρώτα 8 εκατομμύρια από την οικογένεια Μάγκνες, ιδιοκτήτρια μεταξύ άλλων ενός καλωδιακού δικτύου από το Ντένβερ.

Οι μαύροι ενοχλήθηκαν

Ο Ντάνιελς, έχοντας βαρεθεί το γολγοθά τού να βρίσκει κάθε φορά «τα επόμενα δύο εκατομμύρια για σκηνοθέτες που έτσι και αλλιώς απορρίπτουν δουλειές των δύο εκατομμυρίων», αναλαμβάνει ο ίδιος τη σκηνοθεσία. Προτείνει στη διευθύντρια της Βογκ, Αντρέ Λιόν Τάλεϊ, να παίξει σε μια σκηνή όπου η Πρέσιους φαντασιώνεται πως τη φωτογραφίζουν για το περιοδικό κι αυτή αρνείται. Οταν η ταινία τελειώνει, ένα μεγάλο μέρος της μαύρης κοινότητας κράζει τον Ντάνιελς, γιατί τους προσέβαλε ο τρόπος που τους απεικόνιζε. Τόλμησε να προσβάλει ακόμα και τη δίκαια καθαγιασμένη εικόνα των μητέρων που μεγαλώνουν μόνες τους, με άπειρες δυσκολίες, τα μωρά στα γκέτο, σε ένα σύμπαν όπου οι άντρες είναι απόντες και εμφανίζονται μόνο για να κάνουν τα πράγματα χειρότερα.

Παρ' όλα αυτά, καθώς έπαιρνε το βραβείο του στο Σάντανς χτύπησε το κινητό του. Ηταν η Οπρα που είδε την ταινία και ήθελε να βοηθήσει. «Παίρνω ένα βραβείο τώρα», της είπε, και αυτή τον ρώτησε: «Και γιατί σηκώνεις το τηλέφωνο σου;». Μέρος της βοήθειάς της ήταν και η εμπλοκή στην ταινία από τον Φεβρουάριο του Τάιλερ Πέρι, του μαύρου μεγιστάνα της σόου μπιζ. Ο Ντάνιελς αναγνωρίζει σε αυτόν το ακριβώς αντίθετο του, έναν παραγωγό-σκηνοθέτη-ηθοποιό με έργα για το μαύρο κοινό που θα ήθελε να ζει στον κόσμο του Μπιλ Κόσμπι, όπως η μάνα του. Ταυτόχρονα, όμως, ευχαριστεί το θεό που αποδέχτηκε την Πρέσιους, γιατί το επιχειρηματικό DNA του μοναδικού επιτυχημένου μαύρου μεγιστάνα του κινηματογράφου -και της εταιρείας Lionsgate πίσω του- θα φέρει σίγουρα κέρδη στην ταινία.

Τελικά, η «Precious» εκτοξεύθηκε. Ο Ντάνιελς ετοιμάζει την επόμενη ταινία του, το «Iced» μια ιστορία για έναν μαύρο δικηγόρο -μάλλον θα τον παίξει ο Λένι Κράβιτς- που είναι ταυτόχρονα απόφοιτος του Χάρβαρντ και εθισμένος στο κρακ. Και παραδέχεται ανοιχτά πως πάντα ψάχνει γι' αυτή την γκρίζα ζώνη ανάμεσα στο άσπρο και το μαύρο, «όπου ζούμε τη ζωή μας και όπου και ο χειρότερος κακός ήταν κάποτε το μωρό κάποιου». *

• info To «Precious» έκανε πρεμιέρα στις 6 Νοεμβρίου σε μόνο 18 αίθουσες σε 4 πόλεις (Ν. Υόρκη, Λ. Αντζελες, Ατλάντα, Σικάγο) με εισπράξεις Σαββατοκύριακου 1,8 εκατ. δολάρια. Εκανε ρεκόρ εισιτηρίων ανά αίθουσα, με 100.000 δολάρια ανά «ταμείο», όταν το «This is It» του Μάικλ Τζάκσον έπιασε τα 6.647 (ανά ταμείο) και το «Οι άντρες που κοιτούν επίμονα κατσίκες» (με Κλούνεϊ, Σπέισι, ΜακΓκρέγκορ και Μπρίτζες) μόλις 5.448. Τη Δευτέρα 16/11 είχε ανέβει ήδη στο νο 4 του box office, χάρη στις «κριτικές» από στόμα σε στόμα, με 6,09 εκατ. εισπράξεις. Η Lionsgate (που έχει επενδύσει 5,5 εκατ. δολάρια) το έβγαλε χθες σε πανεθνική διανομή -800 με 1.200 αίθουσες σε όλη την Αμερική.

• Στην Ελλάδα θα βγει στις 28 Ιανουαρίου.
• Του ΒΑΓΓΕΛΗ ΒΑΓΓΕΛΑΤΟΥ, Ελευθεροτυπία, Σάββατο 21 Νοεμβρίου 2009