«Ο Χίτσκοκ ήταν ένας σαδιστής Γουόλτ Ντίσνεϊ»

Ο ΤΖΟΝΑΘΑΝ ΚΟΟΥ ΓΙΑ ΤΟΝ ΑΓΑΠΗΜΕΝΟ ΤΟΥ ΣΚΗΝΟΘΕΤΗ

Επιμέλεια: Χρήστος Ιερείδης, ΤΑ ΝΕΑ: Τρίτη 9 Σεπτεμβρίου 2008

«Όλοι νομίζουμε πως ξέρουμε από τι αποτελείται ένα "χιτσκοκικό φιλμ". Περισσότερα από τριάντα χρόνια έπειτα από το κύκνειο άσμα του- "Οικογενειακή συνωμοσία"- η φράση αυτή εξακολουθεί να φέρνει στον νου ως διά μαγείας τις ίδιες ακριβώς εικόνες» γράφει ο Βρετανός συγγραφέας Τζόναθαν Κόου, γνωστός για τα μυθιστορήματά του «Σαν τη βροχή πριν πέσει», «Η λέσχη των τιποτένιων» και «Τι ωραίο πλιάτσικο», στους «Sunday Τimes». «Και αν υπήρχε ένα ετυμολογικό λεξικό, στο λήμμα Χίτσκοκ θα υπήρχε η ερμηνεία "ο μετρ του σασπένς". Στο απόγειο της σκηνοθετικής φήμης του και της δημοτικότητάς του ό,τι σχετιζόταν με το όνομά του ήταν πολύτιμο, είτε επρόκειτο για βιβλίο, είτε για τηλεοπτική σειρά, είτε για ένα περιοδικό. Με άλλα λόγια, το όνομα Χίτσκοκ ήταν εμπορικός τίτλος.

Ο έτερος κινηματογραφιστής εφάμιλλος του Χίτσκοκ ήταν ο Ντίσνεϊ. Και μεταξύ τους, αν και σε διαφορετικά πεδία κινηματογραφικής δημιουργίας, υπήρχαν πολλά κοινά. Για παράδειγμα, αμφότεροι είχαν μεγαλύτερη αποδοχή και αναγνώριση από εκείνη που αναμενόταν πως θα είχαν οι ηθοποιοί που έπαιζαν στις ταινίες τους. Μάλιστα, γνωρίζονταν μεταξύ τους και υπήρχε αλληλοεκτίμηση και αλληλοθαυμασμός.

Ωστόσο, το πιο σημαντικό κοινό στοιχείο που είχαν, ήταν το... χούι του σαδισμού. Και υπήρχαν πολλά είδη σαδισμού στα φιλμ του Άλφρεντ Χίτσκοκ. Ένα όμως επικράτησε στην πορεία. Είχε βαθιά γνώση ότι για να κρατά το ενδιαφέρον του κοινού αμείωτο έπρεπε οι ήρωές του να είναι διαρκώς υπό ψυχολογική πίεση και επίσης ότι οι γυναικείοι χαρακτήρες έπρεπε να κερδίζουν τη συμπάθεια από τους ανδρικούς. "Βασανίστε την ηρωίδα" ήταν το δόγμα του, το οποίο τηρούσε με θρησκευτική ευλάβεια. Θυμηθείτε την Τζάνετ Λι στο "Ψυχώ" ή τι τράβηξε η Τίπι Χέντρεν στα "Πουλιά" και θα καταλάβετε.

Ο Ντίσνεϊ από την άλλη "στόχευε" τα παιδιά με έναν άλλο σκοτεινό και δυσάρεστο τρόπο. Έχει μείνει στην ιστορία του σινεμά η σκηνή όπου ο Μπάμπι το ελαφάκι θρηνεί για τον θάνατο της μητέρας του και την ώρα που πέφτει χιόνι εκείνο φωνάζει σπαραξικάρδια "μητέρα".

Ωστόσο, εκείνο που έκανε το έργο του Χίτσκοκ ξεχωριστό, μοναδικό θα έλεγε κανείς, ήταν το στοιχείο της σιωπής. Στον "Δεσμώτη του ιλίγγου", που θεωρήθηκε από τους κριτικούς αριστούργημα, υπάρχει η σκηνή κατά την οποία ο Τζέιμς Στιούαρτ παρακολουθεί με το αυτοκίνητό του την Κιμ Νόβακ στους δρόμους του Σαν Φρανσίσκο. Δράση μηδέν. Όμως, τα αλλεπάλληλα καρέ στο πρόσωπο του Στιούαρτ δείχνουν την ψυχική κατάσταση του ήρωα. Και η μουσική του Μπέρναρντ Χέρμαν σχεδόν ορίζει την ατμόσφαιρα. Απόκοσμη και συνάμα ρομαντική και τραγική. Αυτός είναι ο κινηματογραφικός σαδισμός σε όλο το μεγαλείο του».

• «Θυμόμαστε σκηνές, όχι ατάκες»

«Δεν πιστεύω ότι ο Χίτσκοκ απεχθανόταν τους διαλόγους· έδινε μικρή βαρύτητα σε αυτούς και τους έβαζε χαμηλά στη λίστα του οπλοστασίου του», παρατηρεί ο Τζόναθαν Κόου. «Αν και θυμάμαι πολλές ατάκες από ταινίες του Μπίλι Γουάιλντερ, αντιθέτως δεν έχω συγκρατήσει ούτε μία από ταινία του Χίτσκοκ. Από την άλλη, σχεδόν όλοι έχουν να θυμούνται σκηνές από φιλμ του. Η κατά Χίτσκοκ τέχνη του σινεμά δεν συνίστατο στο να καταγράφεις ανθρώπους που μιλούν. Εκείνος δούλευε στη χώρα της σιωπής· εν τέλει, οι ταινίες του βωβού κινηματογράφου αποτέλεσαν τα θεμέλια των δικών του ταινιών.

Με άλλα λόγια οι ταινίες του Χίτσκοκ είναι διαχρονικά σύγχρονες, απλώς διότι μας πηγαίνουν στις βασικές αρχές του κινηματογράφου. Και ο ίδιος εξακολουθεί να παραμένει σημαντικός για την Έβδομη Τέχνη, ακριβώς διότι μας θυμίζει ότι το σινεμά έχει μεγάλη συναισθηματική ισχύ όταν μιλάει με ήχους, μουσική και εικόνες. Όχι με λόγια».