Φιλελευθερισμός παλαιού τύπου

• O Μάικλ Μουρ αναπολεί το αμερικανικό όνειρο και επιτίθεται στους τραπεζίτες

• Του Δημητρη Mπουρα, Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ, 10/12/2009
  

• Καπιταλισμός: ιστορία ενός έρωτα ***ΝΤΟΚΙΜΑΝΤΕΡ. Σκηνοθεσία: Μάικλ Μουρ

ΚΡΙΤΙΚΗ. Το πρόσφατο ντοκιμαντέρ του Μάικλ Μουρ δεν είναι ούτε μάθημα πολιτικής οικονομίας ούτε ερωτικό δράμα, όπως υπαινίσσεται ο τίτλος του. Είναι ένα μείγμα ρεπορτάζ και σόου με τη γνωστή συνταγή του πληθωρικού σκηνοθέτη, με φόντο μια επιτηδευμένη εικόνα της σημερινής Αμερικής που παραπέμπει συνειρμικά στο κραχ του 1929 και στη μετέπειτα ανάκαμψη της χώρας χάρη στο new deal του Ρούσβελτ. Αν θέλετε μια ταινία τεκμηρίωσης γύρω από τους μηχανισμούς της παγκοσμιοποιημένης αγοράς και το προφίλ του σημερινού καπιταλισμού, αναζητήστε στο κοντινότερο βιντεοκλάμπ ή στο Διαδίκτυο το εξαιρετικό ντοκιμαντέρ «Corporation» των Μαρκ Ακμπαρ και Τζένιφερ Αμποτ (2003). Θα έχετε μια σαφέστερη εικόνα για ό,τι βύθισε τις οικονομίες στην πρόσφατη κρίση. Ο «Καπιταλισμός: ιστορία ενός έρωτα» είναι μια ταινία άλλοτε ειρωνική, άλλοτε οργισμένη κι άλλοτε προβοκατόρικη για τη διάψευση του αμερικανικού ονείρου που ζει η Αμερική από τα χρόνια του Ρέιγκαν μέχρι σήμερα.

Ο Μουρ χρησιμοποιεί τις παιδικές αναμνήσεις του από την εποχή της ευημερίας κι απέναντί τους τοποθετεί την Αμερική της αποβιομηχάνισης και της καταρρέουσας πραγματικής οικονομίας, επιδιώκοντας να προκαλέσει σοκ και να αφυπνίσει τη συνείδηση του μέσου Αμερικανού. Ο ίδιος δεν είναι τιμητής ούτε του Μαρξ ούτε του Ανταμ Σμιθ ούτε του Ρικάρντο, ούτε του Κέινς. Είναι ένας καλός χριστιανός, καθολικός, που αναπολεί τα ευτυχισμένα χρόνια στο Μίσιγκαν της ακμάζουσας αυτοκινητοβιομηχανίας και οργίζεται με τους «αμαρτωλούς» που ευθύνονται για την αποψίλωση της μεσαίας τάξης: χρηματιστές της Γουόλ Στριτ, τραπεζίτες, αλλά και προέδρους της χώρας που δεν κυβερνούν, αλλά υποδύονται ρόλους όπως οι σταρ του Χόλιγουντ.

Ο Μουρ συλλέγει κατά κύριο λόγο συναισθηματικές αντιδράσεις ανωνύμων που έχουν χάσει τα σπίτια τους ή τις δουλειές τους και τις χρησιμοποιεί σαν κομμάτια ενός παζλ για τις πατροπαράδοτες αμερικανικές αξίες που μπήκαν στο περιθώριο. Ο «Καπιταλισμός» του είναι κατά κάποιον τρόπο μια ιστορία αγάπης που προδόθηκε. Είναι μια ιστορία οργής για την παραχάραξη του διαχρονικού αμερικανικού ονείρου που κατήντησε συνώνυμο του εφήμερου καταναλωτικού ονείρου. Γι’ αυτόν, αμερικανικό όνειρο είναι ένας φιλελευθερισμός παλαιού τύπου. Είναι πριν απ’ όλα ο άνθρωπος ως δημιουργός και όχι ως εκμαυλισμένος καταναλωτής σε έναν ελεύθερο κόσμο.

Στην ψυχή του «Καπιταλισμού» υπάρχει ένα αυθεντικό αναχρονιστικό πνεύμα, σαν κι αυτό που συναντάμε στις ταινίες του Κλιντ Ιστγουντ τα τελευταία χρόνια. Ενα πνεύμα που λειτουργεί σαν μια νοητή γέφυρα ανάμεσα στο σήμερα και στο χθες. Σκοπός του Μουρ σε αυτήν εδώ την ταινία είναι να γίνει η συνείδηση του μέσου Αμερικανού, που δεν έχει ξεχάσει το αποφασιστικό βλέμμα και τα καθαρά λόγια του Ρούσβελτ περί Second Bill of Rights και που ελπίζει στον Ομπάμα. Ο καπιταλισμός που ο ίδιος αγάπησε μεταλλάχτηκε σε σκηνικό ταινίας τρόμου.