Της ΧΡΥΣΟΥΛΑΣ ΠΑΠΑΪΩΑΝΝΟΥ, Ελευθεροτυπία / 2 - 30/08/2008
Τα «Γόμορρα» του Ρομπέρτο Σαβιάνο έγιναν μπέστ σέλερ σε χρόνο-ρεκόρ. Αλλά και η εμπνευσμένη από το βιβλίο ταινία του Ιταλού Ματέο Γκαρόνε είχε ανάλογη τύχη. Απέσπασε το Μεγάλο Βραβείο στις φετινές Κάνες. Εμείς θα τη δούμε στις «Νύχτες Πρεμιέρας-Conn Χ», 17-28 Σεπτεμβρίου. Στις αίθουσες θα βγει από τη Film Trade.
 «Η ταινία διηγείται την πραγματικότητα ενός πολέμου. Γιατί για πόλεμο πρόκειται, όταν πεθαίνει ένας άνθρωπος κάθε τρεις μέρες και οι νεκροί φτάνουν τους 200 τον χρόνο», λέει ο σκηνοθέτης τής «Γόμορρα» |
Τη χαρά του σκηνοθέτη και των σινεφίλ, πάντως, δεν συμμερίστηκε ο Μπερλουσκόνι. Δυσανασχέτησε με τη δυσφήμηση της χώρας του. Γιατί ο Γκαρόνε, μέσα από πέντε ιστορίες, τρυπώνει στον κόσμο της ναπολιτάνικης Καμόρα. Βία, όπλα, ναρκωτικά, διαμάχες συμμοριών και διακίνηση αγαθών κάθε είδους συνθέτουν την άγρια τοιχογραφία της ταινίας.
Ευτυχώς πάντως για τον 40χρονο σκηνοθέτη τής «Γόμορρα», δεν ζει το μαρτύριο του συγγραφέα, ο οποίος, δύο χρόνια μετά, εξακολουθεί να κυκλοφορεί με αστυνομική προστασία. Δεν είναι και λίγο να τα βάλεις με τη Μαφία. Ο Γκαρόνε πάντως το πρώτο πράγμα που σπεύδει να μας ξεκαθαρίσει, είναι ότι δεν πρόκειται για μια ταινία - καταγγελία. Γι' αυτό και παραμέρισε το ρεπορτάζ και τα ονόματα, χωρίς ωστόσο να πέσει στην παγίδα των χολιγουντιανών κλισέ που συνήθως βλέπουμε σε τέτοιου είδους ταινίες. Κινηματογραφικές δουλειές του Γκαρόνε έχουμε δει στο παρελθόν. Γνωστότερος «Ο πρώτος έρωτας» (2003), η ιστορία ενός παθολογικού έρωτα, με πρωταγωνιστή έναν άντρα, εμμονικό με σκελετικές γυναίκες, στα όρια της ανορεξίας.
- Πώς πήρατε την απόφαση να μεταφέρετε στο σινεμά το βιβλίο;
«Ηταν ιδέα του παραγωγού Ντομένικο Προκάτσι, με τον οποίο έκανα τις τελευταίες μου ταινίες. Μου το πρότεινε λίγο μετά την κυκλοφορία του βιβλίου, πριν γίνει μπεστ σέλερ και πριν δεχτεί ο Σαβιάνο απειλές κατά της ζωής του. Ολα αυτά τα ζήσαμε μαζί, όταν αρχίσαμε να δουλεύουμε το σενάριο. Ο Σαβιάνο διεκτραγωδούσε τον κόσμο της Καμόρας εκ των έσω, από μια καινοτόμο οπτική γωνία. Περιγράφει χαρακτήρες με μοναδικό τρόπο».
- Στην πορεία, δεν σας τρόμαξε το ότι ο Σαβιάνο δεν μπορεί να βγει από το σπίτι του; Εσείς δεχτήκατε απειλές για τη ζωή σας;
«Ο Σαβιάνο έκανε ευθεία επίθεση στους νονούς της Μαφίας και μάλιστα στο γήπεδό τους, όταν πήγαινε στα μέρη τους για να παρουσιάσει το βιβλίο. Η ταινία δεν είναι καταγγελία όπως το βιβλίο. Πίστευα ότι το φιλμ έπρεπε να ασχοληθεί με θέματα που απευθύνονται σε όλο τον κόσμο. Τους μηχανισμούς και τα ονόματα τα αφήνω στη δημοσιογραφική έρευνα. Αν κινηθείς προς τα εκεί, απευθύνεσαι σε ένα τηλεοπτικό κοινό που θέλει να δει ρεπορτάζ. Το σινεμά έχει μια προσέγγιση πιο βαθιά, περισσότερο συναισθηματική, παρά λογική. Μια ταινία πρέπει να σε αγγίζει περισσότερο στο στομάχι, παρά στο κεφάλι. Η δική μου δεν χτυπά κατά μέτωπο την Καμόρα. Αφήνει τον θεατή να βγάλει τα συμπεράσματά του. Οι συνέπειες των επιλογών ορισμένων χαρακτήρων πάντως λειτουργούν αποτρεπτικά».
- Διάβασα ότι στην ταινία χρησιμοποιήσατε ανθρώπους από τις φυλακές. Ισχύει;
«Κάποιοι από τους ηθοποιούς είναι πρώην φυλακισμένοι. Υπάρχουν σκηνοθέτες που ανεβάζουν παραστάσεις με φυλακισμένους. Αυτοί μου τους υπέδειξαν. Για παράδειγμα, δύο από τους ηθοποιούς που ενσαρκώνουν κάποιους νεαρούς ήρωες, δουλεύουν εδώ και χρόνια σε θεατρική ομάδα με ένα σκηνοθέτη που λέγεται Μαρτινέλι, γυρίζοντας όλη την Ιταλία. Οπότε είναι εξοικειωμένοι με τη σκηνή. Δούλεψα λοιπόν με πρόσωπα που είχαν σχέση με τους τόπους όπου διαδραματίζεται η ιστορία. Για μένα αυτό ήταν μείζον. Είναι λάθος ότι οι ηθοποιοί μου ήταν απλοί άνθρωποι του δρόμου. Στην πραγματικότητα είναι ηθοποιοί που παίζουν στο θέατρο και ζουν σε εκείνα τα μέρη. Οι κύριοι ρόλοι ερμηνεύτηκαν μάλιστα κυρίως από ηθοποιούς με κλασική πορεία στο θέατρο. Ο Τόνι Σερβίλο, π.χ., είναι από τους σημαντικούς ηθοποιούς μας στην Ιταλία. Προέρχεται από το θέατρο του Εντουάρντο ντε Φιλίπο».
- Σας επηρέασαν καθόλου ταινίες για τη Μαφία άλλων σκηνοθετών, όπως οι Σκορσέζε, Κόπολα, Ντε Πάλμα;
«Αυτοί οι σκηνοθέτες, τους οποίους λατρεύω, έχουν ένα στοιχείο glamour. Δεν το επικρίνω, απλά είχαν την ικανότητα να απεικονίσουν τον μύθο που συνδέεται με τον εγκληματία. Ο Σαβιάνο όμως το λέει καθαρά και εγώ συμφωνώ απόλυτα μαζί του: δεν είναι το σινεμά που αντιγράφει την πραγματικότητα, αλλά το αντίθετο. Γυρίσαμε μια σκηνή με δύο νεαρούς αναρχικούς, τον "Μάρκο" και τον "Τσίρο", σε μια βίλα που ανήκει στην πραγματικότητα σε κάποιον αρχηγό της Μαφίας, τον Σκιαβόνε. Αυτός για να τη φτιάξει είχε δώσει στον αρχιτέκτονα την κασέτα με την ταινία του Ντε Πάλμα "Ο Σημαδεμένος", για να γίνει η έπαυλη ακριβώς όπως εκείνη του Τόνι Μοντάνα! Να πώς στα μέρη αυτά το σινεμά επηρεάζει τον μύθο της εγκληματικότητας». *
Κι αν εκνευρίστηκε ο Μπερλουσκόνι...
- Ο Μπερλουσκόνι, με αφορμή την ταινία σας, αναρωτήθηκε ρητορικά αν «αυτή πρέπει να είναι η εικόνα της χώρας μας προς τα έξω». Εσάς δεν σας προβλημάτισε η δυσφήμηση της χώρας σας;
«Να σας θυμίσω ότι απέναντι στα αριστουργήματα του κινηματογράφου του νεορεαλισμού ο Τζούλιο Αντρεότι έλεγε, "τα εν οίκω μη εν δήμω"; Αυτό υπήρχε από την εποχή που γυρίζονταν οι σπουδαίες ταινίες του Ροσελίνι, του Ντε Σίκα κ.ά. Η πραγματικότητα είναι εκεί, από την άλλη όμως, ελπίζω η ταινία μου να "διαβαστεί" ως μια μεταφορά για τον κόσμο του Νότου. Τα θέματα που πραγματεύομαι -και δίνω έμφαση στον όρο θέματα- είναι παγκόσμια. Το πρόβλημα της διακίνησης ναρκωτικών, η σχέση ανάμεσα στη μυθοπλασία και το πραγματικό. Σας παραπέμπω στους δύο πιτσιρίκους της ταινίας που νομίζουν ότι ζουν στον κινηματογράφο αλλά συνειδητοποιούν, όταν βέβαια είναι αργά, ότι ζουν σε μια πραγματικότητα. Ας θυμηθούμε τις σφαγές στα αμερικανικά κολέγια, που οι μαθητές μπαίνουν μέσα με τα όπλα, νομίζοντας ότι είναι βιντεοπαιχνίδι. Ο ράφτης της ταινίας είναι ένας χαρακτήρας παγκόσμιος, που αντιπροσωπεύει τη μαύρη εργασία και την εκμετάλλευση. Η Nike δεν χρησιμοποιεί παιδιά ως φτηνά εργατικά χέρια; Η ταινία διηγείται την πραγματικότητα ενός πολέμου. Γιατί για πόλεμο πρόκειται, όταν πεθαίνει ένας άνθρωπος κάθε τρεις μέρες κι οι νεκροί φτάνουν τους 200 τον χρόνο».
- Εχετε υποστηρίξει ότι η ταινία σας είναι πολιτική. Με ποια έννοια;
«Θεωρώ ότι στην τέχνη η πολιτική συνδέεται με την επιλογή της γλώσσας. Πολλοί πιστεύουν ότι για να κάνεις ένα πολιτικό φιλμ πρέπει να μιλάς από καθέδρας, χωρίς καινοτομίες στη γλώσσα και δίχως ισχυρά συναισθήματα που γεννώνται μέσα από την πλοκή. Μια τέτοια ταινία είναι κενή. Ο Μπουνιουέλ, για παράδειγμα, είχε πολιτική αξία χωρίς να κάνει δηλωμένο πολιτικό κινηματογράφο. Η γλώσσα του ήταν γλώσσα ρήξης με πολιτικό βάρος. Στη ζωγραφική, ο Βαν Γκογκ, που έκανε ηλιοτρόπια, έχει μεγαλύτερη πολιτική βαρύτητα από ζωγράφους του σοσιαλιστικού ρεαλισμού, που απεικόνιζαν ιδρωμένους εργάτες».
- Θεωρείτε ότι η ταινία, σε συνάρτηση με το βιβλίο, θα μπορούσε να επηρεάσει την κατάσταση σε ό,τι αφορά την Καμόρα; Πιστεύετε στην κοινωνική ισχύ του σινεμά;
«Το φιλμ είχε τεράστια απήχηση στην ιταλική κοινωνία. Εκανε κατανοητές κάποιες δυναμικές. Το βιβλίο βέβαια το κατάφερε ακόμα περισσότερο, γιατί έδωσε πληροφορίες. Προσπάθησα να βρω ισορροπία ανάμεσα στην πληροφορία και την έκφραση. Αυτό είναι το νόημα του σινεμά: διήγηση μέσα από εικόνες. Ως σκηνοθέτης, προσφέρω μια ευκαιρία για σκέψη πάνω σε ορισμένες πραγματικότητες, με την ελπίδα να οδηγήσουν σε διαφορετικό τρόπο προσέγγισης των καταστάσεων. Δεν είναι δουλειά των σκηνοθετών να λύσουμε τα προβλήματα, αλλά των πολιτικών. Αν και πιστεύω ότι ούτε από αυτούς υπάρχει μαγική συνταγή για την επίλυση των προβλημάτων».
No comments:
Post a Comment