- Η πρώτη σπουδαία ταινία που θα δούμε με το ξεκίνημα του νέου έτους είναι μια υπαρξιακή φάρσα. Την υπογράφουν οι αδελφοί Κοέν
Ενας από τους βασικότερους κανόνες της κβαντικής μηχανικής είναι και η αρχή της αβεβαιότητας. Τη διατύπωσε πρώτος ο Βέρνερ Χάιζενμπεργκ το 1927, συναντώντας αρχικά την αποδοκιμασία της επιστημονικής κοινότητας, προτού οι θεωρίες του εξακριβωθούν πανηγυρικά. Η αρχή αυτή ισχυρίζεται κάτι φαινομενικά απλό, αλλά σχεδόν συνταρακτικό: πως υπάρχουν γεγονότα στον κόσμο, η εκδήλωση των οποίων δεν υπαγορεύεται από κάποια αιτία.
Τη συγκεκριμένη θεωρία προσπαθεί να εξηγήσει κάποια στιγμή στους μαθητές της τάξης του ο ήρωας του «Ενας σοβαρός άνθρωπος», της καινούριας ταινίας των Τζόελ και Ιθαν Κοέν, δίχως να συνειδητοποιεί ότι τη στιγμή εκείνη θα μπορούσε να μιλά κάλλιστα για το τι συμβαίνει στη δική του ζωή.
Καθηγητής πανεπιστημίου που διδάσκει Φυσική, ο Λάρι Γκόπνικ είναι ένας μετριοπαθής μεσήλικας που ζει μαζί με την οικογένειά του σε ένα εβραϊκό προάστιο της Μινεσότα, στο δεύτερο μισό της δεκαετίας του 1960. Καλοκάγαθος και ευσυνείδητος άνθρωπος, ο Λάρι συνειδητοποιεί από την αρχή κιόλας του φιλμ ότι το σύμπαν μοιάζει να συνωμοτεί εναντίον του.
Η γυναίκα του τον απατά με τον καλύτερό τους φίλο, με τα παιδιά του δεν μπορεί να πετύχει ούτε την στοιχειώδη πλέον επικοινωνία, ανώνυμα γράμματα που τον κατηγορούν για ηθικό ξεπεσμό θέτουν σε κίνδυνο την αξιοπρέπεια και το μέλλον του στη δουλειά, ένας μαθητής τον κατηγορεί αδίκως για δωροδοκία, το αυτοκίνητό του γίνεται σμπαράλια σε ένα ατύχημα, οι λογαριασμοί απειλούν να τον καταπνίξουν.
Περισσότερο απ' όλα, εντούτοις, δοκιμάζεται η πίστη του στον Θεό. Ποια είναι η ύβρις που έχει διαπράξει για να υφίσταται όλα αυτά; Τι μπορεί να κάνει για να εξιλεωθεί και να συνεχίσει ομαλά τη ζωή του; Πόσο μερίδιο στην ευτυχία του έχει ο αστάθμητος παράγοντας που ονομάζεται τυχαίο; Και πόσο δίκιο, τελικά, είχε ο Χάιζενμπεργκ όταν με τη θεωρία που διατύπωνε συνελάμβανε ουσιαστικά έναν από τους πιο αδυσώπητους κανόνες που διέπουν την ανθρώπινη κατάσταση;
Δαιμόνιοι ανατόμοι της ανθρώπινης κωμωδίας, ο Τζόελ και ο Ιθαν Κοέν θέλησαν στη νέα τους ταινία να παρωδήσουν τον καθημερινό γολγοθά ενός φιλήσυχου ανθρώπου. Το «Ενας σοβαρός άνθρωπος» αποτελεί στην ουσία μια μοντέρνα εκδοχή της ιστορίας του Ιώβ. Οπως και ο αραμαϊκής καταγωγής ευγενής δέχεται στωικά τις δοκιμασίες στις οποίες τον υποβάλλει ο Θεός, θέλοντας να επιβεβαιώσει την πίστη του, έτσι και ο άμοιρος καθηγητής του φιλμ υφίσταται εξευτελισμούς και ατυχίες με σκυμμένο το κεφάλι. Στη δική του περίπτωση, όμως, δεν είναι σίγουρο ότι στο τέλος των δοκιμασιών του τον περιμένουν η λύτρωση και η ανταμοιβή.
Επίσκεψη στο παρελθόν
Η νέα ταινία των Κοέν ίσως να αποτελεί και την πιο προσωπική στιγμή της φιλμογραφίας τους.
Η πλοκή της κουβαλά απόηχους από τα βιώματα του Τζόελ και τον Ιθαν, όταν μεγάλωναν και αυτοί το 1960 σε κάποιο προάστιο της Μινεσότα, γόνοι ενός ζεύγους πανεπιστημιακών καθηγητών και κάτοικοι μιας θεοσεβούμενης εβραϊκής κοινότητας που τηρούσε με σχολαστικότητα τα έθιμα και τις τελετουργίες της. «Ηταν πολύ παράξενο συναίσθημα το να επιστέφουμε στην παιδική μας ηλικία με αυτό τον τρόπο», επισημαίνει ο Ιθαν, ο νεαρότερος των δυο αδελφών, μιλώντας για την ταινία. «Μερικά από τα μέρη που επισκεφτήκαμε, καθώς αναζητούσαμε τοποθεσίες για το γύρισμα, είχαμε να τα δούμε από μικροί. Ο λόγος για τον οποίο αποφασίσαμε να κάνουμε αυτό το φιλμ, άλλωστε, ήταν γιατί μας έδινε μια καλή ευκαιρία να επισκεφτούμε για λίγο το παρελθόν μας. Αυτό δεν σημαίνει, ωστόσο, ότι υπογράψαμε ένα έργο αυτοβιογραφικό. Καθόλου. Οσον αφορά την τοποθεσία και το κοινωνικό πλαίσιο, η ταινία έχει δανειστεί κάτι από τα δικά μας βιώματα. Από εκεί και πέρα, όμως, τα πάντα αποτελούν ξεκάθαρη μυθοπλασία».
Δεν θα μπορούσε να γίνει διαφορετικά, άλλωστε. Δοσμένος περισσότερο σαν ειρωνική παραβολή, ο «Σοβαρός άνθρωπος» των Κοέν χαρακτηρίζεται από την ίδια φαταλιστική διάθεση που σφραγίζει το μεγαλύτερο μέρος του έργου τους και από τον ίδιο πνευματώδη σαρκασμό. Παράλληλα, προσφέρει ένα όχι και τόσο κολακευτικό πορτρέτο της εβραϊκής ιδιοσυγκρασίας, έστω κι αν προέρχεται από δυο ομοεθνείς.
«Ημασταν πολύ περίεργοι να δούμε αν θα υπήρχαν αντιδράσεις από μέλη της εβραϊκής κοινότητας που ενδεχομένως θα έκριναν ότι τα όσα απεικονίζει η ταινία δεν ρίχνουν ιδιαίτερα θετικό φως σε αυτήν», λέει ο Τζόελ Κοέν. «Μας εξέπληξε ευχάριστα, όμως, όταν όσοι Εβραίοι είδαν μέχρι στιγμής το φιλμ υπήρξαν ανέλπιστα θετικοί μαζί μας».
Αξιο απορίας ή όχι, το «Ενας σοβαρός άνθρωπος» παραμένει μια θαυμάσια ταινία... *
No comments:
Post a Comment