Μια συζήτηση με τον σκηνοθέτη του ντοκιμαντέρ «Νικαριά μου»
Ο σκηνοθέτης πιάνει τον κινηματογραφικό μίτο από ένα αρχαίο τοπικό έθιμο, το «Μνημόσυνο». Γίνεται ανήμερα του Πάσχα, με το γλέντι να στήνεται στη βάση της συλλογικής προσφοράς του φαγητού και του κρασιού, με όρους ισότητας μεταξύ των μελών της κοινότητας, αμοιβαίου σεβασμού, αλληλεγγύης και απουσίας κάθε είδους έπαρσης. Χαρακτηριστικά, η βασική προϋπόθεση της συμμετοχής στα υλικά του γλεντιού είναι η ανωνυμία. Η ταινία ξετυλίγεται πέρα από την εντοπιότητα. Αποκαλύπτοντας στο θεατή μια κοινωνία, η οποία τελικά μοιάζει περισσότερο να έρχεται ...από το μέλλον.
Η κουβέντα απλώθηκε πολύ περισσότερο από όσο μπορεί να αντέξει ο δημοσιογραφικός χώρος. Παραθέτουμε, λοιπόν, μόνο μερικές χαρακτηριστικές στιγμές της.
«Παν μέτρον» ο άνθρωπος...Ο Σπύρος Τέσκος γεννήθηκε το 1958 στο Πέραμα, σε οικογένεια Ικαριωτών. Η ικαριώτικη παροικία κουβάλησε την κουλτούρα της στην εργατούπολη και την πέρασε στα παιδιά της. Μαθητής ακόμα συνδέεται με την κινηματογραφική λέσχη του Πειραιά στο «Σινεάκ». Εκεί κατάλαβε πως η δική του «γλώσσα» θα είναι στο εξής η κινηματογραφική.
Επιλέγει να μην κάνει τίποτα δικό του, αν δε γίνει με τους δικούς του καλλιτεχνικούς όρους. Η πρώτη του ταινία, η μικρού μήκους «Κάτι πάει στραβά» γυρίζεται μόλις το 1990. Ακολουθεί ένα σενάριο μεγάλου μήκους, η «Ρότα». Βραβεύεται με επαίνους σε ευρωπαϊκό διαγωνισμό σεναρίου, αλλά «το Κέντρο Κινηματογράφου μου είπε "άντε γεια"». Τέλη της 10ετίας του '90, ξεκινάει την πρώτη του απόπειρα για μεγάλου μήκους ταινία, τη «Φρύνη», η οποία θα μείνει ανολοκλήρωτη λόγω έλλειψης χρημάτων. Παράλληλα, εργάζεται στην τηλεόραση (σειρές και εκπομπές) επιμένοντας στο ρόλο του βοηθού.
Η «Νικαριά μου» ήταν μια παλιά του σκέψη γνωρίζοντας το έθιμο. «Αλλά δεν ήθελα να κάνω λαογραφία. Με ενδιέφερε ο τρόπος ζωής σε σχέση με το έθιμο. Πώς ζούσαν και πώς αντιμετώπιζαν τον έξω και το δικό τους κόσμο. Πώς αυτή η κοινωνία κινείται ακόμα με τους ίδιους όρους. Το έθιμο αυτό έγινε για ένα βασικό λόγο: Η περίοδος του Απρίλη είναι η πιο φτωχή από πλευράς αγροτικής συγκομιδής. Και είναι η πιο πλούσια από την πλευρά των ζώων. Για να υπάρχει λοιπόν μια ισορροπία και να μην πεινάσει ο κόσμος κ.λπ., οι κτηνοτρόφοι έσφαζαν τα ζώα για όλους. Απλά τύχαινε στο Πάσχα και το κάνανε ανήμερα».
«Επιασα το "Μνημόσυνο" και το ανέλυσα. Κατέληξα να έχω γύρω στα έξι εφτά κεφάλαια, όπως η αλληλεγγύη, η ισότητα, ο σεβασμός. Από πριν ήξερα τι θα τραβήξω. Στη συνέχεια, βρήκα το μουσικό κομμάτι, τσιγγάνικο του 16ου αιώνα. Ηταν μια ελεγεία της ζωής και του θανάτου ταυτόχρονα. Ηθελα αυτή η ιδεολογία και ο τρόπος ζωής να ενδιαφέρει περισσότερο τον κόσμο που δεν είναι από κει. Δεν τράβηξα τοπία, ούτε τουριστικά μέρη. Τράβηξα σημεία από χώρους που τεκμηρίωναν αυτά που λέγονται στην ταινία και την οπτική μου».
-- Λειτούργησε στους μη Ικαριώτες αυτό;
-- «Την ταινία την ξεκίνησα τσαντισμένος. Ερχονται στο νησί για το χαβαλέ, για τα πανηγύρια, δε δίνουν καμία βάση στους ανθρώπους. Οσοι όμως μετά την ταινία θέλανε να πάνε Ικαρία, θέλαν να πάνε να γνωρίσουν ανθρώπους και όχι τοπία. Μακάρι να λειτουργήσει έτσι, γιατί πιστεύω ότι οι άνθρωποι της Ικαρίας έχουν να δώσουν πράγματα».
-- Οπως;
-- «Υπολογίζουν τον άνθρωπο σαν άνθρωπο. Είναι πολύ σκληρή κοινωνία. Δε σε ανέχεται άμα δε νιώθεις την αλληλεγγύη, αν το παίζεις έξυπνος, αν το παίζεις λεφτάς. Σου λέει "ωπ! μέχρι εδώ". Το καλοκαίρι που ήμουν στο νησί ήταν ένα τύπος με "Χάμερ" (σ.σ. μάρκα ακριβού τζιπ) και το ανάλογο ύφος. Καθόμουν στην πλατεία με ένα φίλο. Ερχεται χαιρετάει το φίλο μου, "αεράτος" κ.λπ. Ρωτάω τον φίλο μου "ποιος είναι αυτός;". Μου λέει "ο μ...ς με το Χάμερ"! Αν δεν το "έπαιζε" θα μου έλεγε το όνομά του. Αλλά εκείνη τη στιγμή ήταν μόνο αυτό».
«Πρωτεύει το "γιατί"»-- Γιατί απέφυγες τους ειδικούς;
-- «Οταν μιλάω για έναν τρόπο ζωής, πώς έχει αναπτυχθεί και έχει περάσει μέσα από τους αιώνες, αν βάλω κάποιον επιστήμονα, αποδυναμώνει το θέμα. Θα εξηγεί πράγματα μέσα από τη δική του οπτική. Ενώ τώρα βγαίνουν από τους ίδιους που τα ζούνε. Εκεί είναι η διαφορά και η δυναμική της ταινίας. Είχα βάλει κι άλλα στοιχεία στην ταινία που δεν μπορούσαν να μου τα εξηγήσουν αλλά δεν ήθελα να βάλω άλλον να μου τα πει. Οπως η αραιοκατοίκηση. Τους ρώτησα τι σχέση μπορεί να έχει η αραιοκατοίκηση με τον τρόπο που γλεντούν. Η αραιοκατοίκηση τελικά κάνει τους ανθρώπους να είναι πιο κοντά από ό,τι είναι στα νησιά που είναι όλοι μαζί. Νιώθουν ελεύθεροι, επειδή έχουν γύρω τους πολύ χώρο μέσα στον οποίο κάνουν ό,τι θέλουν. Οταν γίνονται τα πανηγύρια είναι όλοι μαζί και γίνονται απίστευτα γλέντια».
-- Μήπως ελλοχεύει ο κίνδυνος της «αγιογραφίας»;
-- «Αυτό που ήθελα να δείξω ήταν ο τρόπος ζωής. Οι αλλοτριώσεις και η προέλευσή τους είναι γνωστές. Δεν προσπάθησα να βγάλω την απαισιοδοξία μου. Προσπάθησα να βγάλω την αισιοδοξία μου. Δε με ενδιάφερε να κάνω μια ελεγεία στον κόσμο που χάνεται. Αυτό που με ενδιέφερε ήταν να κάνω μια ελεγεία στον κόσμο που θέλω να υπάρχει. Πιστεύω ότι το πρώτο πράγμα που καθορίζει την ιδεολογία είναι ο τρόπος ζωής. Υπάρχουν στην Ικαρία άνθρωποι που δηλώνουν δεξιοί, αλλά αν δεις τον τρόπο ζωής τους δεν έχει καμία σχέση. Ηθελα να πω λοιπόν με την ταινία το πόσο απλά είναι τα πράγματα αν θέλουμε να είναι απλά. Αλλά είναι πολύ δύσκολο να καταλάβουμε πόσο απλά είναι για να μπορέσουμε να τα ακολουθήσουμε».
-- Πώς αντιλαμβάνεσαι τη συμμετοχή σου στους «Κινηματογραφιστές στην Ομίχλη»; Δεν υπάρχει αντικειμενική αντίθεση μεταξύ δημιουργών και παραγωγών;
-- «Μπήκα στους "Κινηματογραφιστές στην Ομίχλη" από τους τελευταίους. Υπάρχει συνεχής μάχη. Διαφορετικές αντιλήψεις. Θέλουμε να ξεκαθαρίσει το τοπίο, να βγει το "παρακράτος" από τη μέση και όταν υπάρχει μια καλή ταινία να γίνει. Αν ο νόμος που κατέβασε το κράτος έχει προσανατολισμό στους παραγωγούς θα γίνει χαμός. Ακόμα κι αν δεν πάρει απόφαση η "Ομίχλη". Περιμένουμε και θα δούμε».
-- Η άποψή σου για τον κινηματογράφο;
-- «Η τέχνη δεν είναι για την τέχνη. Η τέχνη είναι επικοινωνία με δικούς της κώδικες. Δε θα με ενδιέφερε ποτέ να κάνω μια ταινία για να δείξω στον εαυτό μου και σε άλλους πέντε πόσο ωραία γυρίζω. Με ενδιαφέρει ο θεατής. Να καταλάβει με ποιον τρόπο σκέφτομαι και αν αξίζει αυτό που σκέφτομαι. Πάντα μαθαίνω. Υπάρχει περίπτωση να πεις στο σινεμά ότι το έχω κατακτήσει; Δεν έχει σημασία το μέσο (φιλμ ή βίντεο) αλλά το τι λες. Αν θέλει κάποιος να πει κάτι σοβαρό και έχει κινηματογραφικό τρόπο σκέψης, τα υπόλοιπα βρίσκονται. Ο κινηματογράφος δεν πεθαίνει ποτέ. Εχει πάθει τον παθών του τον τάραχο. Αλλά η σκοτεινή αίθουσα πάντα θα υπάρχει. Το κοινό δεν είναι ηλίθιο. Αν ο κόσμος δει κάτι καλό, θα πάει».
-- Τι θα έλεγες σε έναν νέο που θέλει να γίνει σκηνοθέτης;
-- «Θα τον ρώταγα "γιατί". Επειδή έχει ψώνιο να κάνει ταινίες ή επειδή έχει ανάγκη να πει κάτι; Το τι πρέπει να προσέξει έρχεται στην πορεία. Πρωτεύει το "γιατί"»...
Saturday, May 8, 2010
ΣΠΥΡΟΣ ΤΕΣΚΟΣ: Κινηματογράφος «για τον κόσμο που θέλω να υπάρχει»
Γρηγόρης ΤΡΑΓΓΑΝΙΔΑΣ, ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ, Κυριακή 9 Μάη 2010
Subscribe to:
Post Comments (Atom)
No comments:
Post a Comment