Ο ΝΤΑΣΣΕΝ ΓΙΑ ΤΑ ΠΑΝΑΝΘΡΩΠΙΝΑ «ΠΑΘΗ»

«Αυτός που έπρεπε να πεθάνει (Ο Χριστός ξανασταυρώνεται)»

Χρειάστηκε να περάσει μισός αιώνας και να «φύγει» από τη ζωή ο Ζυλ Ντασσέν, για να επανεμφανιστεί στη μεγάλη οθόνη το βασισμένο στο καζαντζακικό μυθιστόρημα «Ο Χριστός ξανασταυρώνεται», αριστούργημά του «Αυτός που έπρεπε να πεθάνει». Με χορηγό επικοινωνίας τον ραδιοτηλεοπτικό «902», η ασπρόμαυρη ταινία (120') προβάλλεται από την περασμένη Πέμπτη στο «Ιντεάλ».

Ο αυτοεξόριστος στο Παρίσι Ζυλ Ντασσέν βραβεύεται για το «Ριφιφί» (1956) στο Φεστιβάλ των Καννών, όπου γνωρίζει και ερωτεύεται τη Μελίνα Μερκούρη. Ο Ντασσέν, μαζί με τη Μ. Μερκούρη, επισκέπτεται στην Αντίπ, όπου ζούσε, ο επίσης ουσιαστικά αυτοεξόριστος, Νίκος Καζαντζάκης και ζητά την έγκρισή του μεγάλου συγγραφέα για κινηματογραφική μεταφορά του αλληγορικού μυθιστορήματός του «Ο Χριστός ξανασταυρώνεται». Ο Καζαντζάκης δέχεται και ο Ντασσέν ταξιδεύει (ερχόμενος για πρώτη φορά στην Ελλάδα) στην Κρήτη, με το συνεργείο, τους ηθοποιούς και τη Μ. Μερκούρη, για τον πρωταγωνιστικό γυναικείο ρόλο. Πρότυπό του για την ερμηνεία του πρωταγωνιστικού ρόλου, του Μανολιού, ο Ντασσέν είχε τον φτωχούλη, όπως κι ίδιος, αγαπημένο παιδικό φίλο του, βασανισμένο αλλά και θαρραλέο απέναντι στο κακό, Μάρβιν.

Είναι η πρώτη ταινία (1957) που γυρίζει ο μεγάλος, προοδευτικός, διωκόμενος και αντιστεκόμενος στο μακαρθισμό σκηνοθέτης, ύμνος στον ελληνικό λαό και σ' όλους τους λαούς που αντιστέκονται στους καταπιεστές του ανθρώπου. Αν και η γαλλική παραγωγή, με αυτή την ταινία ο Ντασσέν ξεκινά ουσιαστικά την ελληνική του «περιπέτεια». Και το κάνει με έναν τρόπο βαθύτερα πανανθρώπινο, από ό,τι με το «Ποτέ την Κυριακή», τρία χρόνια αργότερα, όπως τουλάχιστον υποστηρίζει μερίδα της κριτικής. Αλλωστε, ο Ντασσέν δεν είναι «τουρίστας» στην Ευρώπη και δεν έρχεται ως «τουρίστας» στην Ελλάδα. Επιλέγει μια ήδη «καυτή» ιστορία του ρηξικέλευθου Καζαντζάκη και φτιάχνει μια ταινία «πολύ μπροστά από την εποχή της», όπως έχει χαρακτηριστεί.

Κρήτη 1920. Μια ομάδα ξεριζωμένων και εξαθλιωμένων φτάνει σε ένα χωριό που έχουν έθιμο να αναπαριστάνουν τα Πάθη, κάθε Μεγάλη Εβδομάδα, με ήρωες κατοίκους του χωριού: Ο «Χριστός», ο «Ιούδας» και η «Μαγδαληνή» στα «χέρια» του Καζαντζάκη και στη μηχανή του Ντασσέν μετατρέπονται σε αλληγορικά σύμβολα, που όχι μόνο ξεπερνούν την ηθογραφία, αλλά αποκαλύπτουν τις καθόλου μεταφυσικές βάσεις των ανθρώπινων, πραγματικών «παθών».

Το σενάριο, από το ομώνυμο μυθιστόρημα του Νίκου Καζαντζάκη, είναι του σκηνοθέτη και του Ben Barzman, η φωτογραφία των Gilbert Chain, Jacques Natteau, η μουσική επιμέλεια πάνω σε ελληνικά θέματα είναι του Georges Auric, τα κοστούμια του Γιάννη Τσαρούχη. Συγκλονιστική η Μελίνα Μερκούρη στο ρόλο της Κατερίνας, ενώ παίζουν ακόμη οι: Μορίς Ρονέ, Πιερ Βανέκ, Ροζέ Ανίν, Τζο Ντασσέν, Αννα Αρμάου, Δήμος Σταρένιος. Η ταινία διακρίθηκε με Ειδική Μνεία στο Φεστιβάλ Καννών το 1957 (ήταν υποψήφια και για το «Χρυσό Φοίνικα»), ενώ το 1958 ήταν υποψήφια για τα Βραβεία BAFTA. [Ριζοσπάστης, 20/4/2008]