Αλλες για το βραβείο, άλλες για το ταμείο

Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ, 06.09.2015, ΑΙΜΙΛΙΟΣ ΧΑΡΜΠΗΣ

 

Το «Avatar» του Τζέιμς Κάμερον είναι η πιο επιτυχημένη εισπρακτικά ταινία όλων των εποχών με 2.8 δισ. δολάρια στο παγκόσμιο box office. Το υψηλό αυτό νούμερο βέβαια οφείλεται και στη δημοφιλία της (ομολογουμένως εκπληκτικής) 3D εκδοχής.

To 2003, η «Επιστροφή του Βασιλιά», το τρίτο μέρος της επικής τριλογίας του «Αρχοντα των Δαχτυλιδιών», κυριαρχεί στο παγκόσμιο box office με εισπράξεις που ξεπερνούν το 1,1 δισ. δολάρια· ταυτόχρονα στην τελετή των Οσκαρ του 2004 η ταινία σαρώνει τα βραβεία κατακτώντας 11 αγαλματίδια, ανάμεσά τους και αυτό για την Καλύτερη Ταινία. Κάτι παραπάνω από μια δεκαετία αργότερα, το συγκεκριμένο επίτευγμα - ο συγκερασμός δηλαδή της καλλιτεχνικής αξίας με την εισπρακτική επιτυχία, όχι μόνο δεν έχει επαναληφθεί αλλά κάτι τέτοιο μοιάζει όλο και πιο απίθανο να συμβεί. Τι άλλαξε όμως; Πρόκειται για κάτι τυχαίο ή όντως η κινηματογραφική βιομηχανία του Χόλιγουντ σταμάτησε να παράγει φιλμ όπως ο «Αρχοντας» ή ο «Τιτανικός» διότι απλά έχει στραφεί σε ένα διαφορετικό μοντέλο;

Τα τελευταία δέκα χρόνια οι κορυφαίες σε εισπράξεις ταινίες παγκοσμίως αφορούν κυρίως είτε σίκουελ κάποιας προηγούμενης επιτυχίας είτε μεταφορές ηρώων κόμικς - συχνά και τα δύο. Η εξαγορά του στούντιο animation της Pixar και στη συνέχεια της «κομίστικης» Marvel από την Ντίσνεϊ δημιούργησε νέο τοπίο στην κινηματογραφική παραγωγή, στο οποίο σταδιακά όλοι οι μεγάλοι «παίκτες» προσαρμόζονται. Αυτό σε γενικές γραμμές συνοψίζεται στο απλοϊκό αλλά πολύ ακριβές: άλλες ταινίες για τα βραβεία και άλλες για τα ταμεία. Στοχεύοντας στο (φαινομενικά) ανεξάντλητο κοινό των μούλτιπλεξ, αποτελούμενο κατά βάση από την ηλικιακή κατηγορία 14-20, οι εταιρείες παραγωγής δημιουργούν σήμερα πανάκριβες ταινίες, οι οποίες όμως έχουν, λίγο ώς πολύ, την εμπορική επιτυχία εξασφαλισμένη. Για να περιορίσουν μάλιστα την πιθανότητα αποτυχίας, φροντίζουν να ενισχύσουν τα συγκεκριμένα πρότζεκτ με γιγάντιες διαφημιστικές καμπάνιες, οι οποίες ανά περιπτώσεις πλησιάζουν ακόμα και το κόστος της ίδιας της παραγωγής. Η παρακάτω μίνι-ανασκόπηση της mainstream κινηματογραφικής παραγωγής των τελευταίων δέκα ετών αποδεικνύει του λόγου το αληθές: καμία από τις Καλύτερες Ταινίες των Οσκαρ δεν μπήκε καν στην πρώτη δεκάδα του box office· ταυτόχρονα οι κορυφαίες εισπράξεις των ταινιών συνέχισαν να αυξάνονται σταθερά, σε συνθήκες παγκόσμιας οικονομικής κρίσης και με δεδομένη την κατακόρυφη άνοδο της τηλεόρασης των τελευταίων ετών. Εξτρα παρατήρηση: Ο Τζόνι Ντεπ βρίσκεται παντού...

• Σταθερή αξία ο Τζόνι Ντεπ
  Θρίαμβος του «Χάρι Πότερ»

2005: Η παγκόσμια οικονομική κρίση απέχει ακόμα και τα μεγάλα στούντιο είναι πρόθυμα να επενδύσουν, παίρνοντας και τα ανάλογα ρίσκα. Η «σίγουρη» τέταρτη συνέχεια του «Χάρι Πότερ» κατακτά την κορυφή των εισπράξεων με 896 εκατ. δολάρια. Ακριβότερο φιλμ όμως είναι ο «Κινγκ Κονγκ» του Πίτερ Τζάκσον (κόστισε 207 εκατ.) με τα 550 εκατ. που έφερε πίσω να κρίνονται μάλλον απογοητευτικά. Παρόλα αυτά, οριακά έστω, η αποτυχία της χρονιάς πάει στο πανάκριβο «Stealth», το οποίο κόστισε 135 εκατ., αποδίδοντας σχεδόν τα μισά στα ταμεία. Οσο για το Οσκαρ Καλύτερης Ταινίας, αυτό κατέληξε στο «ταπεινό» «Crash» του Πολ Χέιγκις, το οποίο είχε μπάτζετ μόλις 6,5 εκατ. και εισπράξεις κοντά στα 100.

2006: Ο Τζόνι Ντεπ επιστρέφει ως Κάπτεν Τζακ Σπάροου στο «Σεντούκι του Νεκρού» και (αναμενόμενα) κατακτά την κορυφή. Πάνω από 1 δισ. σε εισπράξεις για το φιλμ, το οποίο ήταν επίσης το ακριβότερο της σεζόν (225 εκατ.), χωρίς πάντως να έχει τη σπιρτάδα των πρώτων «Πειρατών της Καραϊβικής». Μια άλλη επιστροφή, αυτή της Σάρον Στόουν στο «Βασικό Ενστικτο 2» ήταν η αποτυχία της χρονιάς με μόλις 38 εκατ. στο box office, ενώ ευχάριστη έκπληξη αποτέλεσε η απολαυστική «Εποχή των Παγετώνων 2» με 660 εκατ. Αρκετά καλή συγκομιδή και για τον οσκαρικό «Πληροφοριοδότη» του Σκορσέζε με 289 εκατ. (90 εκατ. κόστος).

• Εκπληξη το «Mama Mia»
• Από τους «Πειρατές» στον «Σκοτεινό ιππότη»

2007: Ακόμα πιο αναμενόμενα από την προηγούμενη χρονιά οι «Πειρατές» είναι και πάλι εδώ για να σπάσουν ταμεία. Η παραγωγή εκτοξεύεται πια στα 300 εκατ. και το καστ γίνεται όλο και πιο λαμπερό -έχει επιστρατευτεί μέχρι και ο Κιθ Ρίτσαρντς- με τις συνολικές εισπράξεις να είναι πάντως κατάτι λιγότερες, προσεγγίζοντας το 1 δισ. Απογοήτευση της χρονιάς το ριμέικ του «Θεός για μια Εβδομάδα» (όπως και να το κάνουμε ο Στιβ Καρέλ δεν είναι Τζιμ Κάρεϊ), με μόλις 173 εκατ. στο box office (κόστισε 175). Αντίθετη και εντελώς αναπάντεχη πορεία για το ανεξάρτητο «Juno» των 7,5 εκατ., το οποίο ξεπέρασε τα 230 εκατ. σε εισπράξεις συστήνοντάς μας παράλληλα την ταλαντούχα Ελεν Πέιτζ και τη σεναριογράφο Ντιάμπλο Κόντι, στην οποία πήγε και το ανάλογο Οσκαρ. Καλύτερη Ταινία αναδείχτηκε το «Καμιά Πατρίδα για τους Μελλοθάνατους» των αδελφών Κοέν, φιλμ που κόστισε 25 εκατ. φέρνοντας πίσω 171 εκατ. σε εισπράξεις. Θεωρητικά η απόσβεση αυτή μοιάζει εξαιρετική, στην πραγματικότητα όμως απέχει σημαντικά από τα αληθινά μεγάλα ποσά των κορυφαίων ταινιών.

• Ακριβή αποτυχία το «John Carter»
  Το animation πήρε το αίμα του πίσω

2011: Για πρώτη φορά στην ιστορία 3 ταινίες ξεπερνούν το φράγμα του 1 δισ. σε εισπράξεις. Πρόκειται για τον τελευταίο «Χάρι Πότερ» (1,3 δισ.), το «Transformers 3» και μία ακόμα συνέχεια των «Πειρατών της Καραϊβικής». Η τελευταία είναι μάλιστα η ακριβότερη ταινία όλων των εποχών με μπάτζετ που ξεπέρασε τα 370 εκατ.! Κανονική καταστροφή από την άλλη αποδείχτηκε το «Μεθυσμένο Ημερολόγιο». Εκτός από τις πενιχρές εισπράξεις (23,9 εκατ.) το φιλμ στάθηκε αφορμή να διαλυθεί ένα σπίτι: συγκεκριμένα εκείνο του Τζόνι Ντεπ, ο οποίος χώρισε τη σύζυγο και μητέρα των δύο παιδιών του Βανέσα Παραντί, για τη ξανθιά «σεξοβόμβα» Αμπερ Χερντ, την οποία γνώρισε στα γυρίσματα. Το Οσκαρ πήγε για δεύτερη συνεχή χρονιά σε ταινία εκτός ΗΠΑ, στο γαλλικό «Artist» του Μισέλ Χαζαναβίσιους, το οποίο πορεύτηκε αξιοπρεπώς και στις εισπράξεις (133 εκατ.).

• Οι μεγάλες προσδοκίες «Χόμπιτ» και Κλιντ Ιστγουντ

2014: Το Χόλιγουντ ανακάμπτει δημιουργικά με αρκετές καλές ταινίες, το μοντέλο παραγωγής -και κατανάλωσης- ωστόσο παραμένει ίδιο. Αλλο ένα «Transformers» κατακτά την πρώτη θέση με 1,1 δισ., ενισχυμένο σε μεγάλο βαθμό και από την κινεζική αγορά. Το κλείσιμο της τριλογίας του «Χόμπιτ» είναι η ακριβότερη ταινία, ενώ ο Τζόνι Ντεπ απογοητεύει και πάλι με την «Κυριαρχία» - είναι αξιοσημείωτο πως ο Αμερικανός ηθοποιός παρουσιάζεται παντού στις λίστες της τελευταίας δεκαετίας, είτε με θετικό είτε με αρνητικό πρόσημο. Το 2014 είναι ξεχωριστή χρονιά για τον Κλιντ Ιστγουντ: ο ηλικιωμένος ηθοποιός και σκηνοθέτης, σπάει το προσωπικό του ρεκόρ με τα 547 εκατ. των εισπράξεων του «American Sniper». H Ακαδημία πάντως δεν πείθεται δίνοντας (δίκαια) το αγαλματάκι στο «Birdman» του Αλεχάντρο Γκονζάλες Ινιαρίτου (103 εκατ.).
2015: Ηδη 4 ταινίες («Jurassic World», «Furious 7», «Avengers: Age of Ultron», «Minions») έχουν ξεπεράσει το 1 δισ. των εισπράξεων, αριθμός που πιθανότατα θα μεγαλώσει, χάρη στον νέο «Τζέιμς Μποντ» και την επανέναρξη του «Πολέμου των Αστρων» που θα καταφτάσουν μέχρι τα Χριστούγεννα. Τα δύο τελευταία φιλμ πάντως αναμένονται με ιδιαίτερο ενδιαφέρον -εκτός των άλλων- και λόγω της ποιότητας των συντελεστών τους, η οποία μπορεί να τα οδηγήσει και προς τις οσκαρικές υποψηφιότητες.

• Ζήτω τα κόμικς

2009: Η χρονιά του «Avatar». Ο Τζέιμς Κάμερον επιστρέφει δέκα χρόνια μετά τον «Τιτανικό» με τη φιλοδοξία να σαρώσει και πάλι ταμεία και βραβεία. Κι αν ως προς το δεύτερο σκέλος θα αποτύχει μάλλον παταγωδώς, στο πρώτο θα πέσει διάνα, θέτοντας το σχεδόν μυθικό ρεκόρ όλων των εποχών στα 2,8 δισ. δολάρια παγκοσμίως. Η συνέχεια ετοιμάζεται για το 2017. Κατά τα λοιπά η πιο ακριβή ταινία της χρονιάς ήταν η έκτη συνέχεια του «Χάρι Πότερ» (250 εκατ.) -και όχι το «Avatar»- ενώ ως μεγαλύτερη απογοήτευση λογίζεται το «G.I Joe: Η γέννηση της Κόμπρα», το οποίο ήταν τόσο κακό, ώστε ακόμα και η τεράστια διαφημιστική προβολή του, ελάχιστα κατάφερε να διασώσει. Οσο για το Οσκαρ που επιθυμούσε διακαώς ο Κάμερον, τελικά κατέληξε στην πρώην σύζυγό του Κάθριν Μπίγκελοου, για το άσημο «Hurt Locker», των μόλις 49 εκατ. στις εισπράξεις.
2010: Εκτός του εφηβικού κοινού, άλλη σταθερά των πολυκινηματογράφων είναι τα μικρά παιδιά, με τις ανάλογες ταινίες να βρίσκονται πάντα ψηλά στις λίστες των εισιτηρίων. Ετσι η κορυφή του 2010 ανήκει στο «Toy Story 3», ένα ομολογουμένως εξαιρετικό animation, το οποίο κόστισε πολλά (200 εκατ.) αλλά ξεπέρασε με άνεση το 1 δισ. στις εισπράξεις. Ακόμα πιο ακριβό πάντως ήταν το «Μαλλιά Κουβάρια» (260 εκατ.), επίσης κινούμενο σχέδιο· χειρότερος σε επιδόσεις ο «Λυκάνθρωπος», ο οποίος παρά την παρουσία των Μπενίσιο Ντελ Τόρο και Αντονι Χόπκινς δεν κατάφερε να καλύψει καν το κόστος της παραγωγής. Από την άλλη μεριά, η «Αλίκη στη Χώρα των Θαυμάτων» ξεπέρασε κάθε προσδοκία με 1 δισ. στα ταμεία, μακράν τα περισσότερα που έχει πετύχει ποτέ ταινία του Τιμ Μπάρτον. Το Οσκαρ πήγε στον «Λόγο του Βασιλιά» (414 εκατ.)