Οι ταινίες της εβδομάδας: H ταυτότητα μιας γυναίκας

• Ενα ιρανικό δράμα αντονιονικών προδιαγραφών γύρω από ασφυκτικές σχέσεις

ΚΡΙΤΙΚΗ. Ανάμεσα στις πιο συναρπαστικές κινηματογραφικές εμπειρίες των τελευταίων χρόνων ήταν ταινίες που βασίστηκαν στο σινεμά των μεγάλων Ευρωπαίων δημιουργών και το ξανάφεραν στο προσκήνιο ανανεωμένο. Χαρακτηριστικότερα παραδείγματα ήταν η ρώσικη «Επιστροφή» και οι περυσινοί «3 πίθηκοι» του Τούρκου Νουρί Μπιλγκέ Τζεϊλάν. Σε αυτά μπορείτε να προσθέσετε και το πρόσφατο ιρανικό φιλμ «Τι απέγινε η Ελι», όπου μια παρέα μεσοαστών ζουν μια περιπέτεια εφάμιλλη ίσως με εκείνη που έζησαν οι ήρωες της «Περιπέτειας» του Αντονιόνι.

Το «Τι απέγινε η Ελι» αρχίζει σαν μια ανάλαφρη περιπέτεια. Ο Αχμάντ, ένας Ιρανός που ζει στην Ευρώπη, επιστρέφει στην Τεχεράνη μετά το διαζύγιό του με μια Γερμανίδα. Οι παλιοί φίλοι και συμφοιτητές του τον υποδέχονται ζεστά και οργανώνουν μια τριήμερη εκδρομή στην Κασπία για να θυμηθούν τα παλιά. Η σύζυγος του ενός έχει προσκαλέσει στην εκδρομή και μιαν άγνωστη: μια νεαρή δασκάλα των παιδιών της, την Ελι, για να την συστήσει στον μελαγχολικό φίλο τους που φέρει βαριά τον χωρισμό του.

Η συντροφιά φτάνει σε ένα τουριστικό θέρετρο και αναζητεί μια λύση ανάγκης γιατί όλα τα μπανγκαλόους είναι πλήρη. Τελικά καταλήγει σε ένα παλιό, σχεδόν εγκαταλελειμμένο σπίτι δίπλα στη θάλασσα, όπου οι παλιόφιλοι, που τώρα έχουν γυναίκες και παιδιά, οργανώνουν τη ζωή τους σαν σε κοινόβιο.

Η εξαφάνιση

Την επομένη, το χαρούμενο σκηνικό αλλάζει. Η αινιγματική Ελι, για την οποία κανείς δεν γνωρίζει ότι είναι αρραβωνιασμένη και απελπισμένη μπροστά στον επικείμενο γάμο της, εξαφανίζεται μυστηριωδώς. Αίφνης, η ταινία μετατρέπεται σε ένα δράμα με επίκεντρο τη γυναίκα και πλαίσιο τον θεσμό της οικογένειας στο σημερινό Ιράν.

Η εξαφάνιση της Ελι κινεί τον μηχανισμό ενός θρίλερ, καθώς όλοι ψάχνουν πυρετωδώς να βρουν το πτώμα της στη θάλασσα. Παράλληλα, η αποκάλυψη του μυστικού της (ότι ήταν αρραβωνιασμένη) προκαλεί τριβές και συγκρούσεις ανάμεσα στα ζευγάρια της παρέας. Φαίνεται σε όλους αδιανόητο το γεγονός ότι «συνωμότησαν» για να προξενέψουν μια λογοδοσμένη στον διαζευγμένο φίλο τους.

Η σκηνοθεσία του Αγκχάρτ Φαρχαντί κλιμακώνει αριστοτεχνικά τη μετάβαση από μια ντοκιμαντερίστικη ηθογραφία (όπου οι οικογένειες συναποτελούν έναν μικρόκοσμο, φαινομενικά ευτυχισμένο) σε ένα υπόκωφο δράμα, αποκαλυπτικό για τη μοναξιά και την αποξένωση. Ο Φαρχαντί ξεκινάει από το κέλυφος της παραδοσιακής ιρανικής οικογένειας (η αρραγής και ανθρώπινη εικόνα της) και κατόπιν ψηλαφάει τη δομή της που είναι ασφυκτική για τη γυναίκα, αλλά και για τον άντρα, ο οποίος για πρώτη φορά γίνεται πρωταγωνιστής σε ένα σύγχρονο δράμα γύρω από αλλοτριωμένες σχέσεις.

Το βλέμμα του στρέφεται στα μεσαία και ανώτερα στρώματα της ιρανικής κοινωνίας, παρακολουθώντας μια γυναίκα που βιώνει κρίση ταυτότητας. Η Ελι, της οποίας το υποκοριστικό ηχεί ξενικά και παραπέμπει σε πολλά ιρανικά γυναικεία ονόματα, είναι σαν ένας άγνωστος Χ. Τόσο για το αστυνομικού τύπου μυστήριο της εξαφάνισής της που έχει να επιλύσει η παρέα των φίλων, όσο και για το νέου τύπου οικογενειακό δράμα που αποκαλύπτεται με την εμφάνιση του αρραβωνιστικού της.

• Του Δημητρη Mπουρα, Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ, 12/11/2009