Η Ιαπωνία είναι γεμάτη νέους με κατάθλιψη

Ο Κότζι Γουακαμάτσου είναι μια αντισυμβατική προσωπικότητα, όπως και το σινεμά του. Οσο οργισμένος ήταν ο ίδιος από μικρός -έζησε στο δρόμο, έγινε γκάνγκστερ, είχε συνεχώς μπλεξίματα με την αστυνομία- τόσο επιθετικές και ανατρεπτικές ήταν οι ταινίες του. Είναι από τους πρωτοπόρους της Pink Eiga, ενός κινηματογραφικού είδους που αναπτύχθηκε στην Ιαπωνία τη δεκαετία του 1960 -σε εποχές λογοκρισίας- και συνδύαζε τον ερωτισμό με τον πολιτικό λόγο.

«Στην Ιαπωνία, οι σκηνοθέτες χαϊδεύουν την εξουσία. Το βρίσκω άθλιο», λέει ο Κότζι Γουακαμάτσου

Ηρθε στο 50ό Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης για το αφιέρωμα στο έργο του που πραγματοποιεί το τμήμα «Ημέρες Ανεξαρτησίας», με καλλιτεχνικό διευθυντή τον Λευτέρη Αδαμίδη.

Σήμερα, στις 3 μ.μ., στην αίθουσα «Τζον Κασσαβέτης», θα προβληθεί η ταινία του «Ενωμένος Κόκκινος Στρατός» (2008) με θέμα τη φράξια που δημιουργήθηκε το 1972 στην Ιαπωνία μέσα στους κόλπους των φοιτητικών κινημάτων ως αντίδραση στη χρήση της χώρας ως στρατιωτικής βάσης από τους Αμερικανούς στο Βιετνάμ.

• Πώς αποφασίσατε να κάνετε το «Ενωμένος Κόκκινος Στρατός»;

«Ηθελα να ερευνήσω τους λόγους για τους οποίους το νέο αριστερό κίνημα στην Ιαπωνία κατέρρευσε μέσα σε ελάχιστο χρόνο αλλά και τι οδήγησε στο θάνατο πολλών από εκείνους τους ανθρώπους».

• Ποια είναι η προσωπική σας εμπειρία από τις εξεγέρσεις τότε; Διάβασα ότι υπήρξατε φίλος με ορισμένους τρομοκράτες.

«Το 1968 ήταν το πλέον δυναμικό έτος του φοιτητικού κινήματος στην Ιαπωνία. Είχαμε το Βιετνάμ, στη διάρκεια του οποίου η ιαπωνική κυβέρνηση έστειλε όπλα και πυρομαχικά, εμπλέκοντας με αυτόν τον τρόπο τη χώρα στη δολοφονία Βιετναμέζων. Σε συνδυασμό με αυτά που έγιναν στο Β' Παγκόσμιο Πόλεμο δημιουργήθηκε οργή. Το 1971, ο συνεργάτης μου, σκηνοθέτης και σεναριογράφος, Μασάο Αντάτσι, καθώς επέστρεφε από τις Κάνες, πήγε στην Παλαιστίνη παίρνοντας μαζί την ταινία του The "Red Army/PFLP: Declaration of World War". Οταν γύρισε στην Ιαπωνία οι ακτιβιστές έκαναν καμπάνια να προβληθεί. Πολλοί θεωρούσαν ότι ο μόνος δρόμος είναι ο ένοπλος αγώνας και πήγαν σε αραβικές χώρες. Αυτό έκανε και ο Αντάτσι. Βγήκε ένταλμα έρευνας στο σπίτι του επειδή γύριζε πολιτικές ταινίες, είχε σχέση με τον Κόκκινο Στρατό, αλλά και με εμένα. Τελικά του αφαιρέθηκε το διαβατήριο».

• Είναι αλήθεια ότι βάλατε φωτιά στο σπίτι σας για τις ανάγκες μιας σκηνής του «Ενωμένου Κόκκινου Στρατού»;

«Εβαλα ενέχυρο σπίτι και γραφείο στην τράπεζα, πούλησα τον κινηματογράφο που είχα στη Ναγκόγια και διέλυσα το σκηνικό που προέβλεπε το σενάριο για το ορεινό κατάλυμα στην Ασάμα. Δεν είχα πια τίποτε. Αν, όμως, ο άνθρωπος έχει κάπου να ακουμπήσει το κεφάλι του και λίγο ρύζι να φάει, μπορεί να ζήσει μια χαρά. Τα έκανα όλα μόνος μου. Προβάλαμε την ταινία σε σχολεία αλλά και σε αίθουσες με μεγάλη επιτυχία. Ξεπληρώνω με αυτήν μια υποχρέωση στο γεγονός ότι μέχρι σήμερα είμαι ζωντανός, έχοντας περάσει από τα κινήματα αντίστασης του '68 και χωρίς καν να έχω επιστρατευτεί».

• Ποια είναι η άποψή σας για τη σύγχρονη τρομοκρατία, που έχει ολοένα και περισσότερο την όψη θρησκευτικού φανατισμού;

«Δεν ξέρω τι ονομάζουμε τρομοκρατία. Μπορούμε να θεωρήσουμε τρομοκρατικό γεγονός την 11η Σεπτεμβρίου. Αλλά θεωρώ τρομοκρατία και την ατομική βόμβα που έριξε η Αμερική στην Ιαπωνία ή όσα έκαναν οι Αμερικανοί στο Βιετνάμ. Υπάρχουν δύο είδη τρομοκρατίας: εκείνη που έχει σχέση με την προστασία της χώρας και εκείνη που έχει σχέση με την επίθεση σε μια άλλη. Παρ' όλο που εδώ και δύο δεκαετίες έχω σχετιστεί με την Παλαιστίνη και δεν συμφωνώ με το να βάζουμε και τα δύο είδη "τρομοκρατίας" στο ίδιο τσουβάλι, πιστεύω ότι η αιματοχυσία πρέπει να σταματήσει. Η ρίζα του προβλήματος βρίσκεται στο Ισραήλ. Αλλά και η Παλαιστίνη χρησιμοποιεί βίαιες μεθόδους».

• Υπάρχει κάποιου είδους κληρονομιά του «Κόκκινου Στρατού» στη σημερινή Ιαπωνία;

«Αμφιβάλλω. Η Ιαπωνία αλλάζει όπως και οι γειτονικές χώρες, Κορέα και Κίνα. Θεωρώ όμως ότι η Αριστερά στην Ιαπωνία έχει την ίδια συμπεριφορά με τους θεατές του θεάτρου. Μόλις τελειώσει το πανηγύρι, όλοι πηγαίνουν σπίτι τους. Κι έτσι, όλα πάνε κατά διαβόλου».

• Ποια ήταν η κεντρική ιδέα τής Pink Eiga; Με ποιον τρόπο ο ερωτισμός συνδέεται με τον πολιτικό λόγο;

«Το όνομα -που σκέφτηκε ένας δημοσιογράφος- καθιερώθηκε για λόγους εντυπωσιασμού. Δεν νομίζω ότι γύρισα ποτέ ροζ ταινία. Οι ταινίες πίνκου έιγκα αλλά και οι γιάκουζα (γκανγκστερικές) έχουν αξία. Στη δική μας περίπτωση, οι θεατές έρχονταν για να δούνε γυναικείο γυμνό και εμείς τους ξεγελούσαμε με αυτόν τον τίτλο. Στο τέλος του '70 οι ταινίες της Pink Eiga άρχισαν να θεωρούνται ανοιχτά αντάρτικες, ένα είδος τακτικού νόμιμου στρατού. Οταν άρχισαν να τις επαινούν, σταμάτησα να ασχολούμαι με το είδος».

• Η ταινία σας «Secrets behind the wall» προκάλεσε το 1965 μέχρι και διπλωματικό επεισόδιο μεταξύ Ιαπωνίας και Γερμανίας...

«Προβλήθηκε στο επίσημο πρόγραμμα τού Φεστιβάλ Βερολίνου και θεωρήθηκε ντροπή για την Ιαπωνική Ενωση Κινηματογράφου και εθνική ατίμωση. Ξεκίνησε τεράστια φασαρία. Η ταινία έδειξε στον κόσμο και τη χώρα μας το πραγματικό πρόσωπο της Ιαπωνίας. Μέχρι τότε, οι νεανικές ιαπωνικές ταινίες έδειχναν τους νέους να οδηγούν BMW, να κάνουν βόλτες με γιοτ και να παίζουν κιθάρα. Καμία δεν έδειχνε ότι η χώρα ήταν γεμάτη καταθλιπτικούς νέους ανθρώπους».

• Αναγνωρίζετε σύγχρονα κινήματα στο σινεμά ή σε άλλες μορφές τέχνης με τον επαναστατικό χαρακτήρα της Pink Eiga;

«Ο κινηματογράφος της Ιαπωνίας είναι εξαρτημένος από τις κρατικές επιχορηγήσεις. Ετσι, οι σκηνοθέτες χαϊδεύουν την εξουσία. Το βρίσκω άθλιο. Θεωρούν ότι ο κινηματογράφος δεν πρέπει να ανακατεύεται με την πολιτική και τα κινήματά της».

• Υπάρχουν ιαπωνικές ταινίες που σας τραβούν το ενδιαφέρον;

«Δεν με ενδιαφέρει κανένας άλλος Ιάπωνας σκηνοθέτης».

*Ευχαριστούμε για τη μετάφραση τον Γκο Χιρασάουα (κριτικό κινηματογράφου και στενό φίλο του Κότζι) και τον Πάνο Ευαγγελίδη. *

• Της ΧΡΥΣΟΥΛΑΣ ΠΑΠΑΪΩΑΝΝΟΥ, Ελευθεροτυπία, Σάββατο 21 Νοεμβρίου 2009