Πρέσιους, μια απρόσμενη ηρωίδα

• Ενα παχύσαρκο μαύρο κορίτσι ενθουσιάζει το κοινό και ανατρέπει τα φυλετικά χολιγουντιανά στερεότυπα

The Guardian

Τον μήνα αυτό, όπως πιθανότατα αντιληφθήκατε, συμπληρώθηκε ένας χρόνος από τη νίκη του Μπαράκ Ομπάμα στις αμερικανικές εκλογές. Ωστόσο, η πιο εντυπωσιακή ένδειξη για το τι έχει συμβεί έκτοτε στις φυλετικές σχέσεις στις ΗΠΑ -αν έχει συμβεί κάτι- δεν έρχεται από κάποια υπηρεσία κοινωνικών ερευνών, αλλά από τον κινηματογράφο.

Μέσα στον Νοέμβριο έτυχε να βγουν στις οθόνες των ΗΠΑ δύο ταινίες που έχουν στον πρωταγωνιστικό ρόλο ένα φτωχό, υπέρβαρο, μαύρο παιδί εφηβικής ηλικίας, σύμπτωση που άλλοτε θα ήταν αδιανόητη. Κι όμως, αυτό δεν σηματοδοτεί τον θρίαμβο της μετα-ρατσιστικής Αμερικής, όπως ίσως φαίνεται.

Το φιλμ «Precious: Με βάση το μυθιστόρημα “Push” της Σαφάιρ» άρχισε να προβάλλεται στις 6 Νοεμβρίου και, ευτυχώς, είναι πολύ καλύτερο απ’ όσο μπορεί να υπονοεί ο φλύαρος υπότιτλός του. Δύο εβδομάδες αργότερα βγήκε στις οθόνες η ταινία «The Blind Side». Η μία από αυτές τις ταινίες έγινε από μια μικρή εταιρεία παραγωγής και οι ηθοποιοί που παίζουν είναι σχεδόν όλοι μαύροι. Για την άλλη δεν ισχύουν τα ίδια. Η μια υποστηρίζει ότι το αμερικανικό σινεμά μπορεί να ξεπεράσει την ιδέα ότι οι μαύροι στον κινηματογράφο πρέπει να είναι ή ήρωες ή έμποροι ναρκωτικών. Η άλλη όχι. Στη μία βλέπουμε να παίζει η Μαράια Κάρεϊ με μουστάκι. Στην άλλη όχι.

Μια θλιβερή ιστορία

Πήγα να δω την «Precious» το περασμένο Σάββατο και, ειλικρινά, δεν πήγα στο σινεμά με μεγάλη προθυμία. Δεν είμαι οπαδός των θλιβερών, γεμάτων βάσανα ιστοριών, και η ιστορία της Πρέσιους κάνει την υπόθεση Φριτσλ να μοιάζει με παιδική χαρά. Είναι ένα 16χρονο κορίτσι που υφίσταται σεξουαλική κακοποίηση από τον πατέρα της σε όλη της τη ζωή. Εχει από αυτόν ένα κοριτσάκι με σύνδρομο Ντάουν και περιμένει το δεύτερο παιδί τους. Η μητέρα της, ζηλεύοντας για τη «προσοχή» που δείχνει ο άντρας της στην κόρη τους, την κακοποιεί κι αυτή σωματικά, λεκτικά και σεξουαλικά. Διασκεδαστική κινηματογραφική βραδιά, έτσι;

Ωστόσο, η ταινία είχε ακουστεί αρκετά και είχε προκαλέσει ενδιαφέρον πριν από την προβολή της, και όχι τόσο για τους σταρ που συμμετέχουν (Μαράια Κάρεϊ, Λένι Κράβιτς) δίπλα στην άγνωστη πρωταγωνίστρια (την Πρέσιους ερμηνεύει η Γκαμπούρεϊ Σιμπάιμπ). Ετσι, στο όνομα του επαγγελματικού καθήκοντος, πήγα να τη δω. Σαράντα πέντε λεπτά πριν από την ώρα που θα άρχιζε η προβολή, η ουρά είχε τυλίξει σαν φίδι το τετράγωνο. Ηταν νωρίς το απόγευμα μιας ηλιόλουστης Κυριακής και πολλοί Νεοϋορκέζοι ήθελαν να το περάσουν παρακολουθώντας την ιστορία μιας κακοποιημένης μαύρης τινέιτζερ. Και στο τέλος της δίωρης ταινίας όλοι οι θεατές σηκώθηκαν από τα καθίσματά τους χειροκροτώντας και επευφημώντας.

Η «Precious» είναι μια ασυνήθιστη ταινία. Καθώς η άγρια, βαθιά συγκίνηση συνδυάζεται με μια εμπιστοσύνη στη συμπόνια και την ευφυΐα του κοινού, αισθάνεσαι σαν να έγινε από ανθρώπους που δεν έχουν ξαναδεί ταινία στη ζωή τους, πόσω μάλλον να έχουν γυρίσει. Στην πραγματικότητα, ο σκηνοθέτης, ο Λι Ντάνιελς, έχει πίσω του τον «Χορό των τεράτων», ενώ στην παραγωγή συνεργάστηκαν οι δύο δυναμικοί στυλοβάτες του μαύρου αμερικανικού κινηματογράφου, ο Τάιλερ Πέρι και, βέβαια, η Οπρα Γουίνφρεϊ.

Το χρώμα του δέρματος

Το μόνο ελάττωμα της ταινίας είναι, παραδόξως, ο χειρισμός της όσον αφορά το χρώμα του δέρματος. Σε μια χαρακτηριστική εκδήλωση του μίσους για τον εαυτό της, η Πρέσιους απεχθάνεται το σκούρο δέρμα της: ονειρεύεται ν’ αποκτήσει έναν «ανοιχτόχρωμο μπόιφρεντ» και όταν κοιτάζεται στον καθρέφτη φαντασιώνεται ότι βλέπει μια λευκή γυναίκα. Είναι λοιπόν ατυχές το γεγονός ότι οι ηθοποιοί που υποδύονται τους ελάχιστους ενήλικες που βοηθούν την Πρέσιους έχουν όλοι πιο ανοιχτόχρωμο δέρμα από εκείνη: η δασκάλα της (Πόλα Πάτον), ο νοσηλευτής (Κράβιτς) και η κοινωνική λειτουργός (Μαράια Κάρεϊ). Αυτό είναι σίγουρα ένα λάθος της διανομής και είναι κρίμα που μια ταινία η οποία ανατρέπει τόσα άλλα κινηματογραφικά στερεότυπα δεν ανατρέπει κι αυτό.

Και μια που μιλάμε για ανατροπή στερεοτύπων, ας έρθουμε στο φιλμ «The Blind Side», στο οποίο ένας παραμελημένος μαύρος έφηβος υιοθετείται από μια σκληροτράχηλη λευκή μαμά του αμερικανικού Νότου (Σάντρα Μπούλοκ). Οι διάλογοι πάσχουν από ακραία χολιγουντιανή κοινοτοπία («Το παιδί αυτό μου αλλάζει τη ζωή») και ο μεγαλόσωμος νεαρός πρωταγωνιστής, ο Μπιγκ Μάικ, δεν είναι παρά ένας σιωπηλός, βολικός τύπος που χρησιμεύει για να αποδείξει πόσο μεγάλη καρδιά έχει η κυρία που ερμηνεύει η Μπούλοκ. Και πώς δικαιολογεί την παρουσία του ανάμεσα στους λευκούς μεσοαστούς; Ακολουθώντας την ένδοξη παράδοση φυλετικής προσέγγισης στην Αμερική: γίνεται αθλητής. Η Πρέσιους, τόσο η ταινία όσο και η πρωταγωνίστρια, καταφέρνει να τα βγάλει πέρα απορρίπτοντας τον συνηθισμένο δρόμο για μια κακοποιημένη έφηβη - δεν σώζεται από κάποια καλή νεράιδα σαν της Σταχτοπούτας, αλλά ακολουθεί μια πιο ρεαλιστική διέξοδο: τη μόρφωση. Το φιλμ «The Blind Side» μπορεί να «βασίζεται σε αληθινή ιστορία», η «Πρέσιους» όμως είναι αυτή που πραγματεύεται σοβαρά το θέμα.

Η σκοτεινή πλευρά

Το ότι το Χόλιγουντ παραμένει σχεδόν αμετακίνητα οπισθοδρομικό σχετικά με το φυλετικό θέμα είναι ολοφάνερο σε όποιον έχει δει, ας πούμε, την ταινία «Sex and the City», όπου στην Τζένιφερ Χάτσον δόθηκε ο ρόλος, χμ, της βοηθού της Κάρι, μιας νεαρής μαύρης η οποία είναι τόσο ευγνώμων για τα στυλάτα αξεσουάρ που της χαρίζει η αφεντικίνα της όσο ήταν η Μπάτερφλαϊ Μακουίν για τις περιστασιακές εκδηλώσεις καλοσύνης της Σκάρλετ Ο’ Χάρα στο «Οσα παίρνει ο άνεμος» - μια ταινία που όχι μόνο αναφερόταν στον 19ο αιώνα αλλά γυρίστηκε και πριν από 70 χρόνια.

Η Πρέσιους και ο Ομπάμα αποδεικνύουν ότι σε σπάνιες περιπτώσεις υπάρχουν κάποιοι που δραπετεύουν από αυτά τα στερεότυπα. Ωστόσο, σε μια χώρα όπου οι μαύροι άνδρες εξακολουθούν να έχουν έξι φορές μεγαλύτερη πιθανότητα να φυλακιστούν απ’ ό,τι οι λευκοί, το κυρίαρχο ρεύμα παραμένει προσκολλημένο στα συγκαταβατικά κλισέ. Η ανταπόκριση του κοινού στην «Precious» δείχνει πως υπάρχει κάτι πιο ενθαρρυντικό, κάτι που κάνει τον κόσμο να θέλει να σηκωθεί και να επευφημήσει. Στον ορίζοντα, όμως, παραμένει πάντα μια σκοτεινή γωνιά.

Precious Trailer - More amazing video clips are a click away

• Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ, 22/11/2009