Γυναίκες της Αντίστασης: «Πρέπει να κάνουμε τον Εμφύλιο μνήμη μας»

• «Φωνή» σε 33 γυναίκες της Αντίστασης που κυνηγήθηκαν από το επίσημο κράτος δίνει η 76χρονη σκηνοθέτις Αλίντα Δημητρίου, στο ντοκιμαντέρ της «Η ζωή στους βράχους»

«Πάνω από όλα έχω ήσυχη τη συνείδησή μου, δεν με πειράζει που δεν εντάχθηκα σε κυκλώματα κι έμεινα απ΄ έξω, σημασία έχει η αξιοπρέπεια», λέει με την μπάσα και στεντόρεια φωνή της η Αλίντα Δημητρίου. Μια γυναίκα με τέτοιο τσαγανό που σπάνια το συναντάς γύρω σου και που μετά το βραβείο Κοινού στο περσινό Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης και άλλες πέντε βραβεύσεις για το 20ό φιλμ της, τρέχει ακούραστη. Πρωτοστατεί στο κίνημα «Κινηματογραφιστές στην Ομίχλη» (στο Αντι-Φεστιβάλ προβλήθηκε η τανία της «Η ζωή στους βράχους»).

Βιάζεται να σκηνοθετήσει τις «Γυναίκες στη χούντα» και «τις Γυναίκες στη Μακρόνησο» και αναρωτιέται, εκπέμποντας το φως της δύναμής της: «Θα προλάβω;»

• Τι έχει να πει σήμερα στον θεατή «Η ζωή στους βράχους»;

Την ιστορία που του έχουν αποκρύψει. Η ταινία αποκαλύπτει το βαρύ ιστορικό τραύμα που υπέστη η χώρα μας και που αποκρύβεται συστηματικά. Η προφορική ιστορία, που είναι μέρος της σύγχρονης ιστορικής έρευνας, στηρίζεται στις μαρτυρίες των αφανών και ανωνύμων. Εκείνων που τους ονομάζουμε «χωρίς φωνή» γιατί η επίσημη ιστορία επιδεικτικά τους αγνοεί. Όμως, πρόκειται για τις μαρτυρίες και τα βιώματα όλων αυτών που σήκωσαν το βάρος της ιστορίας και οι μαρτυρίες τους αποκαλύπτουν την ψυχική δύναμη η οποία τροφοδοτεί την ιστορική δυναμική. Η ταινία αρθρώνεται στις μαρτυρίες αυτών των ανθρώπων.

Το ντοκιμαντέρ (φωτογραφία: Αλέξης Γρίβας, Αφροδίτη Νικολαΐδου) αναφέρεται στον Εμφύλιο, στις γυναίκες που πήγαν στο βουνό, στον Δημοκρατικό Στρατό, αλλά και στις εξορίες. Μετά την υπογραφή της Συμφωνίας της Βάρκιζας οργανώθηκαν οι παρακρατικοί, οι συνεργάτες των Γερμανών και άρχισε το κυνηγητό των αντιστασιακών. Από τις γυναίκες, άλλες πρόλαβαν και πήγαν στο βουνό και άλλες συνελήφθησαν. Όλες γιατί ήταν αντιστασιακές. Σε όσες από αυτές που συνέλαβαν, τα στρατοδικεία δεν μπόρεσαν να στοιχειοθετήσουν κατηγορία (σε ισόβια ή εκτέλεση), τις έστειλαν εξορία: Χίος- Τρίκερι- Μακρόνησος. Και στην ταινία, τριάντα τρεις γυναίκες καταθέτουν τη μαρτυρία τους για τις διώξεις που υπέστησαν αυτές και οι οικογένειές τους μετά την υπογραφή της Βάρκιζας, στις 12 Φεβρουαρίου 1945.

• Γιατί πρέπει να μας απασχολεί και σήμερα ο εμφύλιος πόλεμος;

Η αποτίμηση του παρελθόντος είναι απαραίτητη, αν θέλουμε να έχουμε μέλλον που να μας εκφράζει. Και μόνο η λέξη, η ονομασία «Εμφύλιος», αποκρύπτει την πολιτική και κοινωνική διάσταση των γεγονότων και συσκοτίζει τη βαθύτερη εικόνα της νεοελληνικής ιστορίας. Υπάρχει συσκότιση για τα γεγονότα της περιόδου αυτής- και τα οποία αγνοούνται παντελώς στη Δύση.

• Τι έχουν να πουν στις σημερινές Ελληνίδες οι γυναίκες της ταινίας «Η ζωή στους βράχους»;

Μας ενισχύουν την αξιοπρέπεια που πρέπει να χαρακτηρίζει τους ελεύθερους ανθρώπους. Το ήθος, την πίστη και την αντοχή. Την ανιδιοτέλεια: όλες αυτές δεν ζήτησαν ποτέ τίποτα. Θα ήθελα όμως να τονίσω ότι και οι σημερινές γυναίκες, κάτω από τις ίδιες συνθήκες, θα πολεμούσαμε στο πλάι των ανδρών με την ίδια γενναιότητα και αυτοθυσία και ας ξοδεύαμε τα καλύτερα χρόνια της ζωής μας για τις αξίες που πιστεύαμε.

• Τα ιδανικά για τα οποία αγωνίστηκαν οι ηρωίδες της ταινίας σας, λένε πολλοί, ότι έχουν πεθάνει...

Αφήστε τους να λένε. Μακάριοι οι αγνοούντες τη δυναμική της ιστορίας. Μακάριοι οι συναινούντες. Συναίνεση σημαίνει συνενοχή και η συνενοχή οδηγεί σε δρόμους χωρίς επιστροφή. Τα ιδανικά «των ηρωίδων μου» είναι ιδανικά με παγκόσμια εμβέλεια και μένουν άφθαρτα στην πορεία της ανθρωπότητας.

• Πού βρίσκετε το κουράγιο και κάνετε ταινίες σε «προχωρημένη» ηλικία;

Εσύ πού βρίσκεις το κουράγιο να μου κάνεις τέτοιες ερωτήσεις; Ας το αντιπαρέλθουμε, γιατί θα οδηγηθούμε στον ρατσισμό των ηλικιών. Ο Ράσελ ήταν 94 χρονών όταν με τους μαθητές του πολεμούσε για την παγκόσμια ειρήνη. Το Κατινάκι, μία από τις μάρτυρες της ταινίας και 90 χρονών, ταξιδεύει μαζί με το Φόρουμ».

ΙΝFΟ

To ντοκιμαντέρ «Η ζωή στους βράχους» της Αλίντας Δημητρίου θα προβάλλεται στις κινηματογραφικές αίθουσες από τις 19 Νοεμβρίου.

«Σ΄ ένα βράδυ μέσα μάς ρήμαξαν...»

Ύστερα από πολλά χρόνια, το ελληνικό σινεμά κοιτάζει με άλλο μάτι τα χρόνια του Εμφυλίου. Η ταινία του Παντελή Βούλγαρη «Ψυχή βαθιά» έχει ήδη κόψει πάνω από 160.000 εισιτήρια. Όμως υπάρχουν και τα ντοκιμαντέρ «Καπετάν Κεμάλ» του Φώτου Λαμπρινού, «Άλλος δρόμος δεν υπήρχε» του Σταύρου Ψυλλάκη, το ψηφιακό φιλμ «Φως πριν την αυγή» του 30χρονου Χρήστου Μεγαρχιώτη και «Η ζωή στους βράχους»...

• Ποια είναι η δική σας γνώμη για τον Εμφύλιο;

Όταν μιλάμε για Εμφύλιο- αν και ο όρος είναι λανθασμένος- πρέπει πρώτα να προσδιορίσουμε: ποιοι τον δημιούργησαν, τον ρόλο των συνεργατών των Γερμανών, ποιοι πήραν μέρος και γιατί, ποιοι υπέστησαν τις συνέπειες και σε ποια έκταση, τι καθόρισε αυτός ο πόλεμος στα χρόνια που ακολούθησαν, οι αντίπαλοι για ποιες αξίες αγωνίστηκαν, πολέμησαν; Μήπως αποκρύπτεται η πολιτική και η ταξική διάσταση των γεγονότων; Μια γυναίκα στην ταινία λέει «εμείς δεν θέλαμε αυτό τον πόλεμο, να φύγουμε από τα σπίτια μας... σ΄ ένα βράδυ μέσα μάς ρήμαξαν και χάσαμε τις φωτογραφίες μας, χάσαμε το παρελθόν μας».

Αυτοκριτική

• Δεν πρέπει κάποτε όλες οι πλευρές να κάνουν την αυτοκριτική τους για τον Εμφύλιο;

Γι΄αυτό ακριβώς πρέπει να ερευνήσουμε και να αποτιμήσουμε ό,τι συνέβη. Με τι κριτήρια θα κοιτάξουμε μπροστά; Αυτό το «να κοιτάξουμε μπροστά»εμένα μου φαντάζει ύποπτο. Ποιοι είναι αυτοί που κόπτονται να φιμωθούν οι μαρτυρίες; Λαοί χωρίς μνήμη είναι λαοί χωρίς μέλλον.

Γυναίκες στον Δημοκρατικό Στρατό

●Γένους θηλυκού ήταν το 30% της δύναμης
●Πολέμησαν στην πρώτη γραμμή δίπλα στους άνδρες
●Δηλώνουν πως δεν το μετάνιωσαν
●Εξορίστηκαν κυρίως στη Χίο, το Τρίκερι και τη Μακρόνησο

Ατάκες

●«Ο Δημοκρατικός Στρατός ήταν ένας άθλος»
●«Έστελναν τα παιδιά μας σε στρατόπεδα αναμόρφωσης για να μη γίνουν Βούλγαροι»
●«Τα χρησιμοποιούσαν ως μέσον εκβιασμού για να υπογράψουμε δήλωση»
●«Έπρεπε να αντέξουμε τις κακές συνθήκες, τα ψυχολογικά μαρτύρια και το ξύλο γιατί εμείς είχαμε το δίκιο»

• Του Παύλου Θ. Κάγιου, ΤΑ ΝΕΑ: Τετάρτη 11 Νοεμβρίου 2009