Στον φανταστικό κόσμο του Μελιές

• ΚΡΙΤΙΚΗ: ΝΙΝΟΣ ΦΕΝΕΚ ΜΙΚΕΛΙΔΗΣ, Ελευθεροτυπία, Πέμπτη 26 Νοεμβρίου 2009

Η φαντασία και ο κόσμος του παραμυθιού, ανάμικτα με σύγχρονα επίκαιρα θέματα, κυριαρχούν στις δύο από τις οκτώ νέες ταινίες της κινηματογραφικής βδομάδας, «Ο φανταστικός κόσμος του Δόκτορα Παρνάσους» του Τέρι Γκίλιαμ και «Micmacs: μικροαπατεώνες στα δύσκολα» του Ζαν-Πιερ Ζενέ, ενώ ακολουθούν η δραματική ταινία «Fish Tank» της Αντρεα Αρνολντ, η πρωτότυπη περιπέτεια επιστημονικής φαντασίας «District 9» του Νιλ Μπλόμκαμπ και το κατασκοπευτικό θρίλερ «Υπόθεση Farewell» του Κριστιάν Καριόν.

Στο πρόγραμμα και οι ταινίες «(500) μέρες με τη Σάμερ» του Μαρκ Γουέμπ, «Πλανήτης 51: επισκέπτης από τη Γη», καρτούν του Χόρχε Μπλάνκο και «The Haunting in Connecticut» του Πίτερ Κόρνγουελ.

Ο φανταστικός κόσμος του Δόκτορα Παρνάσους

Ο Χιθ Λέτζερ στον «Φανταστικό κόσμο του Δόκτορα Παρνάσους» του Τέρι Γκίλιαμ

The imaginarium of Doctor Parnassus. Βρετανία/Καναδάς, 2009. Σκηνοθεσία: Τέρι Γκίλιαμ. Σενάριο: Τέρι Γκίλιαμ, Τσαρλς ΜακΚέουν. Ηθοποιοί: Χιθ Λέτζερ, Τζόνι Ντεπ, Τζουντ Λο, Κόλιν Φάρελ, Κρίστοφερ Πλάμερ, Τομ Γουέιτς. 122'** **Μια απολαυστική ταινία, που συνδυάζει τη φαντασία και τη φαντασμαγορία των ταινιών του Μελιές με το χιούμορ και τα παράλογα στοιχεία που συναντάμε στις κωμωδίες των Μόντι Πάιθον αλλά και στο σουρεαλιστικό πνεύμα του Λούις Κάρολ.

Στην παιδική (και όχι μόνο) φαντασία στρέφεται ο Τέρι Γκίλιαμ για να φτιάξει τη φαντεζίστικη αυτή ταινία του, που μοιάζει να βγήκε τόσο από τον φανταστικό κόσμο του Ζορζ Μελιές όσο και από την Αλίκη στη «χώρα των θαυμάτων» του Λούις Κάρολ. Κι αυτό,κ παρά τον τραγικό θάνατο του πρωταγωνιστή του, Χιθ Λέτζερ, που για μια στιγμή είχε βάλει σε κίνδυνο την ολοκλήρωση της ταινίας. Στοιχείο που ξεπεράστηκε με την εμπνευσμένη ιδέα του Γκίλιαμ να συμπληρώσει τον ρόλο με τρεις άλλους ηθοποιούς, τους Τζόνι Ντεπ, Τζουντ Λο και Κόλιν Φάρελ, που ο καθένας τους έδωσε και μια διαφορετική πλευρά του ρόλου.

Η ιστορία εκτυλίσσεται σ' ένα σύγχρονο Λονδίνο, αν και πιο κοντά μ' εκείνο του Ντίκενς, όπου φτάνει ο Δόκτωρ Παρνάσους (Κρίστοφερ Πλάμερ) με το παράξενο τσίρκο του, που προσφέρει τη φυγή και το όνειρο στο κοινό. Ανθρωπος αθάνατος, που έχει κερδίσει τον Διάβολο (στον ρόλο, ένας απολαυστικός Τομ Γουέιτς) σε στοίχημα και που τώρα προσπαθεί με τη βοήθεια του Τόνι (Χιθ Λέτζερ), τον οποίο κάποτε είχε σώσει από τον θάνατο, να κερδίσει ακόμη ένα πιο δύσκολο στοίχημα: να προσφέρει στον διάβολο τις ψυχές πέντε ανθρώπων για να σώσει την κόρη του, πριν γίνει 16 χρόνων.

Η ταινία του Γκίλιαμ είναι ένα όμορφο, φανταχτερό παραμύθι, παραμύθι όμως για μεγάλους, δοσμένο με τη φαντασία και το χιούμορ του σκηνοθέτη ταινιών, όπως «Υπέροχοι ληστές και τα κουλουβάχατα της ιστορίας» και «Οι περιπέτειες του βαρόνου Μινχάουζεν». Μια κωμωδία που για τον σκηνοθέτη της παραμένει, όπως αναφέρει ο ίδιος, «ο καλύτερος τρόπος διαμαρτυρίας». Μια ευπρόσδεκτη παραλλαγή της ιστορίας του Φάουστ, που συνεχίζει και αναπτύσσει, ανανεώνοντάς το, το παιδαριώδες χιούμορ των Μόντι Πάιθον, ένα χιούμορ που απευθύνεται τόσο στα παιδιά όσο και στους μεγάλους που εξακολουθούν να κρατούν κάτι από την παιδικότητά τους.

Micmacs: μικροαπατεώνες στα δύσκολα

«Μικροαπατεώνες στα δύσκολα» του Ζαν-Πιερ Ζενέ με τον Ντάνι Μπουν

Micmacs a Tire-Larigots. Γαλλία, 2009. Σκηνοθεσία: Ζαν-Πιερ Ζενέ. Σενάριο: Ζαν-Πιερ Ζενέ, Γκιγιόμ Λοράν. Ηθοποιοί: Ντάνι Μπουν, Αντρέ Ντισολιέ, Ζαν-Πιερ Μαριέλ. 105'** **Μια ομάδα εκκεντρικών τύπων, που ζουν σε μια παράξενη, φτιαγμένη από παλιοσίδερα «κατοικία», αποφασίζουν να ξεσκεπάσουν τους βιομήχανους όπλων, δολοφόνους παιδιών και γυναικών σε μια φαντεζίστικη, συχνά μαύρη, κωμωδία, σκηνοθετημένη με έμπνευση και φαντασία.

Οι βιομηχανίες παραγωγής καταστροφικών όπλων βρίσκονται στο στόχαστρο της (συχνά μαύρης) κωμωδίας του Ζαν-Πιερ Ζενέ («Ντελικατέσεν», «Αμελί»). Μιας κωμωδίας επηρεασμένης από το μπουρλέσκο, βουτηγμένης σ' έναν φανταστικό, ονειρικό κόσμο, που συνδυάζει τον κόσμο των ταινιών του Ζορζ Μελιές μ' εκείνο του Λουί Φεγιάντ.

Η κακή τύχη φαίνεται να κυνηγά τον Μπαζίλ: παιδί ακόμη χάνει τον ειδικό στις νάρκες πατέρα του όταν προσπαθεί να εξουδετερώσει μια νάρκη, ενώ, τριάντα χρόνια αργότερα, τραυματίζεται επικίνδυνα από αδέσποτη σφαίρα, που την κουβαλάει πάντα στο κεφάλι, με κίνδυνο να πεθάνει ξαφνικά. Ανεργος και άστεγος, ο Μπαζίλ «υιοθετείται» από μια παράξενη ομάδα παλιατζήδων που ζουν σε μια παράξενη «κατοικία» φτιαγμένη από παλιοσίδερα, όπου χρησιμοποιούν τα διάφορα ταλέντα τους για να φτιάχνουν περίεργα αλλά λειτουργικά αντικείμενα. Οταν μια μέρα, περνώντας ανάμεσα σε δυο τεράστια κτίρια, αναγνωρίζει τις δύο εταιρείες κατασκευής όπλων που προκάλεσαν τον θάνατο του πατέρα του και τη δική του συμφορά, ο Μπαζίλ βάζει στόχο του να εκδικηθεί τους υπεύθυνους.

Ο Ζενέ τοποθετεί την ομάδα των εκκεντρικών χαρακτήρων του, που μοιάζουν να βγήκαν από τον κόσμο των καρτούν και των κόμικς, σ' έναν χώρο εξωπραγματικό, όπου το κάθε τι που μαζεύουν, μετατρέπεται, χάρη στη φαντασία τους, σε αντικείμενο που τους χρησιμεύει στην αποστολή τους: να ξεσκεπάσουν τους μεγαλοβιομήχανους όπλων που αυξάνουν τα κέρδη τους σκοτώνοντας ολοένα και περισσότερους ανθρώπους. Με μεγάλη φαντασία, με άφθονα γκαγκ, με εξαιρετικά ντεκόρ, με ωραίες ανατροπές, όλα διανθισμένα με άφθονο (μαύρο) χιούμορ, ο Ζενέ έφτιαξε ακόμη μία θαυμάσια, ποιητική ταινία, στο πνεύμα των προηγούμενων ταινιών του.

Fish Tank

Η Κέιτι Τζάρβις στο «Fish Tank» του Αντρέα Αρνολντ

Βρετανία, 2009. Σκηνοθεσία-σενάριο: Αντρέα Αρνολντ. Ηθοποιοί: Κέιτι Τζάρβις, Μάικλ Φάσμπιντερ, Κίρστον Γουέαρινγκ, Ρεμπέκα Γκρίφιθς. 124' ** *½ Το δράμα μιας 15χρονης, οργισμένης, αλλά και ευαίσθητης, κοπέλας, δοσμένης με ευαισθησία, και ποιητική διάθεση, ταινία-βραβείο της Επιτροπής στις Κάνες.

Μετά τη βραβευμένη στις Κάνες με το Ειδικό Βραβείο της Επιτροπής πρώτη μεγάλου μήκους ταινία της, «Red Road», η Αγγλίδα σκηνοθέτρια Αντρεα Αρνολντ επιστρέφει με ακόμη μία βραβευμένη στις Κάνες ταινία, το «Fish Tank» («Δεξαμενή Ψαριών»), μελέτη ενός 15χρονου, προβληματικού, καταπιεσμένου σεξουαλικά, κοριτσιού. Η 15χρονη Μία, που ζει με τη μικρότερη αδερφή της και τη μοναχική μητέρα της, προκαλεί διαρκώς προβλήματα είτε με τη μητέρα της είτε με τις φίλες της είτε με ανθρώπους που δεν γνωρίζει. Ωσπου η εμφάνιση ενός νέου εραστή (Μάικλ Φάσμπιντερ) της μητέρας της αρχίζει ν' αλλάζει τη ζωή της.

Χρησιμοποιώντας μια κάμερα σε διαρκή κίνηση (στοιχείο που συναντήσαμε και στην πρώτη, επηρεασμένη από το «Δόγμα 95» ταινία της) και θέλοντας να διεισδύσει στον εσωτερικό κόσμο της ηρωίδας της, η Αρνολντ καταγράφει την πορεία της Μία, με λεπτομέρεια, επιμονή και οξυδέρκεια. Με απλά, ακριβή πλάνα, με επιλεγμένους με γνώση χώρους (μια περιοχή του Εσεξ όπου κυριαρχούν η φτώχεια και η εγκατάλειψη) για να σχολιάσει τα αισθήματα των χαρακτήρων της, η Αρνολντ έφτιαξε μια δυνατή, ταυτόχρονα ευαίσθητη (φτάνει να δει κανείς τις σκηνές της Μία μ' ένα γέρικο άλογο), με ποιητική διάθεση, ταινία, με έξοχες, νατουραλιστικές ερμηνείες απ' όλους τους ηθοποιούς της - τους περισσότερους ερασιτέχνες. Ανάμεσά τους και τη νεαρή, μη επαγγελματία, Κέτι Τζάρβις, που ερμηνεύει με τρόπο εκπληκτικό τη Μία.

District 9

ΗΠΑ, 2009. Σκηνοθεσία: Νιλ Μπλόμκαμπ. Σενάριο: Νιλ Μπλόμκαμπ, Τέρι Τάτσελ. Ηθοποιοί: Σάρλτο Κόπλι, Τζέισον Κόουπ, Ντέιβιντ Τζέιμς, Βανέσα Χέιγουντ. 112'* **Πρωτότυπη περιπέτεια με εξωγήινους, αλληγορία πάνω σ' ένα απαρτχάιντ που με τους λαθρομετανάστες έχει πάρει άλλη μορφή στις μέρες μας.

Να μια περιπέτεια επιστημονικής φαντασίας, γυρισμένη από τον νέο, Καναδό, προστατευόμενο του Πίτερ Τζάκσον, σκηνοθέτη Νιλ Μπλόμκαμπ, που επιτέλους ανανεώνει το είδος, συνδυάζοντας τους πολιτικούς υπαινιγμούς που συναντούσαμε στις ταινίες της δεκαετίας του '50 με τη νέα τεχνολογία χρησιμοποιημένη με σύνεση και πραγματική έμπνευση. Σε μια αποκλεισμένη περιοχή του Γιοχάνεσμπουργκ ζει μια φυλή εξωγήινων, κάτι ανάμεσα σε έντομα και θαλασσινά όντα -«Γαρίδες» τούς αποκαλούν οι άνθρωποι- που είχαν εγκατασταθεί στη Γη πριν από 20 χρόνια, όταν το διαστημόπλοιό τους αντιμετώπισε προβλήματα. Εκεί, οι «Γαρίδες», κακόμοιρα στην πραγματικότητα όντα, προσπαθούν να επιβιώσουν καταβροχθίζοντας σχεδόν οτιδήποτε, ιδιαίτερα όμως τις γατοτροφές.

Επειδή ο πληθυσμός τους αρχίζει να αυξάνεται, η πολυεθνική εταιρεία που έχει αναλάβει τον έλεγχό τους, αποφασίζει να τους μεταφέρει από την Περιοχή 9 σε στρατόπεδο συγκέντρωσης έξω από την πόλη. Οταν ο Γουίκους (Σάρλτο Κόπλι), υπεύθυνος για τη μεταφορά τους, εξαιτίας ενός ατυχήματος μολύνεται από τον ιό των εξωγήινων, αποκτά το DNA των εξωγήινων, ενώ ένα από τα χέρια του αρχίζει να βγάζει πλοκάμια. Ανεκτίμητο «απόκτημα» για την πολυεθνική, που σχεδιάζει να χρησιμοποιήσει τα διάφορα όργανά του για βρώμικους σκοπούς.

Ο Μπλόμκαμπ μετέτρεψε την ιστορία του σε σχόλιο πάνω στο απαρτχάιντ και την απάνθρωπη μεταχείριση των (λαθρο)μεταναστών από τους κατοίκους των δυτικών χωρών. Η σκηνοθεσία του χρησιμοποιεί με δεξιοτεχνία και φαντασία διάφορα μέσα, που τα αναμιγνύει με αρμονία για να δημιουργήσει μια κλειστοφοβική ατμόσφαιρα και να καταγράψει, με ρυθμό και σασπένς, το δράμα των εξωγήινων.

Υπόθεση Farewell

L' affaire Farewell. Γαλλία, 2009. Σκηνοθεσία: Κριστιάν Καριόν. Σενάριο: Ερίκ Ρενό, Κριστιάν Καριόν, από βιβλίο του Σεργκέι Κοστίν. Ηθοποιοί: Εμίρ Κουστουρίτσα, Γκιγιόμ Κανέ, Αλεξάντρα Μαρία Λάρα, Γουίλεμ Νταφόε. 114' * ** Ενας Σοβιετικός κατάσκοπος αποφασίζει να δώσει στη Δύση σημαντικές αποκαλυπτικές πληροφορίες για τη σοβιετική κατασκοπία σ' ένα πολιτικό θρίλερ, δοσμένο με ξεχωριστή φροντίδα και σασπένς.

Με ένα σκάνδαλο κατασκοπίας που συντάραξε τις δύο υπερδυνάμεις -Σοβιετική Ενωση και ΗΠΑ- καταπιάνεται η γαλλική ταινία «Υπόθεση Farewell» του Κριστιάν Καριόν («Χαρούμενα Χριστούγεννα»). Υπόθεση που μέχρι και σήμερα καλύπτεται από μυστήριο, με αποτέλεσμα η σημερινή Ρωσία του Πούτιν να έχει εναντιωθεί στην κινηματογράφησή της. Πρόκειται για την ιστορία του Βλαντίμιρ Βετρόφ, κατασκόπου της Κα-Γκε-Μπε, που, στις αρχές της δεκαετίας του '80, έδωσε στη Δύση πληροφορίες που διέλυσε το πρόγραμμα κατασκοπίας της Κα-Γκε-Μπε και στάθηκε ένας από τους λόγους που οδήγησαν στη διάλυση της Σοβιετικής Ενωσης.

Πάει καιρός που ο κινηματογράφος καταπιανόταν με τον ψυχρό πόλεμο και τους κατασκόπους του. Γι' αυτό πιστεύω πως είναι χρήσιμο για το νεότερο κοινό να βλέπει πτυχές της τότε ιστορίας του. Ιδιαίτερα σήμερα που τα γεγονότα αντιμετωπίζονται με ψυχραιμία και αντικειμενικότητα. Σ' αυτό πρέπει να συγχαρεί κανείς τον Καριόν που κατάφερε να αναπλάσει πειστικά την εποχή και να δώσει μια «άλλη» εικόνα τής τότε πολιτικής - η σκηνή όπου ο πρόεδρος Ρέιγκαν δείχνει ένα απόσπασμα από την ταινία του Τζον Φορντ «Ποιος σκότωσε τον Λίμπερτι Βάλανς», που δείχνει ποιος πράγματι σκότωσε τον Βάλανς, είναι αποκαλυπτική των παιχνιδιών που παίζονταν στον Λευκό Οίκο.*

Οι άλλες ταινίες

• (500) ΜΕΡΕΣ ΜΕ ΤΗ ΣΑΜΕΡ - (500) Days of Summer.

ΗΠΑ, 2009. Σκηνοθεσία: Μαρκ Γουέμπ. Σενάριο: Σκοτ Ντεστάντερ, Μάικλ Βέμπερ. Ηθοποιοί: Τζόζεφ Γκόρντον-Λέβιτ, Ζόε Ντεσάνελ. 95' Ερωτας μετ' εμποδίων στην πικρόγλυκη αυτή ρομαντική κωμωδία όταν ο νεαρός είναι έτοιμος να ερωτευτεί, ενώ η νεαρή δεν πιστεύει στον έρωτα.

• ΠΛΑΝΗΤΗΣ 51: ΕΠΙΣΚΕΠΤΗΣ ΑΠΟ ΤΗ ΓΗ (Planet 51).
  

ΗΠΑ, 2009. Σκηνοθεσία: Χόρχε Μπλάνκο, Χαβιέ Αμπάντ, Μάρκος Μαρτίνζε. Σενάριο: Τζο Στίλμαν. Με τις φωνές των: Ντουέιν Τζόνσον, Τζέσικα Μπιλ, Γκάρι Ολντμαν, Τζον Κλιζ.

• ΤΗΕ HAUNTING ΙΝ CONNECTICUT.
  

ΗΠΑ, 2009. Σκηνοθεσία: Πίτερ Κόρνγουελ. Ηθοποιοί: Βιρτζίνια Μάντσεν, Μάρτιν Ντόνοβαν, Ηλίας Κοτέας. 92' Ενας ακόμη τρόμος α λα Αμιτιβίλ, γύρω από μια οικογένεια που, για λόγους υγείας του γιου της, αναγκάζεται να μετακομίσει σε άλλο σπίτι, βρίσκεται αντιμέτωπη με τα φαντάσματα του σπιτιού, το οποίο, όπως ανακαλύπτει, ήταν κάποτε νεκροτομείο...