Ο κλώνος του Κόπολα

• Του Δημήτρη Δανίκα, ΤΑ ΝΕΑ: Πέμπτη 5 Νοεμβρίου 2009

Εβδομάδα κλώνων. Με πρώτο και καλύτερο τον Φράνσις Φορντ Κόπολα. Κάτι από «Αταίριαστο». Κάτι από Άρθουρ Μίλερ. Κάτι από Ευγένιο Ο΄Νιλ. Κάτι από «Ριγολέτο». Κάτι από Αργεντινή. Κάτι από «Ανατολικά της Εδέμ». Κάτι να θυμίζει αμερικανική τραγωδία. Έτσι, «Τetro». Εγώ το λέω αλλιώς: Σκυλοβαρέθηκα! Νever mind Francis. Έτσι κι αλλιώς, ήσουν μοναδικός!

Από την πρώτη φορά που σκόνταψα πάνω του στις Κάννες και ψαχνόμουνα, μέχρι την δεύτερη που για να τσεκάρω τον εαυτό του το ξαναείδα στην Αθήνα. Και τις δύο φορές, δύο φωνές πάλευαν μέχρι τελικής πτώσεως μέσα μου. Η πρώτη έλεγε «ποιος είσαι ρε, που τολμάς να θάψεις έναν γίγαντα!». Τρομοκρατήθηκα. Η δεύτερη, «κάνε τη δουλειά σου και άσε τους ονοματολάγνους να κουρεύονται»!

Έτσι στανιάρισα και όρμησα. Μωρέ δεν πά΄ να είναι ο... Θεός. Σημασία έχει πως τέσσερα Άλφα κατοχυρώθηκαν μέσα μου και την κρίση μου σφράγισαν οριστικώς: Ασύνδετο, Αμήχανο, Άρρυθμο, Απρόσωπο. Και κόβω τον σβέρκο μου. Έτσι και έφερε υπογραφή από κάποιο μειράκιον της Αμερικής θα κέρδιζε βραβείο πλήξης και δήθεν κουλτουριάρικης συνταγής!

Θα τα πάρω από την αρχή για να περιγράψω μια ιστορία απίστευτα- στο εγκεφαλικό της βάθος - ρηχή. Δεκαοκτάχρονος Αμερικανός με το όνομα Μπένι φτάνει στο Μπουένος Άιρες και εισβάλλει στο διαμέρισμα του μεγάλου αδελφού του Άντζελο (Βίνσεντ Γκάλο). Επειδή τα δύο αδέλφια έχουν καιρό να συναντηθούν, ο Μπένι έχει χάσει μερικά επεισόδια από το έργο του αδελφού του, όπως λόγου χάριν πως τα έχει φτιάξει και συγκατοικεί με μια Λατίνα με το όνομα Μιράντα. Η συγκατοίκηση εντελώς οθωμανική. Η Μιράντα στην κουζίνα. Ο Άντζι στη μουρμούρα, τη δυστυχία και την γκρίνια. Μπας και ο Κόπολα πλαγίως σχολιάζει τη σχέση μιας Μπανανίας με την ιμπεριαλιστική Αμερική; Λες; Μπορεί!

Τι συμβαίνει στο παιδί; Το πρώτο που του συμβαίνει, προέρχεται από ατύχημα με λεωφορείο. Έτσι, με πατερίτσες ο μεγάλος αδελφός. Άρα; Λες οι πατερίτσες να λειτουργούν ως σημειολογία για την ανικανότητα του Άντζελο; Μπορεί. Διότι όπως στη συνέχεια μαθαίνουμε, πολλές οι δυστυχίες που έχουν στοιχειώσει τη μαύρη ζωή του. Και αποτυχημένος συγγραφέας. Και καταπιεσμένος μέχρι πνιγμού από τον πατέρα του («ο πατέρας μας», φωνάζει οργισμένα στον Μπένι, «ήταν εραστής χωρίς έρωτα και ποιητής χωρίς ποίηση. Βίαιος και κάθαρμα»). Και πατροκτόνος χωρίς πατροκτονία δηλαδή. Και εραστής αλλά και ηθικός αυτουργός του θανάτου της μητέρας του! Αυτός δεν είναι ήρωας της αμερικανικής τραγωδίας. Είναι το συμπίλημα όλων των τραγωδιών όλων των χωρών όλων των εποχών!

Έχουμε και λέμε λοιπόν. Επειδή ο πατέρας (τον οποίο βλέπουμε ως φλας μπακ σε έγχρωμο φόντο) ήταν σπουδαίος συνθέτης και μαέστρος, όπως ακριβώς ο πατέρας του Κόπολα, η αναγωγή είναι μία. Ο σκηνοθέτης αναφέρεται στη δική του πράξη πατροκτονίας. Μπορεί όμως να αναφέρεται και στον δικό του καταπιεστικό ρόλο ως πατέρα, ας πούμε, της Σοφίας. Το ίδιο κάνει. Μ΄ ένα σμπάρο δύο τρυγόνια. Ε και;

Ίχνος συγκίνησης δεν ενσταλάζει μέσα μου. Η συνέχεια του δράματος εξελίσσεται σε ένα ατμοσφαιρικό καμπαρέ του Μπουένος Άιρες, όπου μια ομάδα αυτοσχέδιων καλλιτεχνών κάνει πρόβες προκειμένου να λάβει μέρος σε φεστιβάλ στην Παταγονία. Το «διά ταύτα» εντελώς παιδικό. Ο καλλιτέχνης με τα κομμάτια του πορεύεται και εκφράζεται μέσα από την τέχνη του. Τουτέστιν δύο Αμερικανοί μεταφέρουν τα ερείπιά τους στην Αργεντινή. Με άφθονη σημειολογία χωρίς ίχνος αληθινού ιδρώτα.

Να το εκλάβω ως ύστατη και έσχατη πράξη αυτοκριτικής; Να το κάνω. Στα εβδομήντα σου, όμως, δεν είναι και ό,τι πιο γενναίο έχεις κάνει στη ζωή σου. Τέλος πάντων. Αυτοκριτική λοιπόν. Γιατί το όνομα «Τέτρο» προέρχεται από το ιταλικό «Τετροτσίνι» (όπως Κόπολα). Γιατί, όπως είπα, και ο πατέρας του σκηνοθέτη ήταν μεγάλος μουσικός. Γιατί είναι γνωστό πως στα νεανικά και αργότερα στα πιο δημιουργικά του χρόνια έσπειρε αδιαφορία και θέρισε οικογενειακά ερείπια. Γιατί όλες οι λογοτεχνικές, θεατρικές και μουσικές αναφορές είναι προσωπικές του, καταλυτικές επιρροές (και η ιταλική Όπερα. Και ο Άρθουρ Μίλερ με τον Ευγένιο Ο΄Νιλ. Και η αρχαία ελληνική τραγωδία με τον «Οιδίποδα»).

Και τέλος γιατί, παρά τα τέσσερα προσωπικά του αριστουργήματα- «Αποκάλυψη», «Νονός», «Συνομιλία», «Δράκουλας»-, ομολογεί δημοσίως την προσωπική του πανωλεθρία. «Ξέρεις τι είναι αγάπη στην οικογένειά μας;» φωνάζει ο Άντζελο/Φράνσις με πίκρα. «Μια μαχαιριά στην καρδιά!» Και για να ολοκληρώνω. Επειδή το πλήθος των αναφορών δεν συνδέεται οργανικά με το σενάριο και την ιστορία, δηλαδή επειδή είναι εμφυτευμένες και καθόλου αφομοιωμένες. Επειδή η σεναριακή πρώτη ύλη πάσχει εκ γενετής από έμπνευση και πρωτοτυπία.

Και επειδή οι συγκρούσεις και το δράμα είναι τόσο εγκεφαλικά βγαλμένα, το συμπέρασμα είναι ένα. Αυτό δεν είναι δράμα κινηματογραφικό. Είναι υλικό προς μελέτη για τη συγγραφή βιογραφίας του Κόπολα. Όταν εκδοθεί θα την διαβάσω με προσοχή. Όσο για την ταινία, θέλω μόνο να την ξεχάσω στη στιγμή!

«Τetro»

Κλώνος αμερικανικής τραγωδίας Εγκεφαλικό, άρρυθμο και κουραστικό Πληκτική, εγκεφαλική και σκουριασμένη αυτοκριτική Κόπολα

ΒΑΘΜΟΙ = 4

(από τον «Δράκουλα» του 1993 έχει να κάνει ταινία της προκοπής)

Μεταφυσικός μπαμπούλας

Εικοσάχρονος κομήτης από το Ισραήλ με το όνομα Όρεν Πέλι, που μόλις πριν από τρία χρόνια εγκαταστάθηκε στις ΗΠΑ, κατάφερε με μια αυτοσχέδια και ρακένδυτη ταινία-μετοχή που φέρει τον τίτλο «Ρaranormal activity» («Μεταφυσική δραστηριότητα») να αναδειχθεί ανάμεσα στους τρεις πλουσιότερους χρηματιστές του Αmerican Cinema!

Για να καταλάβετε το ρεκόρ αυτού του αίλουρου Ισραηλινού, είναι σαν να αγοράζεις μετοχές αξίας δέκα χιλιάδων και σε διάστημα ρεκόρ να αποταμιεύεις διακόσια εκατομμύρια δολάρια. Στο πιτς φιτίλι. Έτσι ακριβώς. Με μια ψηφιακή μηχανή που μπορείς να την προμηθευτείς από οποιοδήποτε υποκατάστημα των Μultimedia. Με δύο ηθοποιούς που τους αλιεύεις από τους χιλιάδες στα αζήτητα. Και με μια οικία τόσο συνηθισμένη και σχεδόν «γυμνή» όπως του κάθε Έλληνα των δυτικών προαστίων. Όλα αυτά, κόστους μόλις δέκα χιλιάδων δολαρίων. Πώς έγινε αυτό; Έλα ντε. Εδώ σε θέλω να βρεις αυτόν τον παμπόνηρο ποντικό.

Η εξήγηση, μία και μοναδική. Τη λένε «Πύλες του ανεξήγητου». Sorry Kostas. Τα χαρδαβελλάκια βελτιώνονται και τον κόσμο κυριεύουν. Όχι δεν είναι πλάκα. Κάθε μόριο αυτής της εκπομπής είναι ενσωματωμένο σε αυτό το σενάριο και την κινηματογράφηση την τηλεοπτική. Διαβάστε και θα σας πέσει και η τελευταία τρίχα από την κεφαλή:

Ζευγάρι νέων και ερωτευμένων μετακομίζει σε στοιχειωμένο- σημερινής οικοδομής- σπίτι. Έτσι αρχίζει η μεταφυσική δραστηριότητα. Πόρτες ανοίγουν. Ψίθυροι αναστενάζουν. Αόρατα νύχια γρατσουνίζουν. Τι γίνεται γιατρέ; Ρωτάει το ζευγάρι κάποιον ειδικό περί των μεταφυσικών «ασθενειών». Ω! Αναφωνεί ο γιατρός. Αισθάνομαι έντονη μεταφυσική δραστηριότητα. Τι να κάνουμε; ρωτάει το ζευγάρι. Να την κοπανήσουμε; Όχι! Στην κατάσταση που βρίσκεστε να μείνετε και με το στοιχειό να τα βρείτε!

Έτσι το ζευγάρι μένει. Ο Μίκα όμως επειδή είναι ορθολογιστής αποφασίζει να αποτυπώσει σε εικόνα τα ίχνη αυτής της επέλασης του μπαμπούλα. Μια και δυο, λοιπόν, αγοράζει οθόνες και ψηφιακές μηχανές, τις οποίες τοποθετεί σε κρυφές γωνιές. Να δουν το έργο εις διπλούν. Για τις αναμνήσεις τους, βρε αδελφέ. Να δείχνουν φαντάσματα στα εγγόνια τους. Και έτσι το έργο συνεχίζεται. Έτσι περίπου το τίποτα. Φανταστείτε πως στα πρώτα είκοσι λεπτά δεν εισβάλλει ούτε μισός μπαμπούλας. Έτσι κοπάναγα μύγες. Έτσι βλέποντας μια μεγαλομπεμπέκα με το όνομα Κέιτι Φέδερστον να κυκλοφορεί με άθλιο κομπινεζόν και έναν χάνο με το όνομα Μίκα Σλόουτ να παριστάνει τον ειδικό, για ένα πράγμα βεβαιώθηκα. Μπορείς να τους πάρεις τα σώβρακα με αέρα κοπανιστό!

«Μεταφυσική δραστηριότητα»

Το απόλυτο τίποτα Τρίζουν πόρτες, ακούγονται φωνές Φαντάσματα με κινηματογραφικές

πορδές

ΒΑΘΜΟΙ = 0

(άριστος χρηματιστής, πονηρός κινηματογραφιστής)

Serial killer φαντασίας

«Αντικαταστάτες» («Surrogates»). Ας πούμε μείγμα θρίλερ με επιστημονική φαντασία. Με έντονα τα ίχνη από κλώνους μπόλικων, ανάλογων αμερικανικών επιτυχιών. Από το «Βlade runner» μέχρι εδώ. Με σκηνοθέτη τον Τζόναθαν Μόστοου και καστ από Μπρους Ουίλις, Ράντα Μίτσελ, Ρόζαμουντ Πάικ και (ελάχιστο) Τζέιμς Κρόμγουελ. Το βάθος του στόρι εξαιρετικό. Μόνο αυτό. Κάπου, κάποτε, όχι τόσο μακριά- κτίρια, αυτοκίνητα, ρούχα είναι όλα σαν τα σημερινά- η ανθρώπινη δραστηριότητα συντελείται μόνο από κλώνους. Δηλαδή εγώ ο Ηuman (άνθρωπος) κάθομαι σπίτι μου με τις παντόφλες και τον ύπνο μου. Ποιος στη θέση μου; Ο κλώνος μου.

Εκείνος δουλεύει. Εκείνος ξενυχτάει. Εκείνος πηδάει. Ναι έτσι ακριβώς. Και σας βεβαιώ. Οι θηλυκοί κλώνοι να την πέφτουν ανενδοίαστα, ανερυθρίαστα, επιθετικά και απαιτητικά στα κλωνοποιημένα αρσενικά. Α ρε, να ήμουνα ένα από αυτά! Πάμε τώρα στο ψητό. Κρύο, συνηθισμένο και μεταλλαγμένο.

Ένας αδέσποτος τύπος κυκλοφορεί ανάμεσα στο πλήθος και με όπλο διαστημικής τεχνολογίας σκοτώνει, τυφλώνοντας τα θύματά του. Ανάμεσα σε αυτούς, και ο κλώνος του ομοσπονδιακού πράκτορα Μπρους Ουίλις. Με περουκίνι ξανθό. Αν λέω ψέματα να χαθώ! Αποτέλεσμα; Να ξυπνήσει ο (Ηuman) Μπρους Ουίλις με ξυρισμένο το κεφάλι και σαν Ρrivate Εye να αρχίζει να σκαλίζει μια υπόθεση που μοιάζει με σύνθεση serial killer με επιστημονική, εφιαλτική φαντασία!

ΒΑΘΜΟΙ = 5

(ό,τι πρέπει για Ηome Cinema)

Κατσίκες παρά γουρουνότριχα

Ίσως- επιμένω «ίσως»- η πιο ενδιαφέρουσα πρεμιέρα αυτού του επταημέρου των κλώνων να είναι η αντιπολεμική, σαρκαστική, σουρεαλιστική κομεντί του (ηθοποιού) Γκραντ Χέσλοφ με τον εξωφρενικό τίτλο, κατάλληλο για θεατρικό έργο του Ιονέσκο, «Τhe men who stare at goats». Δηλαδή «Οι άντρες που κοιτούν επίμονα κατσίκες».

Ως σύλληψη, η πιο παρανοϊκή και προχωρημένη από συστάσεως αντιπολεμικού σαρκασμού. Το «Μ.Α.S.Η» ωχριά μπροστά του. Ως σύλληψη. Να εξηγούμαστε. Ο Τζον Ρόνσον που υπογράφει το βιβλίο- στο οποίο βασίστηκε το σενάριο του Πίτερ Στράθαν- ισχυρίζεται ότι «πράγματι υπήρξε μια ομάδα στρατιωτών που ήθελε απελπισμένα να αποκτήσει υπερφυσικές ικανότητες». Μεταξύ μας; Καθόλου δεν αμφιβάλλω. Υποψιάζομαι πως οι ιμπεριαλιστικοί στρατοί είναι για όλα ικανοί. Ακόμα και να ανακρίνουν εξωγήινους σε κάποιο λαγούμι του Γκραν Κάνιον.

Το στόρι λοιπόν πάει κάπως έτσι: Κάποιος ρεπόρτερ που πάσχει από αφλογιστία δημοσιογραφικών κελεπουριών, πέφτει τυχαία πάνω σε έναν τύπο ο οποίος είχε διατελέσει φαντάρος των ειδικών, αμερικανικών, υπερφυσικών δυνάμεων. Που πάει να πει το εξής μουρλό: Κοιτώντας επίμονα κατάφερνε με το βλέμμα του να ακινητοποιεί κατσίκες. Ε αφού με τις κατσίκες, γιατί όχι με τους Ταλιμπάν;

Από εκεί και πέρα αρχίζει μια τρελή ιστορία που παίρνει σβάρνα όλες τις πρόσφατες εισβολές του αμερικανικού μιλιταρισμού. Ας πούμε, με το βλέμμα να σκοτώνεις κατσίκες. Ας πούμε, μουσικά βασανιστήρια κατά τα οποία τα θύματα βασανίζονταν ακούγοντας παιδικά τραγούδια- γεγονός, όπως βεβαιώνει ο συγγραφέας, συνέβαινε στο Γκουαντάναμο, τη Συρία και το Ιράκ. Και ακόμα να προκαλείς τρέλα στον βασανιζόμενο με τη ρίψη μιας παράξενης σταγόνας πλαστικού. Και άλλα τέτοια!

Ένα το βασικό πρόβλημα που εμποδίζει την ολοκληρωμένη πραγμάτωση αυτής της ιστορίας. Το γεγονός ότι όλα αυτά τα επεισόδια καταβρόχθισαν τον ιστό της μυθοπλασίας. Δηλαδή το τελικό «δια ταύτα» μοιάζει περισσότερο με τσίρκο εξωφρενικών περιστατικών, παρά σαν συγκροτημένη, σαρκαστική και μαύρη κωμωδία. Από τους τέσσερις πρωταγωνιστικούς ρόλους, κορυφαίος όλων με διαφορά ο Τζεφ Μπρίτζες, ακολουθούμενος από Κέβιν Σπέισι. Ο Τζορτζ Κλούνι ναρκισσεύεται. Ο Γιούαν ΜακΓ κρέγκορ απλώς περιφέρεται!

«Οι άντρες που κοιτούν επίμονα κατσίκες»

Ειδικές, στρατιωτικές δυνάμεις με υπερφυσικές ικανότητες Με το βλέμμα σκοτώνουν κατσίκες Σουρεαλιστική αντιπολεμική κομεντί Έτσι κι έτσι, τρελό γιουβέτσι

ΒΑΘΜΟΙ = 6

(μπεεεε)

Τουρισμός χωρίς εξάρσεις

«Ζευγάρια στα βαθιά» («Couples retreat»). Κομεντί του Πίτερ Μπίλινγκσλεϊ, από σενάριο των (ηθοποιών) Τζον Φαβρό και Βινς Βον. Ο τελευταίος είναι ο αγαπημένος μου, ως η πιο σύγχρονη εκδοχή ενός Βig Lebovski! Το πρόβλημα γνωστό. Σχεδόν όλες οι αμερικανικές κομεντί δεν τολμούν και έτσι μία από τα ίδια στο τέλος καταντούν. Ο σαρκασμός απαιτεί να χύνεις δηλητήριο μέχρι το τελευταίο λεπτό. Τίποτα από αυτό. Το «διά ταύτα» απαρτίζεται από το γνωστό: Τουριστική περιήγηση στα τροπικά νησιά Βora Βora.

Με την απαραίτητη διαφημιστική προβολή, κάτι που εξασφαλίζει στην παραγωγή αρκετά λεφτά. Και από την άλλη, τα πάντα συμβατικά. Τι μένει; Μερικές έξυπνες ατάκες και ελάχιστοι χαριτωμένοι τρίτοι ρόλοι. Όπως η περίπτωση ενός καρατερίστα που υποδύεται τον μάτσο Σαλβατόρε που παραδίδει μαθήματα γιόγκα. Και όπως ο γκουρού των μαθημάτων ψυχοθεραπείας με το γαλλικό όνομα Μαρσέλ (Ζαν Ρενό). Από εκεί και πέρα, το στόρι κοινότοπο και συμβατικό:

Τέσσερα ζευγάρια καταφεύγουν σε πολυτελές, τροπικό θέρετρο προκειμένου να λύσουν τις διαφορές τους και να αναθερμάνουν τις σχέσεις τους. Αντί όμως για sex and drugs, το πρόγραμμα επιτάσσει ασκήσεις, αυτοσυγκράτηση και ψυχοθεραπεία. Από εδώ η West Εden (Δυτική Εδέμ) των παντρεμένων. Από εκεί η Εast Εden των εργένηδων. Which side are you on?

ΒΑΘΜΟΙ = 4

(με ελάχιστα χαμόγελα συμβατικά)