Μυστικά και ψέματα της ιρανικής μπουρζουαζίας

• ΚΡΙΤΙΚΗ: ΝΙΝΟΣ ΦΕΝΕΚ ΜΙΚΕΛΙΔΗΣ, Ελευθεροτυπία, Πέμπτη 12 Νοεμβρίου 2009

Μια νέα ταινία από το Ιράν, «Τι απέγινε η Ελί» του Ασγκάρ Φαραντί, ένα ακόμη ενδιαφέρον σχόλιο πάνω στην κατάσταση της γυναίκας στη σύγχρονη ιρανική κοινωνία, και μια αμερικανική ταινία με σκετς, «Νέα Υόρκη σ' αγαπώ», σκηνοθετημένη από 11 διαφορετικούς σκηνοθέτες, ξεχωρίζουν στη νέα αυτή κινηματογραφική βδομάδα.

Στο πρόγραμμα και μια περιπέτεια επιστημονικής φαντασίας, «2012» του Ρόλαντ Εμεριχ, και μια γερμανικής παραγωγής περιπέτεια εποχής, «Πάπισσα Ιωάννα» του Σόνκε Βόρτμαν.

Τι απέγινε η Ελί [About Elly]

«Τι απέγινε η Ελί» - ο συντηρητισμός και η υποκρισία της αστικής τάξης του Ιράν στην ταινία του Ασγκάρ Φαραντί. Ιράν, 2009. Σκηνοθεσία-σενάριο: Ασγκάρ Φαραντί. Γκολσιφτνέ Φαραχανί, Σαχάμπ Χοσεϊνί, Ταρανέ Αλιντουστί. 119'

****

Η εξαφάνιση μιας νεαρής νηπιαγωγού σε μια παραθαλάσσια βίλα φέρνει στην επιφάνεια τον συντηρητισμό και την υποκρισία της αστικής τάξης σε μια ταινία χαμηλών τόνων, με ωραία ατμόσφαιρα και εξαιρετικές ερμηνείες - βραβείο σκηνοθεσίας στο Φεστιβάλ Βερολίνου.

Υστερα από σκηνοθέτες όπως ο Αμπάς Κιαροστάμι, ο Τζαφάρ Παναχί και ο Μόσεν Μαχμαλμπάφ, έρχεται τώρα ο Ασγκάρ Φαραντί για να μας επιβεβαιώσει πως ο ιρανικός κινηματογράφος παραμένει ένας κινηματογράφος ζωντανός και πολύ σύγχρονος, που έχει ακόμη πολλά να μας πει. Η ιστορία της νέας ταινίας του Φαραντί, «Τι απέγινε η Ελί», είναι πολύ απλή. Μια παρέα παντρεμένων αστών φίλων νοικιάζει μια παραθαλάσσια βίλα για να περάσει ένα τριήμερο. Μία από τις γυναίκες καλεί μαζί τους και τη νεαρή νηπιαγωγό Ελί, με στόχο να την παντρέψει με τον μόνο εργένη της παρέας, που έχει έρθει για μερικές μέρες στο Ιράν από τη Γερμανία. Υστερα από ένα ήρεμο διασκεδαστικό ξεκίνημα, οι διακοπές μετατρέπονται σε τραγωδία όταν η Ελί εξαφανίζεται. Τα μέλη της ομάδας, που φοβούνται πως πνίγηκε προσπαθώντας να σώσει ένα από τα παιδιά, αρχίζουν να κατηγορούν ο ένας τον άλλο.

Με βάση μια ιστορία που μοιάζει να βγήκε από την κλασική «Περιπέτεια» του Μικελάντζελο Αντονιόνι και με την Ελί να χρησιμεύει ως καταλύτης για την αποκάλυψη των πραγματικών αισθημάτων των διάφορων προσώπων, ο Φαραντί βρίσκει την ευκαιρία να μας μιλήσει, άλλοτε με χιούμορ κι άλλοτε με δραματική ένταση, για τις αδυναμίες, την υποκρισία, τη στενοκεφαλιά και τον συντηρητισμό της σύγχρονης κοινωνίας του Ιράν. Υστερα από ένα πρώτο, διανθισμένο με χιούμορ, μέρος, η ταινία μετατρέπεται σταδιακά σε τραγωδία, με τον σκηνοθέτη να χρησιμοποιεί την εξαφάνιση της γυναίκας (που, όπως υποβάλλεται, ίσως να πνίγηκε), για να σχολιάσει όχι μόνο τις σχέσεις ανάμεσα στα υπόλοιπα πρόσωπα αλλά και την κατάσταση της γυναίκας στο σύγχρονο Ιράν. Πρόκειται για μια ταινία χαμηλών τόνων, πολύ πιο σύνθετη και πλούσια σε ιδέες από την αρχικά φαινομενική της απλότητα. Ταινία με επίκεντρο τις ανθρώπινες σχέσεις, όπου οι χώροι και η ατμόσφαιρα παίζουν σημαντικό ρόλο, με ωραίες, δοσμένες με ευαισθησία ερμηνείες, και η οποία δίκαια κέρδισε την Αργυρή Αρκτο καλύτερης σκηνοθεσίας στο φετινό Φεστιβάλ Βερολίνου.

Νέα Υόρκη σ' αγαπώ [New York Ι Love You]

«Νέα Υόρκη σ' αγαπώ», σκηνή του Ιβάν Ατάλ με τον Κρις Κούπερ και την Κίμπερλι Ντόρσι (ενός από τους έντεκα σκηνοθέτες) ΗΠΑ, 2009. Σκηνοθεσία: Φατίχ Ακίν, Ιβάν Ατάλ, Αλεν Χιουζ, Σούντζι Ιβάι, Γουέν Τζιανγκ, Τζόσουα Μάρστον, Μίρα Ναΐρ, Νάταλι Πόρτμαν, Μπρετ Ράτνερ, Ράνταλ Μπασμέιγερ, Σεκάρ Καπούρ. Ηθοποιοί: Νάταλι Πόρτμαν, Σία ΛαΜπουφ, Μπράντλι Κούπερ, Ρόμπιν Ράιτ Πεν, Κριστίνα Ρίτσι, Ορλάντο Μπλουμ, Ιθαν Χοκ, Τζον Χερτ, Κρις Κούπερ, Μάγκι Κίου, Τζέιμς Κάαν, Αντι Γκαρσία, Ελάι Γουάλας, Τζούλι Κρίστι, Κλόρις Λίτσμαν, Μπερτ Γιανγκ. 110'

***

Εντεκα σκηνοθέτες δίνουν μια πανοραμική εικόνα της Νέας Υόρκης, με συναντήσεις, φλερτ και έρωτες, με πολύμορφα, εκκεντρικά πρόσωπα, μέσα από διαφορετικές, ορισμένες σκηνοθετημένες με έμπνευση ιστορίες.

Υστερα από την ταινία με σκετς, «Παρίσι σ' αγαπώ», μας έρχεται η δεύτερη ταινία της σειράς, η «Νέα Υόρκη σ' αγαπώ» (του χρόνου θ' ακολουθήσει μια παρόμοια ταινία για το Ρίο), με 11 διαφορετικούς σκηνοθέτες, τους 10 απ' αυτούς να γυρίζουν τις δέκα ιστορίες και τον 11ο να κάνει τη σύνδεση μεταξύ τους. Ταινιούλες γυρισμένες μέσα σε δύο μέρες η κάθε μία και που δεν κρατάνε περισσότερο από 8 λεπτά. Αλλες ολοκληρωμένες, να μοιάζουν με όμορφα, καλογραμμένα διηγήματα (όπως τα επεισόδια που γύρισαν οι Φατίχ Ακίν, Ιβάν Ατάλ, Σούντζι Ιβάι, Τζόσουα Μάρστον και Σεκάρ Καπούρ) και άλλες που μοιάζουν με εισαγωγή για μια μεγαλύτερης διάρκειας ταινία.

Το στίγμα δίνεται από την πρώτη κιόλας ιστορία, με τον Αντι Γκαρσία να μοιράζεται το ταξί με την Μπράντλι Κούπερ, που καταγράφει με την ψηφιακή της κάμερα σκηνές από μια πολυφυλετική Νέα Υόρκη: τυχαία συνάντηση, με εικόνες της νυχτερινής Νέας Υόρκης, που συνεχίζονται στο μπαρ όπου ο Γκαρσία θα συναντήσει το κορίτσι του.

Επεισόδιο που ακολουθείται από εκείνο του Ιβάν Ατάλ, με τον Ιθαν Χοκ να καπνίζει έξω από ένα μπαρ και να προσπαθεί να ξελογιάσει τη Μάγκι Κίου, για να βρεθεί τελικά μπροστά σε μια ανέλπιστη αποκάλυψη -ενδιαφέρον είναι το πώς οι Αμερικανοί σκηνοθέτες εκμεταλλεύονται τον εξωτερικό χώρο για να βάλουν τους ηθοποιούς τους να καπνίζουν.

Από τις υπόλοιπες πετυχημένες ιστορίες, αυτές που μένουν στο μυαλό είναι εκείνη (σκηνοθετημένη από τον Φατίχ Ακίν) του γέρου ζωγράφου (με πολύ καλή ερμηνεία από τον Τούρκο Ουγκούρ Γιουτσέλ), στην Τσάιναταουν, που, λίγο πριν πεθάνει, προσπαθεί να ζωγραφίσει μια νεαρή άγνωστη γυναίκα (επεισόδιο που φέρνει στον νου τα διηγήματα του Ο. Χένρι), ή εκείνη με τον νεαρό συνθέτη (Ορλάντο Μπλουμ) να προσπαθεί να συναντήσει το κορίτσι που του μιλάει στο τηλέφωνο (σκηνοθετημένη από τον Σούντζι Ιβάι). Ακόμη, αξίζει ν' αναφέρω το επεισόδιο με την πρώην τραγουδίστρια της όπερας (Τζούλι Κρίστι) που φτάνει σ' ένα παλιό, γνωστό της ξενοδοχείο, με ένα νεαρό γκρουμ (Σία ΛαΜπουφ) να κάνει το παν για να την εξυπηρετήσει - ιστορία που έγραψε ο Αντονι Μινγκέλα που πέθανε πριν προλάβει να τη σκηνοθετήσει και που τελικά τη σκηνοθέτησε ο Σεκάρ Καπούρ. Συγκινητική είναι και η ιστορία του ηλικιωμένου ζευγαριού (Ελάι Γουάλας-Κλόρις Λίτσμαν) που περπατά γκρινιάζοντας (μ' ένα διάλογο που θυμίζει τον Γούντι Αλέν), στο Μπρούκλιν, στην πραγματικότητα δείγμα μιας αγάπης που δεν έχει πάψει -επεισόδιο που σκηνοθέτησε με ξεχωριστή ζεστασιά ο Τζόσουα Μάρστον. Μπορεί, τελικά, κάποιες ιστορίες να μην έχουν το ίδιο ενδιαφέρον, τα 8 λεπτά όμως τελειώνουν γρήγορα, και σίγουρα θα βρείτε μια άλλη που θα σας τραβήξει.

Οι άλλες ταινίες

«2012». Μια εφιαλτική ταινία από το κοντινό μας μέλλον 2012. ΗΠΑ, 2009. Σκηνοθεσία: Ρόλαντ Εμεριχ. Σενάριο: Ρόλαντ Εμεριχ & Χάραλντ Κλόουζερ. Ηθοποιοί: Τζον Κούζακ, Αμάντα Πιτ, Τσιγουέτελ Ετζιοφορ, Τάντι Νιούτον, Ολιβερ Πλατ, Γούντι Χάρελσον, Ντάνι Γκλόβερ. 158'

**

Μια ομάδα ανθρώπων αγωνίζεται να επιβιώσει σε μια μετα-αποκαλυπτική Γη, σε μια, με άφθονα και εντυπωσιακά εφέ, ταινία.

Δεν είναι η πρώτη φορά που ο Ρόλαντ Εμεριχ καταπιάνεται με το τέλος του κόσμου. Στις ταινίες του «Ημέρα ανεξαρτησίας» και «Η επόμενη μέρα» μάς έδειξε τα αποτελέσματα μιας τέτοιας καταστροφής: στην πρώτη εξαιτίας επίθεσης εξωγήινων, στη δεύτερη εξαιτίας κλιματικών αλλαγών. Τη φορά αυτή, καταπιάνεται με μια κατακλυσμική καταστροφή του πλανήτη μας που θα προκληθεί προς τα τέλη του 2012, με αποκαλυπτικούς σεισμούς, τσουνάμι και εκρήξεις ηφαιστείων που δεν θ' αφήσουν τίποτα όρθιο. Το σενάριο χωρίζεται σε δύο μέρη: το πρώτο με την εισαγωγή διάφορων χαρακτήρων (εκείνων που γνωρίζουν τι θα συμβεί κι εκείνων, κυβερνητικών βασικά στελεχών, που προσπαθούν να κρύψουν την αλήθεια από τον κόσμο) και το δεύτερο με το ξέσπασμα των φαινομένων που οδηγούν στην καταστροφή και τις προσπάθειες εκείνων που αγωνίζονται να επιβιώσουν. Οπως σε τέτοιες περιπτώσεις, τα ειδικά εφέ, τα γνωστά CGI, έχουν τη γιορτή τους! Ταινία γιο όσους αναζητούν το θέαμα - και μάλιστα άφθονο.

• ΠΑΠΙΣΣΑ ΙΩΑΝΝΑ (Pope Joan). Γερμανία, 2009. Σκηνοθεσία: Σόνκε Βόρτμαν. Σενάριο: Ντόνα Βούλφολκ Κρος, Χάινριχ Χάντινγκ. Ηθοποιοί: Γιοχάνα Βόκαλεκ, Ντέιβιντ Γουένχαμ, Τζον Γκούντμαν, Ιαν Γκλεν. 149'

Είναι η δεύτερη φορά, μετά την ταινία του Μάικλ Αντερσον (1972), που η οθόνη καταπιάνεται με την ιστορία της αγγλικής καταγωγής Γερμανίδας, που τον 9ο αιώνα κατόρθωσε, μεταμφιεσμένη σε άντρα, να ξεγελάσει το Βατικανό και να χειροτονηθεί Πάπας. Δεν είναι μόνον ο Εμμανουήλ Ροΐδης που έγραψε για την Πάπισσα Ιωάννα (μέχρι και σήμερα συζητείται ακόμη αν αυτή υπήρξε πραγματικό πρόσωπο), αλλά και η Ντόνα Βούλφολκ Κρος, στο βιβλίο της οποίας βασίζεται η ιστορική (;) αυτή περιπέτεια εποχής.