Καβάφης και Πεσόα: μια μυθοπλαστική, υποβλητική συνάντηση

• ΚΡΙΤΙΚΗ
• ΜΑΡΙΑ ΚΑΤΣΟΥΝΑΚΗ
• Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ, 12/03/2009
  

• Τη νύχτα που ο Φερνάντο Πεσσόα συνάντησε τον Κωνσταντίνο Καβάφη δεν υπήρχαν αυτόπτες μάρτυρες. Ο, τι καταγράφει η κάμερα βασίζεται στο σενάριο του Στέλιου Χαραλαμπόπουλου, τη σκηνοθετική δεξιότητα και τη φιλολογική ευαισθησία του. Το ντοκιμαντέρ (για την ακρίβεια, μείξη ντοκιμαντέρ και μυθοπλασίας) «ενώνει» στο κατάστρωμα του υπερωκεάνιου Saturnia, τον Οκτώβριο του 1929, τον «μεγαλύτερο Πορτογάλο ποιητή» και τον μέγα Αλεξανδρινό «ποιητή των μελλουσών γενεών». Το ταξίδι αυτό δεν αναφέρει κανείς από τις στρατιές των μελετητών τους. Με ερευνητικό ζήλο ο σκηνοθέτης και οι συνεργάτες του ανακαλύπτουν έναν Ελληνα που δεν ζει πια, τον Βασίλη Καπόπουλο, ο οποίος, σύμφωνα με τα στοιχεία, είχε επαφή και με τους δύο λογοτέχνες. Ο ίδιος δεν είχε καμία σχέση με τον κόσμο των Γραμμάτων, οι απόγονοί του βοηθούν το συνεργείο να βρει ένα κοινό νήμα. Oμως, ο άξονας δεν είναι το ιστορικό εύρημα, αλλά η γόνιμη φαντασία (γιατί όχι φαντασίωση;) και η ανασύσταση μιας εποχής μέσα από χειρόγραφα, «μυρωδιές» από χαρτί και μελάνι, ήχους, εικόνες επικαίρων και δραματουργικά επεξεργασμένους διαλόγους.

• Πολυγραφότατος ο ένας (σε 27.000 σελίδες υπολογίζεται το έργο του Πεσσόα), ολιγαρκής, απαιτητικός και δύστοκος ο άλλος (154 είναι όλα κι όλα τα ποιήματα που αναγνώριζε ο Καβάφης). Μελετητές και των δύο μιλούν από τη Λισσαβώνα, την Αλεξάνδρεια και την Αθήνα. Μια λεπταίσθητη όσο και εναργής ατμόσφαιρα κυκλώνει τον θεατή που θέλει να ακούσει, να στοχαστεί, να αφεθεί. Να μείνει για λίγο μόνος, ακολουθώντας διαδρομές ούτως ή άλλως μοναχικές, μονοπάτια αισθήσεων και αισθημάτων. Ησυχάζεις και μελαγχολείς, αποσύρεσαι για λίγο από έναν κόσμο εξοντωτικά εφήμερο για να μοιραστείς έναν λόγο ελλειπτικό, κωδικοποιημένο, εξόχως λιτό και ρυθμικό, που σκέφτεται παραπάνω από την εποχή του, από την εποχή μας.

• Μικρή ένσταση, η χρονική παράταση που «σέρνει» μια ιστορία έγκαιρα ολοκληρωμένη. Το φινάλε θα όφειλε να συνδέεται με την κορύφωση και όχι με την επανάληψη. Παρ’ όλα αυτά, το ντοκιμαντέρ με τον ευρηματικό τίτλο «Τη νύχτα που ο Φερνάντο Πεσσόα συνάντησε τον Κωνσταντίνο Καβάφη» (***) παραμένει μια αξιέπαινη δουλειά σε μια εποχή βιαστικών αποφάσεων και συνοπτικών διαδικασιών. Καμία προχειρότητα. Μόνο αγάπη και φροντίδα.