Ο ΤΩΝΗΣ ΛΥΚΟΥΡΕΣΗΣ ΜΕ ΤΟΥΣ «ΣΚΛΑΒΟΥΣ» ΤΩΝ 10 ΒΡΑΒΕΙΩΝ: «Το ελληνικό σινεμά δεν είναι πια βαρετό»

• Σάρωσαν 10 κρατικά βραβεία κινηματογράφου οι «Σκλάβοι στα δεσμά τους» του Τώνη Λυκουρέση και τώρα ετοιμάζονται να αντιμετωπίσουν το κοινό στις αίθουσες. «Τα πάθη των ηρώων ξεπερνούν τη χρονική περίοδο των αρχών του 20ού αιώνα, όπως επιτάσσει η μεταφορά στο σινεμά του μυθιστορήματος-κύκνειου άσματος του Κωνσταντίνου Θεοτόκη, και μας αφορούν και σήμερα», υποστηρίζει ο 64χρονος Τώνης Λυκουρέσης για την τέταρτη ταινία του, «Σκλάβοι στα δεσμά τους».

• Γιατί; «Η ηθική ή η ανήθικη συμπεριφορά των ηρώων, η άνοδος και η πτώση τους, όλα, φωτίζουν ανθρώπινες συγκρούσεις που σημαδεύουν και τη δική μας σημερινή αγωνία επιβίωσης», εξηγεί. Και «κυρίως, δείχνουν την πολυπλοκότητα και τον βαθύ συναισθηματικό κόσμο της ελληνικής ψυχής», συμπληρώνει. Η κατάρρευση μιας κυρίαρχης τάξης- των τσιφλικάδων- και η άνοδος των αστών σε έναν χώρο με πολιτισμική παράδοση, όπως η Επτάνησος, ήταν αυτό που «τράβηξε» τον σκηνοθέτη στη μεταφορά του μυθιστορήματος στην οθόνη. «Ιδιαίτερα, όμως, με συγκίνησε η αναφορά του στα μεγάλα άγνωστα πράγματα που αναδύονται μέσα από την ίδια μας τη φύση: τα συμπαγή συναισθήματα», λέει.

Είναι μια κλασική ταινία εποχής;

• Θεματικά έχει όλα τα χαρακτηριστικά ύφους, χρόνου, χώρων του μυθιστορήματος. Όμως η σεναριακή ανάπτυξη των χαρακτήρων και των συγκρούσεών τους παραπέμπει στην αγωνία επιβίωσης της ελληνικής κοινωνίας, πέρα από τα συμπτώματα που περιγράφει ο Θεοτόκης. Αυτό επηρέασε άμεσα και την κινηματογραφική μου αφήγηση: πολύ γρήγορη εναλλαγή πλάνων, σωματική πίεση των ηθοποιών, κοφτοί διάλογοι, η κάμερα- συνεχώς στο χέρι- να συμμετέχει στην αγωνία των προσώπων, ώστε ο θεατής να αισθάνεται συνεχώς κοινωνός των γεγονότων. Επιπλέον, υπάρχει μια ιδιαίτερα «πειραγμένη» γκάμα στην έγχρωμη φωτογραφία της ταινίας και μια μουσική σύγχρονη (Μίνως Μάτσας).

Σπάνια ο ελληνικός κινηματογράφος «ακουμπάει» στους κλασικούς μας...

• Αισθανόμαστε ίσως αμήχανα μπροστά στη δύναμη, τον όγκο και την επωνυμία των ίδιων των κειμένων. Προσωπικά, γοητεύομαι πάντα από τη γραφή των σημαντικών κλασικών συγγραφέων μας και την θεωρώ σπουδαία πρώτη ύλη για κινηματογραφική αφήγηση, είτε σε μια αυθεντική μεταφορά είτε σε μια παραγωγική διασκευή, ακόμα και πέρα από την εποχή τους, καθώς αυτά τα κείμενα-πνευματικός θησαυρός μας αναδεικνύουν καίρια την ποιότητα της ελληνικής ψυχής.

Μα, και νέοι σκηνοθέτες αποφεύγουν τέτοια κλασικά κείμενα και άλλα, νεώτερων συγγραφέων.

• Θεωρώ άδικη και μη παραγωγική αυτή τη λογική, καθώς στις ημέρες μας νέοι ικανότατοι συγγραφείς καταγράφουν και ανατέμνουν τον σύγχρονο Έλληνα και τα πάθη του, σε ένα τοπίο ρευστό, με διαρκείς ανατροπές. Οι πολύ λίγες αναλογικά ταινίες που διαχειρίζονται αυτά τα σύγχρονα ελληνικά κείμενα, έχουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον και θεωρώ ότι μπορούν διπλά να συγκινήσουν το κοινό.

• Λόγοι οικονομικοί για την αναπαράσταση μιας εποχής ή, άραγε, τάσεις... σνομπαρίσματος κάνουν τους Έλληνες σκηνοθέτες να αποφεύγουν τις ταινίες εποχής; «Τα ποσά- δυστυχώς- που μπορείς να συγκεντρώσεις στην Ελλάδα είναι συγκεκριμένα και από συγκεκριμένες πηγές, ελάχιστα πάντα μπροστά στις απαιτήσεις μιας ταινίας και μάλιστα εποχής», εξηγεί ο Τώνης Λυκουρέσης, γιατί «οι δυνατότητες της παραγωγής είναι περιορισμένες. Σε τρομάζει αυτή η σκληρή πραγματικότητα, όμως εάν υπάρχει απόφαση να "παλέψεις" με το θέμα βρίσκεις και κινητοποιείς κάθε διαθέσιμο παράγοντα».

ΙΝFΟ: «Σκλάβοι στα δεσμά τους» από αύριο στις αίθουσες. Με τους Γιάννη Φέρτη, Άκη Σακελλαρίου, Δήμητρα Ματσούκα, Χρήστο Λούλη, Κωνσταντίνο Παπαχρόνη κ.ά.

«Το κλασικό δεν είναι ξεπερασμένο»

• Κάποιοι στο Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης είπαν ότι το «Σκλάβοι στα δεσμά τους» είναι μια «ταινία εποχής», εννοώντας ότι είναι και ντεμοντέ... «Δεν αισθάνθηκα ποτέ, ούτε εγώ ούτε οι συνεργάτες μου, ότι στηρίζουμε μια ντεμοντέ, ξεπερασμένη αφήγηση», λέει ο Τώνης Λυκουρέσης. «Η πρόταση της ταινίας έχει την ισχυρή γοητεία του διαχρονικού, του κλασικού όπως και το μυθιστόρημα του Θεοτόκη, αλλά ποτέ ξεπερασμένου».

Πριν από 20 χρόνια, ένα βραβείο στο Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης χαντάκωνε εμπορικά μια ταινία. Τώρα;

• Η καθημερινή ζωή μας, αλλά και η απόλαυση της Τέχνης, έχουν πλέον επιταχυνόμενους ρυθμούς. Οι επιλογές μας αλλάζουν, τα ενδιαφέροντα ανανεώνονται. Πιστεύω πως τα βραβεία υπογραμμίζουν και προβάλλουν στο κοινό ταινίες τις οποίες αξίζει να παρακολουθήσει και να χαρεί ο σύγχρονος θεατής.

Πολλοί, πάντως, έχουν την αντίληψη ότι «βραβευμένη ταινία» ίσον και βαρετή...

• Δεν θεωρώ ότι ο ελληνικός κινηματογράφος χαρακτηρίζεται πια βαρετός ή, πιο σωστά, ως εσωτερικόςψυχολογικός. Βραβευμένες και μη ταινίες, επώνυμων σκηνοθετών αλλά και νέων, επιζητούν τη στήριξη του κοινού. Απλά, στις ημέρες μας όλα δείχνουν ότι οι μελλοντικοί θεατές δεν θα συγκεντρώνονται στις παραδοσιακές κινηματογραφικές αίθουσες, αλλά θα εισπράττουν τα οπτικοακουστικά αφηγήματα ψηφιακά, στη μοναξιά του ιδιωτικού τους χώρου. Και σήμερα και τότε, πάνω απ΄ όλα σημασία θα έχει η γοητεία της ίδιας της ταινίας.

• Του Παύλου Θ. Κάγιου, ΤΑ ΝΕΑ: Τετάρτη 4 Μαρτίου 2009