Οταν η κάμερα καταγγέλλει

«ΤΟ ΣΥΝΔΡΟΜΟ ΤΗΣ ΚΙΝΑΣ»

Το σινεμά οφείλει πολλά στις... παράνομες δραστηριότητες κάποιων μεγάλων επιχειρήσεων. Τις έφερε στην οθόνη και γέμισε τα ταμεία του

• Το να στοχοποιήσεις, μεσούσης της οικονομικής κρίσης, μια τράπεζα, εκτός από μια καλή ιδέα είναι και μια καλή επένδυση, αν το 'χεις κάνει ταινία. Το φιλμ του Τομ Τίκβερ «The International», που προβάλλεται τώρα, είναι ακριβώς αυτό: Ενα κοσμοπολίτικο θρίλερ με μια κακιά τράπεζα διεθνούς βεληνεκούς, η οποία εξουδετερώνει τους εχθρούς της προκειμένου να διασφαλίσει τα συμφέροντά της!

• Πίσω από την περιπέτεια του πράκτορα Λούις Σάλιντζερ (Κλάιβ Οουεν) και της βοηθού εισαγγελέως Ελινορ Γουίτμαν (Ναόμι Γουότς) υπάρχει μια πραγματική ιστορία: στη δεκαετία του '70, η Bank of Credit and Commercial International, με έδρα το Πακιστάν, είχε γίνει ένας πανίσχυρος οργανισμός που ξέπλενε μαύρο χρήμα, εμπορευόταν όπλα και εμπλεκόταν σε υποθέσεις τρομοκρατίας. Το 1991 αποκαλύφθηκε η δράση της και η τράπεζα έκλεισε.

• Σχεδόν είκοσι χρόνια μετά, στο σινεμά τώρα πια, ένας νέος εχθρός έχει εφευρεθεί, οι κακές τράπεζες που επιστρέφουν στο δρόμο της αρετής χάρη στους καλούς πράκτορες. Το Χόλιγουντ ποτέ δεν έδειξε συμπάθεια στους τραπεζίτες και ας έχει ανάγκη τα τραπεζικά κεφάλαια. Πριν απ' αυτούς, όμως, εστίαζε στους κεφαλαιοκράτες εκείνους που έβαζε στόχο η κοινωνική διαμαρτυρία κάθε εποχής.

• * Στο τέλος της δεκαετίας του '70 και στις αρχές του '80, τότε που η πετρελαϊκή κρίση έφερε στο προσκήνιο την πυρηνική ενέργεια, είδαμε το «Σύνδρομο της Κίνας» και την «Εξαφάνιση της Κάρεν Σίλκγουντ».

• * Στο πρώτο, μια δημοσιογράφος (Τζέιν Φόντα) κι ένας εικονολήπτης (Μάικλ Ντάγκλας) καταγράφουν ένα πυρηνικό ατύχημα σε εργοστάσιο της Πενσιλβανίας, το οποίο η εταιρεία προσπαθεί να αποκρύψει. Ο αρχιμηχανικός (Τζακ Λέμον) σπάει τη συνωμοσία της σιωπής και η ιστορία αποκαλύπτεται. Μόλις δώδεκα μέρες μετά την προβολή του, γίνεται στ' αλήθεια, επίσης στην Πενσιλβανία, στο πυρηνικό εργοστάσιο «Three mile island» το πιο σοβαρό πυρηνικό ατύχημα στην ιστορία των ΗΠΑ! Ο θόρυβος ανάγκασε την κυβέρνηση να αλλάξει το σύστημα ασφαλείας όλων των πυρηνικών εργοστασίων.

• * Το «Σύνδρομο της Κίνας» περιόρισε την παραγωγή πυρηνικής ενέργειας στις ΗΠΑ περισσότερο και από την τραγωδία στο Τσέρνομπιλ. Ακόμη και σε κωμωδίες σαν το «Υγρό, καυτό αμερικανικό καλοκαίρι» του 2001, σατιρίζεται το πέρασμα της ταινίας στο συλλογικό υποσυνείδητο: στην κατασκήνωση τα πιτσιρίκια του ένατου τομέα για να διασκεδάσουν ζητούν να δουν το «Σύνδρομο της Κίνας» ξανά και ξανά!

• * Η Κάρεν Σίλκγουντ, από την άλλη, ήταν υπαρκτό πρόσωπο. Κινηματογραφικά την υποδύθηκε το 1983 η Μέριλ Στριπ υπό την καθοδήγηση του Μάικ Νίκολς. Κι εδώ στο στόχαστρο βρέθηκε η πυρηνική ενέργεια και ο κολοσσός Kerr.McGree Corp's που διαθέτει μεταξύ άλλων εργοστάσιο για τον απεμπλουτισμό ουρανίου στο Κεντάκι. Συνδικαλίστρια που αγωνίστηκε για την ασφάλεια από την πυρηνική ενέργεια, η Σίλκγουντ μολύνθηκε στο σπίτι της και κατηγόρησε την εταιρεία ότι προσπάθησε να τη δολοφονήσει. Ο θάνατός της σε τροχαίο λίγο πριν μιλήσει στους «Νιου Γιορκ Τάιμς», θεωρήθηκε από μεγάλη μερίδα της κοινής γνώμης ως δολοφονική ενέργεια. Η Μέριλ Στριπ, με την εκπληκτική της ερμηνεία, έπεισε κι αυτούς που αμφέβαλαν.

• * Την επόμενη δεκαετία, το σινεμά, παρακολουθώντας την αρχή του τέλους της δημοφιλίας του καπνίσματος, στοχοποίησε τις εταιρείες καπνού. Στο «The insider», ο Τζέφρι Γουάινγκαντ (Ράσελ Κρόου), υψηλόβαθμο στέλεχος της Brown and Williamson, της τρίτης μεγαλύτερης καπνοβιομηχανίας των ΗΠΑ, χάνει τη δουλειά του μόλις εκφράζει τη διαφωνία του σχετικά με την τακτική της εταιρείας στο θέμα του εθισμού των καπνιστών.

Σύμμαχος των καλών

• Τελικώς κάνει τις αποκαλύψεις του στον δημοσιογράφο του δημοφιλούς «60 minutes» Λόουελ Μπέρκμαν (Αλ Πατσίνο), ανοίγοντας το δρόμο για τη μεγαλύτερη δίκη στην ιστορία της καπνοβιομηχανίας. Οταν προβλήθηκε η ταινία, η Brown and Williamson θορυβήθηκε τόσο, που με ολοσέλιδες καταχωρίσεις στη «Γουόλ Στριτ Τζέρναλ» και με ενημερωτικές καμπάνιες σε ολόκληρη τη χώρα προσπάθησε, επί ματαίω, να αντιστρέψει την αρνητική γι' αυτήν εικόνα.

• * Δέκα χρόνια μετά η «Εριν Μπρόκοβιτς» έφερε στο μεγάλο κινηματογραφικό κοινό το νέο μεγάλο εχθρό, τις εταιρείες που μολύνουν το περιβάλλον. Ο θάνατος έρχεται στην ταινία από το εξασθενές χρώμιο, μια ουσία που αποβάλλουν οι βιομηχανίες οι οποίες δεν διαχειρίζονται με περιβαλλοντική συνείδηση τα απόβλητά τους.

• Ανεπάγγελτη μητέρα τριών παιδιών - η Τζούλια Ρόμπερτς- αποκαλύπτει την παράνομη δραστηριότητα ενός ενεργειακού κολοσσού, από την οποία αρρωσταίνουν με καρκίνο οι επίσης φτωχοί κάτοικοι μιας μικρής κοινότητας έξω από το Λος Αντζελες. Η ιστορία είναι πραγματική. Η εταιρεία Pacific Gas and Electric Company πλήρωσε τεράστια πρόστιμα αφού καταδικάστηκε για τους θανάτους που προκάλεσε!

* Αλλη μια φορά, λοιπόν, το σινεμά δικαίωσε τους καλούς, επιλέγοντας να πει τη δική τους ιστορία: Αλλωστε, οι καλοί κερδίζουν συχνότερα στο πανί, οι «κακοί» συχνότερα στη ζωή. Οπου χάνουν, το Χόλιγουντ κάνει ταινία! *

• Της ΕΛΕΩΝΟΡΑΣ ΟΡΦΑΝΙΔΟΥ, ΚΥΡΙΑΚΑΤΙΚΗ ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ / 7 - 22/03/2009