Τα golden boys οι νέοι «κακοί» ήρωες του σινεμά

• Ο κινηματογράφος παίρνει ερεθίσματα από την αληθινή ζωή και σκαρώνει ιστορίες με επιχειρήσεις–«κακοποιούς»

Mathieu Amalric στο Quantum of Solace.

• Ο κινηματογράφος προσαρμόζεται στα σημάδια των καιρών και στις καταστάσεις που φέρνει κάθε εποχή. Σε μια εποχή που η οικονομική κρίση έχει φέρει στο προσκήνιο τις μεγάλες τράπεζες και τους διεθνείς οργανισμούς με έναν τρόπο που τους κάνει ελάχιστα συμπαθείς στον πολύ κόσμο, ο κινηματογράφος έχει βρει τους νέους ιδανικούς «κακούς». Μεγαλοτραπεζίτες και εταιρικά στελέχη είναι τα νέα πρόσωπα που παλεύουν με τους «καλούς» ήρωες του σινεμά.

• Οι ισχυροί της άρχουσας οικονομικής τάξης ήταν πάντα πρόσωπα που προσφέρονταν για πορτρέτα αρνητικών χαρακτήρων. Μόνο που στο παρελθόν παρουσιάζονταν στον κινηματογράφο ως εκκεντρικοί πολυεκατομμυριούχοι που είχαν ασυνήθιστα όπλα και διηύθυναν τις επιχειρήσεις και τις στρατιές των μπράβων τους μέσα από πολυτελή καταφύγια.

Ρεαλιστική προσέγγιση

• Σήμερα τέτοια πρόσωπα θα φαίνονταν αστεία. Ο μόνος χώρος στον οποίο μπορούν να επιβιώσουν είναι οι ταινίες που βασίζονται σε κόμικς. Οπουδήποτε αλλού είναι απαραίτητη πια μια πιο ρεαλιστική προσέγγιση. Ετσι, ακόμη και στην τελευταία περιπέτεια του Τζέιμς Μποντ, το «Quantum of Solace», ο κακός τον οποίο υποδύεται ο Ματιέ Αμαλρίκ, διευθύνει ένα δίκτυο παράνομων επιχειρήσεων πίσω από τη βιτρίνα μιας οικολογικής οργάνωσης. Κι ας προσφέρεται ο Μποντ για υπερβολές, κι ας έχει παρουσιάσει έναν σωρό εκκεντρικούς κακούς στο παρελθόν, από τον Σταύρο Μπλόφελντ που είχε όπλα λέιζερ στο κρησφύγετό του και τον Σαγόνια με τη μεταλλική μασέλα, μέχρι τη Ρόζα Κλεμπ με τις φονικές λεπίδες στις σόλες της ανατολικής αισθητικής γόβας της.

"The International": Ο Βρετανός ηθοποιός Clive Owen

• Η τελευταία Μπερλινάλε άνοιξε στις αρχές του Φλεβάρη με το θρίλερ του Τομ Τίκβερ «The international», όπου ο Κλάιβ Οουεν και η Ναόμι Γουότς, ως πράκτορας της Ιντερπόλ και στέλεχος δικαστικής υπηρεσίας αντίστοιχα, προσπαθούν να βάλουν τέλος στις παράνομες δραστηριότητες μιας διεθνούς υπερ-τράπεζας με έδρα το Λουξεμβούργο. Ο Ούλριχ Τόμσεν που υποδύεται τον γενικό διευθυντή της τράπεζας, δίνει εντολές για ύποπτες συναλλαγές, εμπόριο όπλων και δολοφονίες, προκειμένου να προστατεύσει τα συμφέροντά του. Το σκεπτικό που αναλύει ο ίδιος στην ταινία είναι πολύ απλό. Δεν τον ενδιαφέρουν άμεσα ούτε τα κέρδη από το εμπόριο όπλων ούτε το ποιος κάνει πόλεμο με ποιον. Αυτό που θέλει είναι να γίνονται πόλεμοι και να δημιουργούνται ανάγκες δανεισμού. Οποιος ελέγχει τα χρέη των χωρών, καταφέρνει να έχει και τον γενικότερο έλεγχο. Οπως είπε στο Βερολίνο ο Τίκβερ, η ταινία άρχισε να σχεδιάζεται πριν από έξι χρόνια, όταν η οικονομική κρίση δεν υπήρχε ούτε καν ως υποψία. Φέτος όμως, κάθεται γάντι, έστω κι αν αυτό το στοιχείο είναι το πιο καλό κομμάτι της ταινίας.

Σκοτεινό πρόσωπο

• Επιχειρηματίες και επιχειρήσεις με σκοτεινό πρόσωπο υπήρχαν πάντα στον κινηματογράφο. Τους έχουμε δει από οικονομικά θρίλερ όπως η «Wall Street», μέχρι κωμωδίες σαν την «Πολυθρόνα για δύο», κοινωνικά δράματα σαν την «Εξαφάνιση της Κάρεν Σίλκγουντ», θρίλερ με πολιτικές επεκτάσεις όπως το «Σύνδρομο της Κίνας», βιογραφίες οικολογικών αγωνιστών σαν την «Εριν Μπρόκοβιτς» ή δράματα κριτικής στις επιχειρήσεις και τα ΜΜΕ σαν το «Ιnsider». Δεν είναι επομένως η παρουσία των επιχειρηματιών και των επιχειρήσεων το νέο φαινόμενο στον κινηματογράφο. Το νέο στοιχείο είναι ο τρόπος δράσης τους. Από έναν στενό κύκλο δραστηριοτήτων επεκτείνονται σε ένα κύκλωμα με παγκόσμιες επιπτώσεις. Για να μιλήσει δηλαδή κανείς με επιχειρηματικούς όρους, πηγαίνουν από το local στο global. 'Η και το ξεπερνούν, φτάνοντας ακόμη και στο Διάστημα, όπως συμβαίνει στον αριστουργηματικό «Wall-e». Η κυβέρνηση της μοναδικής υπερδύναμης του πλανήτη ταυτίζεται με έναν επιχειρηματικό κολοσσό, που παράγει τα πάντα και ελέγχει κάθε επιχειρηματική δραστηριότητα στη Γη. Η υπερκατανάλωση που προωθεί έχει συνέπεια την καταστροφή της Γης και την κάλυψή της με σκουπίδια. Οι άνθρωποι αναγκάζονται να ζήσουν σε έναν διαστημικό σταθμό, μέσα στη νωθρότητα και την αφασία, από την οποία ξυπνούν μόνο χάρη στον Wall-e. Το φιλότιμο ρομποτάκι, εκτός από τα σκουπίδια που μαζεύει με εργατικότητα, καταφέρνει να ανατρέψει τα σχέδια της υπερδύναμης που στόχο έχει απλώς και μόνο το κέρδος.

• Οι νέοι «κακοί» επιχειρηματίες του κινηματογράφου οφείλουν να λειτουργούν σε μεγαλύτερη κλίμακα, για να είναι πιο αντιπαθείς και πιο πειστικοί. Η περιπτωσιακή δράση των παλιών εκκεντρικών εκατομμυριούχων δεν αφορά πλέον κανέναν. Αντίθετα, οι πιθανές ύποπτες δραστηριότητες μιας τράπεζας που μπορεί να έχει υποκατάστημα δίπλα στο σπίτι μας ή ενός οργανισμού στον οποίο μπορεί να ανήκουμε ως μέλη ή φίλοι, δίνουν μιας πρώτης τάξης υλικό για τη φαντασία των σεναριογράφων.

• Οπως ο κινηματογράφος παίρνει ερεθίσματα από την αληθινή ζωή, είναι βέβαιο ότι μέσα στα επόμενα χρόνια θα δούμε πολύ περισσότερες τέτοιες ιστορίες, με το «επιχειρηματικό κακό» να προσπαθεί να κυβερνήσει τον κόσμο. Τα στούντιο, ωστόσο, δεν περίμεναν τη μεγάλη οικονομική κρίση για να προωθήσουν σε παραγωγή σενάρια με τέτοιες ιστορίες. Η δυσπιστία που επικρατεί στον κόσμο για τα κίνητρα και τις προθέσεις των μεγάλων οικονομικών οργανισμών δικαιολογεί επαρκώς το «πράσινο φως» γι' αυτές τις ταινίες. Η «Syriana» και ο «Επίμονος κηπουρός» του 2005 ήταν δύο τέτοιες ταινίες που άνοιξαν τη νέα εποχή του επιχειρηματικού κακού στο σινεμά. Στη «Syriana», οι αμερικανικές εταιρείες πετρελαίου επιδίδονται σε ένα κύκλωμα ύποπτων συναλλαγών με ασφαλιστικές εταιρείες, τις αραβικές χώρες, την Κίνα και τη CIA. Ολοι εμπλέκονται στο ίδιο παιχνίδι, τον έλεγχο της αγοράς πετρελαίου και τα κόστη που περνούν στον καταναλωτή.

• Στον «Επίμονο κηπουρό», ο ισχυρός είναι οι φαρμακευτικές εταιρείες, που χρησιμοποιούν την Αφρική ως σκουπιδότοπο για τα ληγμένα τους φάρμακα, με την πρόφαση της φιλανθρωπίας, αλλά και τους πένητες και πεινασμένους Αφρικανούς ως πειραματόζωα. Φυσικά, όπου υπάρχουν οικονομικά συμφέροντα, είναι απαραίτητη και η πολιτική προστασία, έτσι και εκεί οι μυστικές υπηρεσίες έχουν έναν βασικό ρόλο στη διατήρηση της κατάστασης.

Υπέρογκα bonus

• Τα δελτία ειδήσεων καθημερινά τροφοδοτούν με άφθονο υλικό την αντιπάθεια κατά των μεγάλων επιχειρήσεων. Μπορεί να μην αποκαλύπτουν φονικές συνωμοσίες και εμπόριο όπλων, όμως οι ειδήσεις για τα στελέχη τραπεζών που κατάσχουν σπίτια και απειλούν μέσω εισπρακτικών εταιρειών, ενώ δίνουν στους εαυτούς τους υπέρογκα bonus και διοργανώνουν τριήμερα επαγγελματικής ενημέρωσης σε πολυτελή σπα, χτίζουν το κλίμα που τις απομακρύνει από τον πολύ κόσμο και τις τοποθετεί στη θέση του «κακού». Και στο σινεμά και στην αληθινή ζωή.

• Με την κρίση και την ύφεση που ακολουθεί, όσο πραγματική ή πλαστή κι αν είναι (το ντοκιμαντέρ «Zeitgeist» επιμένει ότι πρόκειται για έναν κύκλο που επαναλαμβάνεται εντέχνως για τη διατήρηση των προνομίων των ισχυρών), οι περισσότεροι από εμάς έχουμε λόγους να ανησυχούμε. Ο κινηματογράφος, ωστόσο, έχει λόγους να χαίρεται, αφού έχει ανακαλύψει ήρωες που ταιριάζουν με την τρέχουσα επικαιρότητα, είναι πειστικοί, έχουν άμεση και ζωντανή σχέση με το κοινό, ενώ ταυτόχρονα βρίσκονται σε μια απόσταση που αφήνει ζωηρή τη φαντασία για το τι μπορεί να κρύβεται στα γραφεία των γυάλινων κτιρίων των μεγάλων επιχειρήσεων. [Του Παναγιωτη Παναγοπουλου, Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ, 01-03-09]