Μικρή ερωτική ιστορία

• ΚΡΙΤΙΚΗ
• ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΔΑΝΙΚΑΣ
• ΤΑ ΝΕΑ: Πέμπτη 12 Μαρτίου 2009

• Μέσα στον φεστιβαλικό ορυμαγδό των περασμένων Καννών την προσπέρασα. Τώρα που την ξανάδα με στοίχειωσε. Μεγάλη έκπληξη, μικρή ιστορία. «Τwo lovers», δηλαδή «Δύο έρωτες». Με τον Γιοακίν Φίνιξ κομμένο στα δύο. O Τζέιμς Γκρέι λοιπόν. Μαζί με τη «Μικρή Οδησσό» οι δύο μεγάλες στιγμές της σκηνοθετικής του διαδρομής. Η φωτισμένη πλευρά της Αμερικής. Εμπνευσμένος από τις «Λευκές νύχτες» του Ντοστογιέφσκι. Το ρομαντικό φλιπσάιντ του Γούντι Άλεν. Η αμερικανική εκδοχή της «Μικρής ερωτικής ιστορίας» του Κισλόφσκι.

• Και μαζί με όλα αυτά η διαχρονική διαδρομή της διαρκούς συναισθηματικής ταλάντωσης. Το λένε σύγχυση, αλλά στην καθημερινή πρακτική είναι η ακατανίκητη τάση ενός ανθρώπου που προσπαθεί από μια ουτοπία να κρατηθεί. Έτσι δεν ξέρει τι ακριβώς του συμβαίνει. Είναι Αγάπη ή Προβολή; Αγαπάμε τον Άλλο ή προβάλλουμε σ΄ αυτόν την ανασφάλειά μας; Είναι το ακατόρθωτο, το ανεκπλήρωτο που φυλακίζει την καρδιά μας; Τα ερωτήματα πέφτουν βροχή. Πρώτα όμως η ιστορία του Λέναρντ. Ενός τριανταπεντάρη που αρνείται να ωριμάσει. Που διστάζει να ενσωματωθεί. Εύθραυστος, ευάλωτος, ανυπεράσπιστος. Έτοιμος για πάντα να χαθεί!

• Ο Τζέιμς Γκρέι διαχειρίζεται την ιστορία με μια σκοτεινή, σκουρόχρωμη φωτογραφία σαν ομίχλη που από μέσα της χορεύουν ταυτόχρονα η πραγματικότητα με τη φαντασία. Και από την πρώτη σκηνή με την απόπειρα αυτοκτονίας του Λέναρντ (Γιοακίν Φίνιξ) αφήνει μέσα στη σιωπή να ακουστεί το εσωτερικό ηχείο του ήρωά του. Ο Λέναρντ έχει φτιάξει στο μυαλό του τον δικό του κόσμο. Πέρα από την οικογένειά του. Πέρα από την επιχείρηση του πατέρα του. Πέρα και έξω από την εβραϊκή κοινότητά του. Ο Λέναρντ πέφτει στα νερά του ποταμού για να βυθιστεί στον μεγάλο ύπνο. Αρνείται να συμβιβαστεί. Η απόπειρα έχει να κάνει με την απόρριψή του από τον πρώτο έρωτά του. Στην πραγματικότητα- όπως θα δούμε στη συνέχεια- η αιτία είναι η άρνησή του να συμφιλιωθεί με την κατάστασή του. Ο έρωτας, το άσυλό του. Το όχημά του.

• Να φύγει από την αναπαραγωγή της οικογένειάς του. Μόνος του δεν μπορεί. Έτσι από μια σχεδόν άυλη ερωτική ιστορία προσπαθεί να κρατηθεί. Εκεί ακριβώς ο Τζέιμς Γκρέι διαπράττει μια αντιστροφή. Μεταφέρει από τη Γυναίκα στον Άντρα την ανασφάλεια, τον ιδεαλισμό, την ευαισθησία. Το μπέρδεμα και η σύγχυσή του είναι παράγωγα της κοινωνικής του ανυπαρξίας. Δεν θέλει αυτόν τον συγκεκριμένο κόσμο. Ταυτόχρονα όμως δεν ξέρει τι ακριβώς επιθυμεί. Έτσι ο έρωτας γι΄ αυτόν είναι το σύμπαν, το όλο, το μοναδικό. Ο έρωτας, η ζωή του. Γι΄ αυτό ο έρωτας είναι ταυτόχρονα η αδυναμία, η δύναμη και η φυγή του. Η ταλάντωση της μεμβράνης του εσωτερικού του ηχείου μορφοποιείται και εκφράζεται από δύο γυναίκες. Η πρώτη είναι η Σάντρα (εξαιρετική η Βανέσα Σο, θα αφήσει εποχή). Γήινη, αισθησιακή, πραγματική. Εβραία και αυτή. Το πλάσμα που θα τον οδηγήσει στη συμφιλίωση, τον γάμο, την οικογένεια. Στην αναπαραγωγή. Η Σάντρα (κι αυτό είναι το χαμηλόφωνο προτέρημα του Τζέιμς Γκρέι) είναι η σύγχρονη εκδοχή της μητέρας του Λέναρντ (Ιζαμπέλα Ροσελίνι).

• Το είδος διαιωνίζεται και βελτιώνεται. Καλλιεργημένη, αλλά υποταγμένη. Όμορφη και παραδομένη. Η Γυναίκα που θα επιθυμούσε κάθε ισορροπημένος Άντρας να βρει για ταίρι του σ΄ αυτήν τη ζωή. Ο Λέναρντ όμως είναι ταραγμένος. Ό,τι του παραδίδεται είναι πεπερασμένο, επομένως έξω από τις επιθυμίες του, εχθρικό προς τη φυγή του. Έτσι συναντάει- τυχαία- τη Μισέλ (Γκουίνεθ Πάλτροου). Από το πουθενά. Άραγε είναι αληθινή; Η Μισέλ είναι η απόλυτη φωτογραφία των ονείρων του. Ξανθιά, μυστηριώδης, γοητευτική. Οπτασία αληθινή. Έτσι ο Λέναρντ πέφτει πάνω στην παρανομία και την ουτοπία που έχει φτιάξει το μυαλό του. Η Μισέλ συμβολίζει το ανεκπλήρωτο του ψυχισμού του. Είναι τρελά ερωτευμένη με κάποιον άλλο και μάλιστα παντρεμένο, με παιδιά (Ελίας Κωτέας). Απόρθητη, επομένως άκρως επιθυμητή!

• Ο Λέναρντ λοιπόν γοητεύεται με την ταλάντωσή του. Θέλει, αλλά δεν μπορεί. Η ανεκπλήρωτη επιθυμία του είναι ο ιμάντας που τον κρατάει στη ζωή. Ό,τι δεν του παραδίδεται, είναι το οξυγόνο του, η αναπνοή του. Η Μισέλ εκφράζει το δικό του μπέρδεμα. Ερωτευμένη κι αυτή με κάποιον άλλο, σε μια σχέση παράνομη, σκοτεινή. Ο Λέναρντ βρίσκει στη Μισέλ τον θηλυκό εαυτό του. Έτσι αρχίζουν οι καραμπόλες. Η Σάντρα, η ασφάλεια, η σιγουριά.

Η Μισέλ, η ανασφάλεια, το μυστήριο, η παρανομία και η φυγή.

• Την ίδια στιγμή- για τη Μισέλ- ο Λέναρντ είναι μια πιθανότητα από κάπου να κρατηθεί. Η μία μπίλια ξώφαλτσα χτυπάει την άλλη χωρίς να έχει συνείδηση για τις συνέπειες που προκαλεί. Έτσι ο Τζέιμς Γκρέι πλαγίως διαπράττει μια δεύτερη αντιστροφή. Κόντρα στην κυρίαρχη ψυχανάλυση τη γνωστή. Όχι, λέει. Ο ανδρικός διχασμός δεν έχει να κάνει με τη Γυναίκα-πόρνη και τη Γυναίκα-αγία. Έχει να κάνει με τη Γυναίκα-όνειρο και τη Γυναίκα-ενσωμάτωση. Μ΄ ένα λόγο, ιδεαλισμός κόντρα στον πεζό ρεαλισμό. Έτσι ασυμμετρία στα αισθήματα. Ασυμμετρία στις σχέσεις. Ασύμμετρη η εσωτερική πληγή. Τίποτα δεν είναι κανονικό, φυσικό, αυτονόητο. Όλοι οι εμπλεκόμενοι σε μια διαρκή ταραχή. Εδώ περιγράφει με πρωτοφανή, για τα αμερικανικά δεδομένα, κομψότητα τον σημερινό, κυρίαρχο, διχασμό. Το υποκείμενο σε διαρκή αντιπαλότητα με την πραγματικότητα. Στόμα κλειστό, καρδιά ορθάνοικτη από σφαίρα κρυφή!
  

• Η ασυμμετρία παράνομων αισθημάτων, ανεκπλήρωτων επιθυμιών και ταραγμένου ψυχισμού πάει κόντρα σ΄ έναν κόσμο όπου όλα είναι υπολογισμένα σαν εξίσωση μαθηματική. Έτσι ο Γκρέι αναποδογυρίζει την τρέχουσα, επίπεδη διαλεκτική. Υπογείως και με την ίδια κομψότητα, ροκανίζει την οικογενειακή ασφάλεια, και το Αmerican dream. Ο χυδαίος υλισμός του χρήματος και του εξασφαλισμένου μέλλοντος, οι βασικές αιτίες της παθογένειας της δυτικής κοινωνίας. Το ερωτικό χάος και η ακατανίκητη θύελλα αισθημάτων συγκροτούν την ουτοπία της θρυμματισμένης καρδιάς μας. Μπορεί αυτή η αιμορραγούσα πληγή να μας κρατάει διαρκώς στη ζωή; Σκεφτείτε το. Η διαπίστωση είναι μελαγχολική. Η πραγματικότητα απείρως πιο δυνατή. Σαν τον νόμο της βαρύτητας. Θέλω να πετάξω, αλλά η Γη με τραβάει προς τα κάτω. Καμιά προσωπική σχέση δεν είναι ικανή ν΄ αλλάξει τους όρους του παιχνιδιού. Όπως θα ΄λεγε και ο ποιητής, για ένα αδειανό πουκάμισο, για μια Μισέλ!

«Δύο έρωτες». Έρωτας, ευαισθησία, γοητεία Αισθηματικό μπέρδεμα με εναέρια κομψότητα Μέσα στις top ερωτικές ιστορίες των τελευταίων ετών

ΒΑΘΜΟΙ=8 (θέλω να το ξαναδώ)

Μια έξυπνη αλλά δήθεν ποιητική ιστορία

• O ορισμός του «Δηθεν-ισμού» αποτυπωμένος σ΄ ένα κατασκευασμένο ντοκιμαντέρ του Στέλιου Χαραλαμπόπουλου με τίτλο «Τη νύχτα που ο Φερνάντο Πεσόα συνάντησε τον Κωνσταντίνο Καβάφη». Το εξηγώ για να μην παρεξηγηθώ. Πολύ έξυπνο και ερεθιστικό το μυθιστορηματικό, επινοημένο εύρημα του Χαραλαμπόπουλου να σκηνοθετήσει μια τυχαία - και φυσικά ανύπαρκτη- συνάντηση των δύο κορυφαίων ποιητών, εν πλω προς τον Νέο Κόσμο, την Αμερική, κάπου το 1929. Έξυπνο γιατί ο πληθωρικός Φερνάντο Πεσόα (1888-1935) είναι για τους Πορτογάλους ό,τι περίπου ο λιτός και μινιμαλιστής Καβάφης για εμάς (1863-1933). Έτσι ο σκηνοθέτης στήνει ένα ερεθιστικό ποιητικό θρίλερ. Δύο ποιητές παρέα με το γιγαντιαίο μεταναστευτικό ρεύμα και στην άκρη η οικονομική κρίση του 1929. Τέλεια. Η φαντασία με το κα λοδεχούμενο ψέμα πάνοπλοι να στήσουν όργιο πνευματικό και θρίλερ συναρπαστικό.

• Εκεί λοιπόν ακριβώς στην απογείωση προς έναν κόσμο διαφορετικό, εναέριο, πανάλαφρο και φανταστικό, αρχίζει η προσγείωση προς το δήθεν και το τάχα μου ποιητικό. Απαγγελίες, βαρίδια και επανάληψη μία από τα ίδια. Το επιχείρημα; Μα, τα λέει ο Καβάφης! Η απάντησή μου; Να διαβάσω τα ποιήματά του. Το έχω δει να επαναλαμβάνεται κατά κόρον από το ελληνικό ντοκιμαντέρ. Με ονόμα τα που προκαλούν δέος καλύπτουμε τη δική μας αδυναμία να μεταδώσουμε την ποιητική ουσία μέσα από τη δική μας δημιουργία. Με ένα λόγο, καμία ασυλία. Γιατί, όπως έλεγε και ο Πεσόα, «Με τον ίδιο τρόπο που πλένουμε το κορμί μας, θα έπρεπε να πλένουμε και το πεπρωμένο μας, να αλλάζουμε ζωή, όπως αλλάζουμε ρούχαόχι για λόγους επιβίωσης, όπως κάνουμε όταν τρώμε ή κοιμόμαστε, μα με εκείνο τον σεβασμό που έχουμε σαν τρίτοι απέναντι στον εαυτό μας»!

«Τη νύχτα που ο Πεσόα συνάντησε τον Καβάφη». Πανέξυπνο εύρημα Απότομη προσγείωση Δήθεν ποιητικό Ο σκηνοθέτης και όχι ο Καβάφης κάνει την ταινία

ΒΑΘΜΟΙ=5 (μισό μισό)

Supermen και κομεντί

• «Watchmen». Supermen και περιπέτεια φαντασίας σε ύφος μεταμοντέρνου φιλμ νουάρ από τον Ζακ Σνάιντερ, σκηνοθέτη των «300» και του Λεονάιντας. Όλα μέσα. Από τα κόμικς με σούπερ ήρωες μέχρι «SΟS Πεντάγωνο καλεί Μόσχα» και θρίλερ φαντασίας. Και όλα αυτά με φόντο τον Ψυχρό Πόλεμο και το ενδεχόμενο ενός πυρηνικού ολοκαυτώματος. Μια ατελείωτη και αποσπασματική σειρά εξαιρετικά σκηνοθετημένων σκηνών, χωρίς νόημα και συνειρμό. Εξαιρετική η τεχνική αναπαραγωγή του κόμικς, αλλά μετά την πρώτη ώρα αφόρητα πληκτικό. Εν ολίγοις, μια μεγαλοπρεπής εικαστικά ακατανόητη και ασυνάρτητη μπούρδα!
  

ΒΑΘΜΟΙ=5 (φόρμα εξαιρετική, περιεχόμενο μηδενικό)

• «Κοίτα τι έγινε» (What just happened). Κομψή και ανάλαφρη κομεντί παρασκηνίων του Χόλιγουντ διά χειρός Μπάρι Λέβινσον με πρωταγωνιστή τον Ρόμπερτ Ντε Νίρο σε ρόλο παραγωγού που για περίπου δύο ώρες προσπαθεί να πείσει τον Μπρους Γουίλις να ξυρίσει τη γενειάδα του, αλλιώτικα οι χρηματοδότες θα πάρουν πίσω τα φράγκα και η ταινία θα μείνει στα χαρτιά. Χαριτωμένο, φτιαγμένο με χειροποίητη μαεστρία, μ΄ έναν θηριώδη Ντε Νίρο, αλλά επί της ουσίας τα αυτονόητα, δηλαδή τρίχες!

ΒΑΘΜΟΙ=6 (αφρός)

Μικρό διαμάντι από την Άλλη Αμερική

• Δεύτερη επιλογή. Πάλι από την Άλλη Αμερική. Καθόλου περίεργο, συμπτωματικό και τυχαίο. Από την ιμπεριαλιστική Μητρόπολη, κατάρα και ευλογία μαζί. Το λένε «Frozen river» (Παγωμένο ποτάμι) και με το σπαθί της σκηνοθέτιδας Κόρτνεϊ Χαντ (πρωτοεμφανιζόμενη, 45 παρακαλώ) κέρδισε δύο υποψηφιότητες στα τελευταία Όσκαρ. Πρωτότυπου σεναρίου (της Χαντ) και γυναικείας ερμηνείας (Μελίσα Λίο). Να εξομολογηθώ την αμαρτία μου; Καλύτερο από «Slumdog millionaire». Οι έσχατοι έσονται πρώτοι. Στην καρδιά! Τρία τα προτερήματα της Χαντ. Πρώτο, η απίστευτη, μοναδική και σχεδόν σπάνια στην εποχή μας ομοιογένεια. Περιεχομένου και φόρμας. Σεναρίου και σκηνοθεσίας. Νοήματος και ύφους. Με λίγες ενστάσεις (κυρίως στους ρυθμούς και μερικές επαναλήψεις) ο πλήρης ορισμός της πυκνότητας και καθαρότητας. Δηλαδή με ελάχιστα πρόσωπα και ελάχιστα μέσα, μεταδίδει βίωμα ζωής που θα σε ακολουθεί και μετά το τέλος της ταινίας. Σύνθετο εσωτερικά, απλό εξωτερικά.

• Δεύτερο προτέρημα η ανθρώπινη γεωμετρία. Δύο γυναίκες. Δύο κόσμοι διαφορετικοί. Δύο γραμμές που φαίνονται παράλληλες, αλλά στην πραγματικότητα τέμνονται και στην προοπτική είναι μία και μοναδική. Και τρίτο προτέρημα το θρίλερ, δηλαδή το μεροκάματο του τρόμου. Η πρώτη για ένα τροχόσπιτο και για τα παιδιά της ξεπουλάει την ψυχή της. Το ίδιο και η δεύτερη. Όμως και τα δύο γυναικεία ερείπια κυκλοφορούν πάνω σε μια εύθραυστη φέτα πάγου. Πάνω ο ουρανός σκοτεινός. Κάτω από τον πάγο το ποτάμι. Μέσα στο πορτ μπαγκάζ του αυτοκινήτου δύο λαθρομετανάστες.

• Με τα λεφτά τους θα κερδίσω το τροχόσπιτό μου. Με το παιδί τους θα κερδίσω το ψωμί των δικών μου. Έτσι όλες εγκλωβισμένες στην ίδια παρανομία, με την ίδια παγωμένη προοπτική. Η πρώτη (Μελίσα Λίο) επειδή είναι λευκή διακατέχεται από την αυταπάτη πως είναι από πάνω, κυρίαρχη και μοναδική. Όμως, εξόριστη κι αυτή. Χωρίς άντρα, χωρίς αληθινή ζωή. Η δεύτερη, η Ινδιάνα με το παιδί, κι αυτή και με προστασία από το κοινόβιο της δικής της φυλής. Εξόριστη κι αυτή. Χωρίς άντρα, χωρίς προοπτική. Και τέλος οι λαθρομετανάστες. Για το Αmerican dream. Έτσι τρία στρατόπεδα, εξωτερικά αντίπαλα και εχθρικά, συγκλίνουν διαρκώς και πορεύονται προς την ίδια στέγη, την ίδια συντριβή!

• Η μουντή, πειραγμένη, σκοτεινή φωτογραφία αποτυπώνει την πειραγμένη, την παράνομη ζωή τους. Το σελιλόιντ, το μεροκάματο του τρόμου. Εξαιρετικό. Χωρίς άλλο σχόλιο. Παρά μόνο το ουσιώδες, το πηγαινέλα. Λαθρομετανάστες όλοι. Η Ινδιάνα, λαθρομετανάστης της φυλής της. Η λευκή, της ανύπαρκτης, χαλασμένης οικογένειάς της. Έτσι οι αληθινοί λαθρομετανάστες σχολιάζουν την κατάσταση των δύο γυναικών που τους μεταφέρουν από την κόλαση του Τρίτου Κόσμου στον πάγο του Αmerican dream. Μ΄ ένα λόγο, αυτή η ταινία εκτός των άλλων δίνει ένα ηχηρό χαστούκι σε όσους σκηνοθέτες πιστεύουν πως η 7η Τέχνη είναι αποκλειστικής αρμοδιότητας μιας πλούσιας παραγωγής. Με μια φέτα πάγου, μια σακαράκα και δύο γυναίκες ένα από τα κολοσσιαία θέματα του σημερινού κόσμου. Είμαστε διαφορετικοί, αλλά επί της ουσίας στην ίδια βάρκα με μια αμυδρή, παγωμένη ελπίδα!

«Παγωμένο ποτάμι». Ομοιογένεια, πυκνότητα, ουσία Όλοι λαθρομετανάστες Μικρή στο μέγεθος, μεγάλη σε ουσία

ΒΑΘΜΟΙ=7 (δεν ξεχνάς)

Κηδεία το Όσκαρ

• «Αναχωρήσεις» (Οkuribito) του Γιοχίρο Τακίτα. Μια ατελείωτη σειρά κηδειών και τελετών στην Ιαπωνία αποσπά το Όσκαρ καλύτερης ξενόγλωσσης παραγωγής από δύο μεγάλες ταινίες, «Ανάμεσα σε τοίχους» και «Βαλς με τον Μπασίρ». Ου γαρ οίδασι τι ποιούσι. Κατά τα λοιπά, νεαρός και άνεργος μουσικός βγάζει τον επιούσιο σε κηδείες ως μακιγιέρ νεκρών. Επί 130 λεπτά παρακαλώ. Χαρακίρι στην υπομονή σου!

ΒΑΘΜΟΙ=4 (Γραφείο Τελετών)