Ποιητική συνάντηση κορυφής. ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ ΚΑΒΑΦΗ ΚΑΙ ΠΕΣΟΑ ΣΤΗ ΜΕΓΑΛΗ ΟΘΟΝΗ.

• Τα πολλά κοινά σημεία του Κωνσταντίνου Καβάφη με τον Φερνάντο Πεσόα έγιναν αφορμή για μια φανταστική συνάντησή τους στο μυθοπλαστικό ντοκιμαντέρ του Στέλιου Χαραλαμπόπουλου

• Και οι δύο έχασαν τον πατέρα τους νωρίς. Ο Αλεξανδρινός είδε οκτώ αδέλφια του να πεθαίνουν, ο Πορτογάλος τρία. Ήταν και οι δύο ομοφυλόφιλοι. Ήταν επίσης υπάλληλοι, ενώ υπήρξαν για ένα διάστημα μετανάστες. Η παράλληλη ζωή δύο μεγάλων ποιητών, του Κωνσταντίνου Καβάφη και του Φερνάντο Πεσόα αποκτά μια μυθοπλαστική σύνδεση, μέσα από μια φανταστική συνάντησή τους στις 21 Οκτωβρίου του 1929 πάνω στο υπερωκεάνιο «Saturnia» που πλέει στη Μεσόγειο και μαζεύει απ΄ όλα τα λιμάνια ανθρώπους που μεταναστεύουν με προορισμό τον Νέο Κόσμο. «Η ιδέα της ταινίας "Τη νύχτα που ο Φερνάντο Πεσόα συνάντησε τον Κωνσταντίνο Καβάφη" ξεκίνησε από την ουσιαστική συνάντηση του έργου των δύο ποιητών. Υπάρχουν πολλές συγκλίσεις, πολλοί κοινοί τόποι στο έργο τους» εξηγεί ο έμπειρος σκηνοθέτης ντοκιμαντέρ Στέλιος Χαραλαμπόπουλος, η ταινία του οποίου κέρδισε το πρώτο κρατικό βραβείο και το βραβείο των κριτικών στο Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης.

• Είναι έκδηλες οι αναφορές και στο σήμερα μέσα από το καράβι «Saturnia» με το οποίο ταξιδεύουν οι δύο ήρωες το 1929 και είναι γεμάτο μετανάστες. Κάτι που δίνει την ευκαιρία στον σκηνοθέτη να μιλήσει για τη μετανάστευση που «είναι μια μετάβαση από τον χώρο της ιστορίας στον αμνήμονα τόπο» λέει. Και διαπιστώνει: «Ο μετανάστης καλείται να αποποιηθεί ρίζες, συλλογική μνήμη και ιστορική συνείδηση προκειμένου να ενταχθεί σε έναν νέο τόπο που εξασφαλίζει τις βιοτικές ανάγκες πολτοποιώντας όμως τις ιδιαιτερότητες, συνθλίβοντας την πολιτιστική και ιστορική ταυτότητα. Το υπερωκεάνιο "Saturnia" και κάθε "Saturnia" συμβολίζει τη φυγή από την πραγματικότητα, την αναζήτηση του ονείρου που μπορεί όμως να εξελιχθεί σε εφιάλτη του κραχ, όπως ακριβώς έγινε το 1929 και όπως γίνεται και σήμερα».

• Η ίδια η ποίηση των δύο μεγάλων αυτών ποιητών στάθηκε η αφορμή και η αφετηρία για την πραγματοποίηση αυτής της ταινίας. «Το παιχνίδι του πολυγραφότατου Πεσόα με την ετερωνυμία (χρησιμοποιούσε πολλά ψευδώνυμα) και του ολιγογράφου Καβάφη με τα ιστορικά προσωπεία είναι ακόμα ένα στοιχείο που έρχεται να προστεθεί στην ιδιαιτερότητα του έργου τους», λέει ο Στέλιος Χαραλαμπόπουλος. «Και ένας συναισθηματικός λόγος που έπαιξε ρόλο στην επιλογή μου ήταν πως δύο ελάχιστα ταξιδεμένοι άνθρωποι, που έζησαν την ταπεινή ζωή υπαλλήλου, φαντάστηκαν ένα ολόκληρο ποιητικό σύμπαν με το οποίο επικοινωνεί σήμερα όλος ο κόσμος»!

Γιατί το ντοκιμαντέρ βρίσκεται σε άνθηση την τελευταία δεκαετία; Γιατί προτιμά ο θεατής ένα ντοκιμαντέρ παρά ένα φιλμ με υπόθεση;

• Νομίζω πως η εξέλιξη της τεχνολογίας σε συνδυασμό με τις πιο ευέλικτες συνθήκες παραγωγής- σε σχέση με τις ταινίες μυθοπλασίας- απελευθερώνει τους δημιουργούς και τους επιτρέπει με τους λιγότερους δυνατόν συμβιβασμούς να υλοποιήσουν τα οράματά τους. Το γεγονός πως στο ντοκιμαντέρ βρίσκει θέση το απρόβλεπτο, συχνά και το άρρητο, είναι αυτό που το διαφοροποιεί από τις «ταινίες με υπόθεση» και το φέρνει πιο κοντά στην ποίηση. Είναι μια λοξή ματιά πάνω σε πράγματα που είναι γύρω μας!

ΙΝFΟ: Η ταινία «Τη νύχτα που ο Φερνάντο Πεσόα συνάντησε τον Κωνσταντίνο Καβάφη» παίζεται στους κινηματογράφους «Απόλλων» και «Τριανόν».

Καβάφης - Πεσόα: δυο ζωές, ένας κόσμος

• Οικογένεια: Μεγαλώνουν και οι δύο στο περιβάλλον μιας φθίνουσας αριστοκρατίας, σε οικογένειες με κυρίαρχη, καθοριστική την παρουσία της μητέρας- και οι δύο θα χάσουν τον πατέρα τους σε πολύ τρυφερή ηλικία.

• Απώλειες: Ο Καβάφης θα δει να πεθαίνουν και τα οκτώ αδέλφια του, ενώ ο Πεσόα θα χάσει τρία αδέλφια προτού προλάβουν να κλείσουν την πρώτη δεκαετία της ζωής τους. Ο θάνατος της μητέρας θα είναι και για τους δύο η απώλεια του πιο αγαπημένου προσώπου.

• Μετανάστευση: Μετά τον θάνατο του πατέρα η οικογένεια Πεσόα μεταναστεύει στο Ντέρμπαν της Νότιας Αφρικής, η δε οικογένεια Καβάφη στο Λίβερπουλ κατ΄ αρχάς και στη συνέχεια στο Λονδίνο.

• Ομοφυλοφιλία: Καθόρισε τη ζωή και το έργο και των δύο.
• Επαγγελματικά: Υπάλληλος στο Γραφείο Άρδευσης ο Καβάφης, υπάλληλος ως μεταφραστής εμπορικής αλληλογραφίας ο Πεσόα.
• Ολιγογράφοι: Ο Φερνάντο Πεσόα όσο ζούσε εξέδωσε ελάχιστα γραπτά, όταν πέθανε βρέθηκαν σε μπαούλο του 27.453 χειρόγραφα. Ο Κωνσταντίνος Καβάφης αναγνώρισε μόνο 154 ποιήματά του, τα επιπλέον 75 ήταν ανέκδοτα και τα 27 αποκηρυγμένα από τον ίδιο.

• Συναντήθηκαν; Συνάντηση μεταξύ των δύο ποιητών δεν γνωρίζουμε να έγινε ποτέ, θα μπορούσε όμως να είχε γίνει. Λ.χ. όταν το 1906 ο 18χρονος τότε Πεσόα ερχόταν με το πλοίο από τη Νότια Αφρική, προκειμένου να εγκατασταθεί στη Λισσαβώνα. Τα πλοία που έκαναν τότε αυτό το ταξίδι σταματούσαν μια ολόκληρη μέρα στην Αλεξάνδρεια.

Του Παύλου Θ. Κάγιου, ΤΑ ΝΕΑ: Δευτέρα 16 Μαρτίου 2009