«Τη νύχτα που ο Φερνάντο Πεσσόα συνάντησε τον Κωνσταντίνο Καβάφη»

"Συνάντηση εν πλω" στην ταινία του Στέλιου Χαραλαμπόπουλου

• Η μυστική αδελφότητα της ποίησης
  
• ΚΡΙΤΙΚΗ
  
• Κ.ΤΕΡΖΗΣ
  
• Η ΑΥΓΗ, 12/03/2009

• «Τη νύχτα που ο Φερνάντο Πεσσόα συνάντησε τον Κωνσταντίνο Καβάφη». Ελληνική παραγωγή, 2008, 90 λεπτά. Σκηνοθεσία: Στέλιος Χαραλαμπόπουλος. Αφήγηση: Μηνάς Χατζησάββας, Luis Lima Barreto, Όθων Μεταξάς. Ερμηνεία: Μάκης Αρβανιτάκης, Δημήτρης Οικονομίδης, Όθων Μεταξάς, Αιμίλιος Τσούβαλης

• Ενα ταξίδι στη Ρώμη, σχεδόν τριάντα χρόνια πριν, πρέπει να ήταν το 1983: την προσοχή μου τραβά ένα τεράστιο κατακόκκινο αεροπανώ, -το μοναδικό σε ολόκληρη την πόλη- καλλιτεχνικά σχεδιασμένο, που έχει επάνω με λευκά γράμματα ένα όνομα: Constantinos Cavafys. Ηταν τα πενήντα χρόνια από τον θάνατό του και η Ρώμη τον τιμούσε με μια μεγάλη έκθεση… Ομολογώ δεν θυμάμαι κάτι αντίστοιχο στην Αθήνα εκείνη την εποχή, άλλωστε τα αεροπανώ που γέμιζαν τότε την πόλη είχαν άλλη στόχευση: μιλούσαν για τις «βάσεις που φεύγουν»…

• Οι ποιητές ανήκουν σε όλους μας, δημιουργούν αδιάκοπα γέφυρες, μιλούν μια γλώσσα που αντέχει στον χρόνο, αλλά ανεβάζουν τη θερμοκρασία σε μοναχικές στιγμές: Ο Στέλιος Χαραλαμπόπουλος το γνωρίζει πολύ καλά, άλλωστε ο ίδιος έχει πει πως «ακόμα και η απομόνωσή σου από τον παρόντα χρόνο είναι μια επιλογή, που δείχνει ότι προϋπάρχει ένα εσωτερικό βλέμμα» (συνέντευξη μαζί του φιλοξενούμε στο φύλλο της ερχόμενης Κυριακής).

• Για κάποιους ο κινηματογράφος δεν είναι απλώς ένα μέσο έκφρασης, είναι «ένα πέρασμα από τη μοναξιά της γραφής σε μια συλλογικότητα»: μερικές φορές μάλιστα χτίζουμε νέες συλλογικότητες, επινοώντας τες: όπως εδώ, με το ευφυέστατο, αυστηρό στη σύλληψή του παιχνίδισμα της συνάντησης Κωνσταντίνου Καβάφη και Φερνάντο Πεσσόα. Συνάντηση χωρίς εισαγωγικά, μια και το ζητούμενο, ο «κοινός τόπος» του έργου των δύο ανδρών αποδεικνύεται στην ταινία, οπότε μένει δευτερεύον το εάν όντως συναντήθηκαν σε ένα υπερωκεάνιο στον δρόμο προς τον Νέο Κόσμο…

• Δύο «παρείσακτοι» λόγιοι στη σκιά δύο ιμπεριαλισμών αντιμέτωποι με το «θαύμα» της ανθρώπινης σχετικότητας, την άνοδο του μοντερνισμού, την «εμφάνιση» στην άλλη άκρη του Ατλαντικού ενός «Νέου Κόσμου» που διαψεύδει γρήγορα την επαγγελία του βυθιζόμενος στην κρίση… .

• Ο Αλεξανδρινός, δύσθυμος παρατηρητής του ιστορικού χρόνου, τριάντα χρόνια υπάλληλος στο αγγλοκρατούμενο υπουργείο Δημοσίων Έργων της Αιγύπτου. Ενώ στην άκρη της Ιβηρικής χερσονήσου, ο Πεσσόα κατασκευάζει διαρκώς ετερώνυμους, δεν λογαριάζει κανόνες, αποκαλύπτει τις πολλαπλές πραγματικότητες.

• Ο Στέλιος Χαραλαμπόπουλος ως έμπειρος σκακιστής κερδίζει την κινηματογραφική παρτίδα παρεμβάλλοντας έναν τρίτο, τον λαϊκής καταγωγής Αρκά Βασίλη Καπόπουλο, παρατηρητή της ποίησης αλλά συμμέτοχο και συνταξιδιώτη της Ιστορίας, που θα λειτουργήσει ως γεφυροποιός και «προξενητής»…

Τελικά, το δύσκολο ερώτημα: πώς ζυγίζουμε τη μυθοπλασία και πώς το ντοκουμέντο; Ποια τα όρια; Θα τα συνταιριάξει ο διανοητικός οπλισμός και η συναισθηματική ευφυϊα; Γιατί να μη ζητήσουμε απλώς να ανακαλύψει ο θεατής τις κοινές ρίζες τους; (Περισσότερα στο φύλλο της Κυριακής).

ΧΤΥΠΗΜΑ

Οι ποιητές ανήκουν σε όλους μας, δημιουργούν αδιάκοπα γέφυρες, μιλούν μια γλώσσα που αντέχει στον χρόνο, αλλά ανεβάζουν τη θερμοκρασία σε μοναχικές στιγμές: Ο Στέλιος Χαραλαμπόπουλος το γνωρίζει πολύ καλά, άλλωστε ο ίδιος έχει πει πως «ακόμα και η απομόνωσή σου από τον παρόντα χρόνο είναι μια επιλογή, που δείχνει ότι προϋπάρχει ένα εσωτερικό βλέμμα»