Στο μελαγχολικό σύμπαν του Λαρς φον Τρίερ

ΚΡΙΤΙΚΗ: ΝΙΝΟΣ ΦΕΝΕΚ ΜΙΚΕΛΙΔΗΣ

Ελευθεροτυπία, Πέμπτη 8 Σεπτεμβρίου 2011

Η αριστουργηματική «Μελαγχολία» του Λαρς φον Τρίερ επισκιάζει το πρόγραμμα της νέας κινηματογραφικής βδομάδας. Σ' αυτήν πρέπει να προσθέσω και δύο θαυμάσιες επανεκδόσεις: την απολαυστική τρελή κωμωδία «Ξαναπαντρεύομαι τη γυναίκα μου» του Χάουορντ Χοκς και τη σατιρική ιταλική κωμωδία «Η ταράτσα» του Ετορε Σκόλα.

Η Κίρστεν Ντανστ στη «Μελαγχολία» του Λαρς φον ΤρίερΣτο πρόγραμμα και το ελληνικό ντοκιμαντέρ «Οι νύμφες του Hindu Kush» της Αννέτας Παπαθανασίου, το αγγλικό ρομαντικό μελό «Μια ημέρα» της Λόνε Σέρφιγκ, η ταινία τρόμου «Βλέπω τον θάνατό σου, 5» του Στιβ Κουέιλ, το καρτούν «Στρουμφάκια» του Ράτζια Γκόσνελ και η ρουμανική «Στις παρυφές» του Μπόγκταν Γκεόργκι Απέτρι.

Μελαγχολία

Melancholia.
Δανία, 2011. Σκηνοθεσία-σενάριο: Λαρς φον Τρίερ. Ηθοποιοί: Κίρστεν Ντανστ, Σαρλότ Γκενσμπούργκ, Κίφερ Σάδερλαντ, Σάρλοτ Ράμπλινγκ, Τζον Χερτ, Στέλαν Σκάρσγκαρντ, Ούντο Κίερ. 126'

****

Δύο αδερφές αντιμετωπίζουν, η κάθε μία με τον τρόπο της, το τέλος του κόσμου μας, ύστερα από σύγκρουση με τον τεράστιο πλανήτη Μελαγχολία, σε μια, δοσμένη με δύναμη, ονειρική ομορφιά και λυρισμό, αριστουργηματική ταινία.

Ακολουθώντας τον δρόμο που άνοιξε με τον «Αντίχριστο», όπου εξερευνούσε θέματα όπως η μοναξιά, η ουσία της ζωής σ' ένα ευάλωτο μέλλον, ο αντικομφορμιστής, προκλητικός όπως πάντα, Δανός σκηνοθέτης Λαρς φον Τρίερ έφτιαξε με τη νέα του ταινία «Μελαγχολία» την πιο όμορφη ίσως, ελεγειακή, σπαραχτική ταινία του. Ο άνθρωπος είναι μόνος στο Σύμπαν, σ' έναν πλανήτη που εδώ και δεκαετίες καταστρέφουμε ασύστολα και που εξακολουθούμε να καταστρέφουμε καθημερινά. Η ταινία ξεκινά με ένα εκπληκτικό «μουσικό» πρελούδιο (με υπόκρουση την εισαγωγή από το «Τριστάνος και Ιζόλδη»), με τον Τρίερ να μας παρουσιάζει την καταστροφή του πλανήτη μας ύστερα από σύγκρουση με έναν πολύ μεγαλύτερό του σε μέγεθος πλανήτη, τον πλανήτη Μελαγχολία.

Η ταινία είναι χωρισμένη σε δύο κεφάλαια, αφιερωμένα σε δύο αδερφές, την Τζαστίν (Κίρστεν Ντανστ, βραβείο ερμηνείας στο Φεστιβάλ Κανών) και την Κλερ (Σαρλότ Γκενσμπούργκ). Στο πρώτο μέρος, στο τεράστιο, με γήπεδο γκολφ, εξοχικό της Κλερ, παρακολουθούμε τη δεξίωση της Τζαστίν, που μόλις έχει παντρευτεί για να ξεπεράσει, όπως πιστεύει τη μελαγχολία της. Από την αρχή όμως ξέρουμε πως η δεξίωση πάει στραβά και τελικά θα οδηγήσει σε διάλυση. Στο δεύτερο κεφάλαιο, αφιερωμένο στην Κλερ, παρακολουθούμε τις δύο αδερφές στη διάρκεια ενός διημέρου, μετά τη διάλυση του γάμου, μέχρι την τελική καταστροφή του πλανήτη, με την Κλερ να προσπαθεί να πιστέψει τον άντρα της που τη διαβεβαιώνει πως ο πλανήτης Μελαγχολία δεν πρόκειται να συγκρουστεί με τη Γη.

Για τον Τρίερ, η καταστροφή του κόσμου δεν είναι μια απλή περιπέτεια επιστημονικής φαντασίας, αλλά ένας τρόπος να ξεπεράσουν η ηρωίδα του και ο ίδιος την κατάθλιψη και να περάσουν στην άλλη πλευρά. Αυτή της ελπίδας και της λύτρωσης. Γιατί, παρ' όλο που φαινομενικά πρόκειται για μια ταινία όπου τα πάντα εξαφανίζονται, ο τρόπος με τον οποίο τα παρουσιάζει ο σκηνοθέτης, δημιουργεί ένα αίσθημα λύτρωσης κι ανοίγει ένα δρόμο αποδοχής της ύπαρξής μας - όπως τονίζεται στην όμορφη σκηνή με τις δύο αδερφές και τον μικρό και αθώο γιο της Κλερ (από τις πιο ωραίες σκηνές του είναι αυτές που με λίγο σύρμα φτιάχνει έναν τρόπο να βλέπει αν ο πλανήτης Μελαγχολία πλησιάζει ή απομακρύνεται από τη Γη) να περιμένουν την τελική σύγκρουση, αγκαλιασμένοι κάτω από μια πρόχειρη «καλύβα» από κλαδιά δέντρων που φτιάχνει η Κλερ. Μια σύγκρουση δοσμένη με τον πιο δυνατό, τρομακτικό, μαζί και εκκωφαντικό, τρόπο, που σε στοιχειώνει.

Η καταστροφή αυτή του πλανήτη μας, για τον σκηνοθέτη του «Αντίχριστου», είναι παράλληλα και ένας τρόπος για να καταγράψει τον ίδιο τον άνθρωπο μπροστά σε ένα αναπόφευκτο τέλος. Η μοναξιά και η μελαγχολία για τον Τρίερ δεν είναι κατακριτέες, ούτε λόγοι για απαισιοδοξία. Είναι μέσα για να κοιτάξουμε τον ίδιο τον εαυτό μας, να αναγνωρίσουμε τη φύση μας και να συμφιλιωθούμε με τον εαυτό μας και τον θάνατο. Ο θάνατος είναι, για δημιουργούς όπως ο Τρίερ, μέσο για ενδοσκόπηση. Ο θάνατος -είτε προσωπικός είτε του κόσμου- μας βάζει μπροστά στα μεγάλα ερωτήματα της ζωής. Οι συζητήσεις στη γαμήλια δεξίωση, οι αμφιταλαντεύσεις, η αυτοκριτική έχουν κάτι από τον Ντοστογιέφσκι.

Με ένα στιλ, όπου κυριαρχεί μια αντικειμενική, ψυχρή αντιμετώπιση, που θυμίζει τις τρεις προηγούμενες ταινίες του, «Dogville», «Manderlay» και πάνω απ' όλα τον «Αντίχριστο», ο Τρίερ οδήγησε παραπέρα τη μελέτη του πάνω σε μια φθαρμένη, χωρίς σωτηρία, κοινωνία. Μια κοινωνία που μόνο μέσα από την κατανόηση και την αλτρουιστική αγάπη (όπως αυτή των δύο αδερφών που βλέπουμε στα τελευταία πλάνα της ταινίας) μπορεί να βρει τη λύτρωση. Με τη «Μελαγχολία», ο Τρίερ έφτιαξε μια ταινία ξεχωριστή, ταινία που συνδυάζει τη σκέψη με το σασπένς αλλά και την ομορφιά, μια ταινία αριστουργηματική, απόγειο του κινηματογραφικού του έργου.

Μια ημέρα

One Day.
Βρετανία, 2011. Σκηνοθεσία: Λόνε Σέρφιγκ. Σενάριο: Ντέιβιντ Νίκολς, από το μυθιστόρημά του. Ηθοποιοί: Αν Χάθαγουεϊ, Τζιμ Στέρτζες, Τζόντι Γουίτακερ, Πατρίσια Κλάρκσον. 108'

**

Δυο νέοι, απόφοιτοι κολεγίου, αρχίζουν μια παράξενη, μακρόχρονη σχέση, σε ένα άνισο μελό, που την εξέλιξή του παρακολουθούμε μέσα από την ίδια ημερομηνία στη διάρκεια δύο δεκαετιών.

Τη σχέση ανάμεσα σε δύο άτομα στην ίδια πάντα συγκεκριμένη ημερομηνία (15 Ιουλίου), ξεκινώντας από το 1988 και φτάνοντας μέχρι το 2007, παρουσιάζει η Δανέζα Λόνε Σέρφιγκ (σκηνοθέτρια της «Μιας κάποιας εκπαίδευσης») στην ταινία αυτή, βασισμένη στο μπεστ-σέλερ του Ντέιβιντ Νίκολς. Ο Ντέξτερ (Τζιμ Στέρτζες), μέλος ανώτερης κοινωνίας, και η Εμα (Αν Χάθαγουεϊ), από μεσαία τάξη, συναντιούνται τη μέρα της αποφοίτησής τους από το κολέγιο (στις 15 Ιουλίου) και κοιμούνται στο ίδιο κρεβάτι, χωρίς όμως να κάνουν έρωτα. Στη συνέχεια, τους παρακολουθούμε στην εξέλιξη της ζωής τους, με τον Ντέξτερ να μπλέκει σε τηλεοπτικές παραγωγές και να γίνεται διάσημος, ενώ η Εμα γίνεται σερβιτόρα σε ρεστοράν Tex-Mex στο Λονδίνο και μόνο αργότερα, όταν ο Ντέξτερ αρχίζει να ξεχνιέται και να το ρίχνει στο αλκοόλ και τα ναρκωτικά, η Εμα θα πετύχει και θα κάνει αυτό που θέλει στη ζωή της. Εκείνο που και οι δύο βέβαια ήθελαν από την αρχή ήταν να ζήσουν μαζί, μια και αγαπιούνταν. *

Οι νύμφες του Hindu Kush

Ελλάδα, 2011.
Ντοκιμαντέρ. Σενάριο-σκηνοθεσία: Αννέτα Παπαθανασίου. Φωτογραφία: Δημήτρης Κορδελάς.

***

Στην Καλάσα, στο βορειοδυτικό Πακιστάν, ταξίδεψε η Αννέτα Παπαθανασίου και η ομάδα της για να καταγράψουν, στο καλοφτιαγμένο αυτό, με ωραία φωτογραφία ντοκιμαντέρ τους, τη ζωή μιας ξεχωριστής φυλής που πιστεύει σε νύμφες και ξωτικά και να μας δώσει μια γεύση των δυναμικών, ανεξάρτητων γυναικών του Hindu Kush, απόγονων μιας αρχαίας φυλής, που προσπαθεί να διατηρήσει τις παραδόσεις της. Ταυτόχρονα καταγράφει και τον αγώνα των κατοίκων της περιοχής να σώσουν από τις φυλακές των Ταλιμπάν τον Ελληνα Αθανάσιο Λερούνη, έναν αγαπητό στην περιοχή δάσκαλο, που διοργάνωνε εκπαιδευτικά προγράμματα και που είχε συλληφθεί από τους Ταλιμπάν.

Νέες ταινίες

Επανεκδόσεις

ΞΑΝΑΠΑΝΤΡΕΥΟΜΑΙ ΤΗ ΓΥΝΑΙΚΑ ΜΟΥ
His Girl Friday. ΗΠΑ, 1940. Σκηνοθεσία: Χάουορντ Χοκς. Σενάριο: Μπεν Χεχτ, Τσαρλς ΜακΑρθουρ, Τσαρλς Λέντερερ. Ηθοποιοί: Κάρι Γκραντ, Κάθριν Χέπμπορν, Ραλφ Μπέλαμι, Τζιν Λόκχαρτ. 88'

******

Ο εκδότης μιας εφημερίδας πείθει την άσο δημοσιογράφο του, και πρώην γυναίκα του, πριν εγκαταλείψει την εφημερίδα και παντρευτεί έναν πλούσιο επαρχιώτη, να καλύψει ένα έγκλημα. Πρόκειται για μια έξυπνη, αριστουργηματική κωμωδία, βασισμένη στο πετυχημένο θεατρικό έργο «Η πρώτη σελίδα» των Χεχτ και ΜακΑρθουρ.

Η ΤΑΡΑΤΣΑ La tarrazza. Ιταλία, 1980. Σκηνοθεσία: Ετορε Σκόλα. Σενάριο: Ατζενόρε Ινγκρότσι, Φούριο Σκαρπέλι. Ηθοποιοί: Βιτόριο Γκάσμαν, Ούγκο Τονιάτσι, Μαρτσέλο Μαστρογιάνι, Ζαν-Λουί Τρεντινιάν, Στεφανία Σαντρέλι. 124'