ΑΛΕΝ ΡΕΝΕ Χιροσίμα αγάπη μου

Ο Αλέν Ρενέ (1922-2014) υπήρξε σημαντική φιγούρα του γαλλικού ντοκιμαντέρ και η πρώτη μεγάλου μήκους ταινία του έγινε το εναρκτήριο σάλπισμα του γαλλικού «νέου κύματος» (κι αυτό γιατί συνέπεσε η έξοδος της ταινίας με το απόγειο του «νέου κύματος»). Ο Ρενέ, όμως, είναι τουλάχιστον κατά μια γενιά γηραιότερος των σκηνοθετών της ομάδας των «Καγιέ ντι σινεμά». Ο Ρενέ θεωρείται πρωτοποριακός καλλιτέχνης, βαθιά επηρεασμένος από τη φιλοσοφία για το χρόνο του Ανρί Μπεργκσόν. Και επειδή η κυριότερη θεματική του Ρενέ στρέφεται γύρω από το χρόνο και την ανθρώπινη μνήμη και τη σχέση μεταξύ μνήμης και πολιτικής, ο ίδιος δημιουργεί δυναμιτίζοντας τα συμβατικά όρια της αφηγηματικής μορφής. Η σχεδόν «προυστική» γοητεία που ο χρόνος και η μνήμη ασκεί στον Ρενέ, τον οδηγεί στη διαμόρφωση αξιόλογων δομικά αφηγηματικών μοντέλων, όπου παρελθόν, παρόν και μέλλον γίνονται αντιληπτά πάνω στο ίδιο επίπεδο χώρου και χρόνου, όπου οι έννοιες αντικειμενικότητας και υποκειμενικότητας δεν καθίστανται ποτέ απολύτως διακριτές.

Σπουδαίο το σενάριο, γραμμένο από την Μαργκερίτ Ντυράς, της ασπρόμαυρης ταινίας του Ρενέ - από τις σημαντικότερες ποιητικές ταινίες όλων των εποχών - αφηγείται την ερωτική ιστορία μιας Γαλλίδας ηθοποιού (Αυτή) που βρίσκεται για δουλειά στη Χιροσίμα κι ενός Ιάπωνα αρχιτέκτονα (Αυτός). Μέσα από τη σχέση των δύο εραστών, διερευνάται η σχέση χρόνου και μνήμης σε συμφραζόμενα, ανήκουστης φρικαλεότητας. Οι δύο εραστές ανασύρουν τις οδυνηρές τους μνήμες από τον πρόσφατο πόλεμο, στις διαφορετικές τους πατρίδες. Ο Ρενέ, διατηρώντας την αντίστιξη ανάμεσα σε παρόν και παρελθόν, κάνει χρήση συνεχώς μετατοπιζόμενων τρόπων αφήγησης - από το αντικειμενικό στο υποκειμενικό - ενώ σε μερικές έκτακτες ενότητες-σεκάνς συνδυάζει δραματικά πλάνα του ζευγαριού που κάνει έρωτα με ντοκουμενταρίστικες λήψεις από τα επακόλουθα της ρίψης της ατομικής βόμβας. Η ταινία «Χιροσίμα αγάπη μου» (1959) μπορεί να ιδωθεί σαν σειρά λογοτεχνικών συνομιλιών, μέσα σε μια χρονική περίοδο 36 ωρών, με πλαίσιο την ερωτική σχέση δύο εφήμερων εραστών. Η ταινία γυρίστηκε 14 χρόνια μετά το ολοκαύτωμα σε Χιροσίμα και Ναγκασάκι. Σήμερα, ξαναβλέποντας κανείς αυτό το μεταμοντέρνο φιλμ, ανακαλύπτει καινούργια και βαθιά θέματα να στεγάζονται κάτω από τη ρομαντική ιστορία του ζεύγους με τις μνήμες και τη λησμοσύνη.

Ο καινοτόμος, προσωπικός τρόπος του Ρενέ στη χρήση διαφόρων τεχνικών, των φλας μπακ, των πλάνων τεκμηρίωσης και αρχείου, του «θρυμματισμένου» χρόνου και της απόλυτα μη γραμμικής αφήγησης καθιστά την ταινία μοναδική. Συμβάλλουν σ' αυτό η χρήση ενός λεπτομερώς δομημένου επαναληπτικού διαλόγου, αλλά και σκηνών που εστιάζουν στην αφήγηση της γυναίκας, ενώ ο άνδρας παρεμβάλλεται λέγοντας ότι «Αυτή» κάνει λάθος, ψεύδεται, τελεί υπό σύγχυση, αρνούμενος να αποδεχτεί τις δηλώσεις της, με τη φημισμένη φράση της ταινίας «Δεν είσαι προικισμένη με μνήμη».
Με τους: Εμανουέλ Ριβά, Εϊτζι Οκάντα κ.ά.
Παραγωγή: «Hiroshima mon amour» - Γαλλία, Ιαπωνία (1959).

ΚΡΙΤΙΚΗ: Τζία ΓΙΟΒΑΝΝΗ

ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ, 23/07/2015