Εβαλε κοριό στον Αγγελόπουλο

Συνέντευξη: Νίκος Λυγγούρης

Του ΒΑΓΓΕΛΗ ΒΑΓΓΕΛΑΤΟΥ

Ένας από τους μεγάλους εκπροσώπους του ευρωπαϊκού σινεμά δημιουργεί και αναρωτιέται στην οθόνη: «Ο χρόνος μου πέρασε. Μήπως όμως θα ξανάρθει;».

Είναι μια φράση που ακούγεται στο 46 λεπτών ντοκιμαντέρ του Νίκου Λυγγούρη «Ο Θόδωρος Αγγελόπουλος γυρίζει τη Σκόνη του Χρόνου». Ο πολυβραβευμένος Ελληνας ντοκιμαντερίστας («Εραστές της Αξού», «Καλοκαιρινές αστραπές»), που ζει και εργάζεται στη Γερμανία, το γύρισε για λογαριασμό της γερμανικής τηλεόρασης. Η πρεμιέρα του έγινε το Σάββατο στο Μουσείο Μοντέρνας Τέχνης Ludvig της Κολονίας. Λίγες μέρες πριν από την πρεμιέρα ο δημιουργός του μας μίλησε γι' αυτό. «Η ταινία μου δεν είναι ένα making of της "Σκόνης του χρόνου". Δεν περιέχει συνεντεύξεις με τους ηθοποιούς ή το συνεργείο. Δεν έχει δικά μου σχόλια, ούτε πληροφορίες για το φιλμ του Αγγελόπουλου -που παρεμπιπτόντως δεν έχω δει κι ούτε ήθελα να δω πριν τελειώσω την ταινία μου», μας λέει.

Ο Θόδωρος Αγγελόπουλος στο Βερολίνο, ανάμεσα στη συνεργάτιδά του Μαργαρίτα Μαντά και τον πρωταγωνιστή του Γουίλιαμ Νταφόε. Σκηνή από το ντοκιμαντέρ του Ν. Λυγγούρη που βρήκε τον Τεό «αξιοθαύμαστα κινητικό, νεανικό και φοβερά αγωνιστικό»

• Τότε τι ακριβώς είναι;

«Από τη μία παρακολουθούμε έναν σκηνοθέτη στη δουλειά του - καμιά φορά σε σκηνές λίγο κωμικές, σαν της "Αμερικανικής νύχτας" του Τριφό, εξαιτίας εν μέρει και του πανδαιμόνιου των ελληνικών, γερμανικών, αγγλικών και γαλλικών που μιλιούνται στο πλατό. Και από την άλλη ακούμε τη φωνή του να σχολιάζει αυτά που βλέπουμε, σαν από το "υπερπέραν" ή σαν σε μια "προυστική" προσπάθεια να κατανοήσει το νόημα πραγμάτων, που συνέβησαν στο παρελθόν. Κάποιες φορές μιλάει και για πράγματα που δεν βλέπουμε, εξιστορεί, θυμάται, ψάχνει λύσεις για προβλήματα πέραν της συγκεκριμένης ταινίας».

• Πώς προέκυψε η ιδέα γι' αυτή τη δουλειά;

«Το 1991 είχα κάνει για την εκπομπή "Κινηματογραφικό Μαγκαζίνο" του WDR/3sat της γερμανικής τηλεόρασης ένα εικοσάλεπτο φιλμ για τις προετοιμασίες του Αγγελόπουλου στη Φλώρινα, Νοέμβρη του 1990, για το "Μετέωρο βήμα του πελαργού". Το 2007 μου πρότειναν να κάνω ένα "μαγκαζίνο" για τα γυρίσματα της "Σκόνης του χρόνου" στη Γερμανία και όταν τους αντιπρότεινα ντοκιμαντέρ, δέχτηκαν».

Τι σας τράβηξε σε αυτό;

«Πρώτον, δεν είχα δει ποτέ τον Αγγελόπουλο σε γύρισμα. Δεύτερον, έχοντας κάποτε ασχοληθεί σαν κριτικός με τις ταινίες του ένιωθα την ανάγκη να "κλείσω" αυτό το κεφάλαιο. Να επιστρέψω στο παρελθόν, να τον ευχαριστήσω για όσα μας έδωσε και να τον αποχαιρετήσω. Μαζί με τον εαυτό μου εκείνης της εποχής».

• Πώς ακριβώς έγινε;

«Τον Γενάρη του 2008, με ένα μικρό συνεργείο και με τη δική μου κάμερα, παρακολούθησα στο Βερολίνο τον Αγγελόπουλο επί 8 ημέρες κατά τα γυρίσματα της "Σκόνης του χρόνου". Τις 2 πρώτες μέρες δέχτηκε να του βάλουμε ένα μικροφωνάκι στο πέτο για να ακούμε όλα όσα λέει».

• Και τι αποκάλυψε ο... κοριός;

«Εναν, για μένα, άγνωστο Αγγελόπουλο. Αξιοθαύμαστα κινητικό και νεανικό από τη μία, φοβερά αγωνιστικό από την άλλη. Οχι μόνο ενάντια στο κρύο, στα οικονομικά προβλήματα, στον καιρό (ηλιοφάνεια αντί της ζητούμενης συννεφιάς), στην κακή οργάνωση (δρόμοι που η παραγωγή ήταν ανίκανη να κλείσει, ένα γερμανικό συνεργείο που ήταν συνηθισμένο σε άλλο τρόπο γυρίσματος), αλλά και σε προβλήματα "αντίστασης του υλικού": δύσκολα καλλιτεχνικά προβλήματα που έθετε ο ίδιος στον εαυτό του και που η λύση τους ήταν συχνά αδύνατη. Παρατηρώντας τον να μάχεται να φτιάξει την ταινία του, μου 'ρθε στο μυαλό η άποψη του Σοκούροφ ότι η καλλιτεχνική δημιουργία δεν είναι κάτι το χαρούμενο, αλλά ένα είδος Σταυρού του Μαρτυρίου. Ρομαντική ίσως απόφανση, που ταίριαζε όμως πολύ στον Αγγελόπουλο, μονομανή καλλιτέχνη του 19ου αιώνα».

• Και πώς τα εξιστορήσατε όλα αυτά με την κάμερα;

«Οι παρατηρήσεις του με οδήγησαν στην επιλογή του στιλ της ταινίας. Σε αντίθεση με τα κλασικά ημερολόγια γυρισμάτων, αποφάσισα να κάνω ένα ημερολόγιο ανορθόδοξου τύπου: "μη ρεαλιστικό". Η βασική ιδέα ήταν να "ακούμε" κατά τις στιγμές της αδράνειας στο πλατό, είτε αυτές είναι στιγμές αναμονής είτε στιγμές που ο Αγγελόπουλος, καθισμένος μπροστά στο μόνιτορ, παρακολουθεί την πρόβα ή το γύρισμα, τη φωνή του από το "οφ" να σχολιάζει τα δρώμενα».

• Ο ίδιος μίλησε στην κάμερά σας;

«Συζήτηση μαζί του κατά τη διάρκεια των γυρισμάτων ήταν αδύνατη. Πέντε μήνες αργότερα, τέλη Ιουνίου, τον επισκέφθηκα στην Αθήνα και τον παρακάλεσα να σχολιάσει εξ ανάμνησης τα χειμωνιάτικα γυρίσματα του Βερολίνου. Εν μέρει τα κατάφερε, εν μέρει όχι. Ενας λόγος ήταν ότι κάποια πράγματα τα είχε ήδη ξεχάσει, ένας άλλος ότι βρισκόταν τώρα κάπου "αλλού". Τώρα τον απασχολούσε το μέλλον, η πορεία του προς ένα "ηλιοβασίλεμα", η καλλιτεχνική δημιουργία σαν μέσο καταπολέμησης της οδύνης, την οποία γεννάει ο χρόνος που περνάει. Ακούγοντάς τον να μιλάει, ξάφνου ανασκίρτησα. Μιλούσε για πράγματα που με απασχολούσαν και μένα - έστω και με άλλο τρόπο. Το θέμα του χρόνου που περνάει είχα προσπαθήσει να το διαπραγματευτώ στις ταινίες μου "Καλοκαιρινές αστραπές" και "Εραστές της Αξού". Αναρωτήθηκα: μπορείς να είσαι αντικειμενικός όταν "πορτρετάρεις" κάποιον; Ή, τελικά, μιλάς μόνο για πράγματα που ενδιαφέρουν εσένα;».

info

* Στη γερμανική τηλεόραση θα προβληθεί την άνοιξη του 2009, μετά την προβολή της «Σκόνης του χρόνου» στο Φεστιβάλ Βερολίνου.

* Συνεργάστηκαν στη φωτογραφία ο Ολλανδός οπερατέρ Μάρτιν Γκρέσμαν, που είχε δουλέψει και με τον Γκοντάρ, στον ήχο ο ηχολήπτης του «Νέου γερμανικού κύματος» Αντρέας Μύκε και στο μοντάζ η ελληνικής καταγωγής Αντζελα Μελιτοπούλου, που είναι μια ανερχόμενη στην Ευρώπη καλλιτέχνιδα του βίντεο.

**Η «Σκόνη του χρόνου» κάνει την πανελλήνια πρεμιέρα της το Σάββατο στο Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης (10 μ.μ., «Ολύμπιον»).

ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ - 19/11/2008