Καμιά πατρίδα για… δύο σκηνοθέτες

Τους χωρίζουν 18 χρόνια αλλά τους ενώνει η τέχνη τους και το 49ο Διεθνές Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης, στο οποίο συμμετέχουν

Της Μαριας Κατσουνακη, Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ, Kυριακή, 16 Nοεμβρίου 2008

Όταν ο Πέτρος Σεβαστίκογλου έπαιζε με τον Ταρκόφσκι στη Μόσχα στα πρώτα χρόνια της ζωής του (1959–64), ο Αλέξανδρος Αβρανάς δεν είχε ακόμα γεννηθεί. Το 1977, που εκείνος είδε το πρώτο φως στη Λάρισα, ο Π. Σεβαστίκογλου τελείωνε το λύκειο στο Παρίσι και ετοιμαζόταν για σπουδές κοινωνιολογίας στο Πανεπιστήμιο της Nanterre. Ποτέ δεν διασταυρώθηκαν οι δρόμοι τους. Ο πρώτος, με γονείς δύο κορυφαίους πνευματικούς ανθρώπους και αγωνιστές, την Αλκη Ζέη και τον Γιώργο Σεβαστίκογλου, ακολούθησε τις δικές τους διαδρομές: Μόσχα, Αθήνα, Παρίσι. Σπούδασε σκηνοθεσία κινηματογράφου στις ΗΠΑ, γύρισε το 1997 την πρώτη μεγάλου μήκους ταινία του «Άνεμος στην πόλη» (εξ ολοκλήρου στη Ρωσία) και ασχολήθηκε κυρίως με το θέατρο… Έντεκα χρόνια μετά, επιστρέφει με τις «Τρεις στιγμές», με τις οποίες συμμετέχει στο Διεθνές Διαγωνιστικό Τμήμα του 49ου Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης. Εδώ, συναντάται με τον Αλέξανδρο Αβρανά. Η αλήθεια είναι ότι συστήθηκαν στην κοινή φωτογράφιση της «Κ», την περασμένη Κυριακή, στο Θησείο, όπου αντάλλαξαν και τις πρώτες κουβέντες. Τους χωρίζουν 18 χρόνια, τους ενώνει ο διευθυντής φωτογραφίας (Ηλίας Κωνσταντακόπουλος, κοινός και στις δυο ταινίες) και η διαρκής μετακίνηση: «Καμία χώρα δεν αισθάνθηκα δικιά μου. Μου λείπει η Γαλλία, ένα κομμάτι έστω και μικρό της ψυχής μου είναι στη Ρωσία, αλλά δεν έχω ρίζες πουθενά. Οι αναμνήσεις μου είναι παντού. Ταξιδεύω και τις συλλέγω…», λέει ο Π. Σεβαστίκογλου. «Πατρίδα μου είναι η τέχνη», υποστηρίζει ο Αλ. Αβρανάς. «Στο Βερολίνο έζησα επτά χρόνια, και το σπίτι μου είναι ακόμα εκεί. Στην Αθήνα είμαι φιλοξενούμενος».

Ο Αλ. Αβρανάς, που υπογράφει την πρώτη μεγάλου μήκους ταινία του, «Without», είναι ένας προικισμένος εικαστικός καλλιτέχνης. Με σπουδές γλυπτικής στην ΑΣΚΤ, συνέχεια στη βερολινέζικη σχολή Καλών Τεχνών και στο εργαστήριο του Βρετανού γλύπτη Τόνι Κραγκ (επέλεξε δύο «μαθητές» από τους 150 που έδωσαν συνέντευξη). Εχει ασχοληθεί με τον πειραματικό κινηματογράφο, τις βίντεο εγκαταστάσεις, συμμετείχε σε διεθνείς διοργανώσεις αποσπώντας διακρίσεις και βραβεία. Στα πρώτα χρόνια «κοιμήθηκε στο παγκάκι πολλές φορές». «Να αποφασίζεις στην Ελλάδα να γίνεις καλλιτέχνης πριν από 10 χρόνια δεν ήταν ό,τι πιο αποδεκτό. Τώρα θεωρείται in και trendy να είσαι καλλιτέχνης».

Πέτρος Σεβαστίκογλου

Η γενιά μου γκρέμισε και γκρεμίστηκε

• Στο κείμενο του φεστιβάλ για τις «Τρεις στιγμές», γράφετε: «Σε μια εποχή που δεν κυνηγάμε το Απόλυτο, μας τρομάζει ο χρόνος, ο κόπος, η επένδυση, αποφεύγουμε τη διαδρομή».

— Δεν ξέρω αν είναι θέμα χρόνου ή ανάγκης. Αρκούμαστε στο μικρότερο γιατί δεν υπάρχει το μεγαλύτερο. Στην εποχή των γονιών μου, οι άνθρωποι αυτοί κυνήγησαν το απόλυτο, βλέποντας όμως και πώς το απόλυτο μπορεί να γίνει απάνθρωπο. Πήγαν στη Ρωσία, ύστερα στην Ελλάδα, μετά έφυγαν από εκεί για το Παρίσι. Ακολουθώντας ένα όραμα. Για την τέχνη, την πολιτική, το θέατρο. Οι νεότερες γενιές, τι να πω… Μια χαρά μπορείς να ζήσεις χωρίς το απόλυτο. Μόνο που, απλώς, επιζείς. Επιβιώνεις.

• Η Αλκη Ζέη και ο Γιώργος Σεβαστίκογλου βαραίνουν ως «κληρονομιά» ή σας εμπνέουν;

— Όταν ξεκίνησα να κάνω κινηματογράφο αναρωτήθηκα: Παίρνω το «μαγαζάκι» των γονιών μου ή είναι μια δική μου επιθυμία; Γι’ αυτό και πήγα στη Ν. Υόρκη να σπουδάσω σινεμά. Σε ένα μέρος όπου κανείς δεν τους γνώριζε. Εκεί βεβαιώθηκα ότι ήταν κάτι βαθιά δικό μου. Δεν μεγάλωσα με τον Σεβαστίκογλου και τη Ζέη αλλά με τον Γιώργο και την Αλκη. Δεν αισθάνθηκα ότι είμαι δίπλα σε δυο ανθρώπους της τέχνης. Μπορεί να έλειπαν ατελείωτες ώρες, δεν αισθάνθηκα όμως ποτέ την απουσία τους. Δεν μοιραστήκαμε τίποτα κοινό στη δουλειά. Η μητέρα μου, τελευταία μου δίνει κάποια βιβλία της να διαβάσω πριν εκδοθούν. Εκείνο που με έχει επηρεάσει δεν είναι η δουλειά τους αλλά η καθαρότητα της συμπεριφοράς τους. Ποτέ δεν πρόδωσαν κάτι, ποτέ δεν έκαναν παραχώρηση σε κάτι, κι αυτό με έχει σημαδέψει πιο πολύ απ’ όλα.

• Συνυπάρχετε στο διεθνές τμήμα του φεστιβάλ με μια άλλη σκηνοθετική γενιά. Τι σκέφτεστε γι’ αυτήν και ποια είναι η σχέση σας μαζί της;

— Διδάσκω σε τρεις σχολές: Στην Καλών Τεχνών, στο ΙΕΚ Ακμή και στο Εθνικό Θέατρο. Ωθώ τα παιδιά αυτά να εκμεταλλευτούν το όραμα των Ρώσων, την «κάμερα – στυλό», που σημαίνει, πλέον, ακόμη και με τα κινητά σας μπορείτε να τραβήξετε. Είναι δύσκολο, αλλά καταφέρνω να περάσω στη διδασκαλία μου κάτι που εμείς δεν μάθαμε ποτέ. Ξεκινάμε όμως πάντα από τους αυστηρούς, βασικούς, κανόνες του κινηματογράφου για να φτάσουμε στην ψηφιακή ευκολία. Τους λέω: Ψάξτε να βρείτε τι έχετε να πείτε γι’ αυτήν την κοινωνία.

• Είναι μια γενιά αποϊδεολογικοποιημένη;

— Οχι. Είναι μια γενιά που δεν μπορεί να βρει τον στόχο της, τι να κάνει, πώς να χρησιμοποιήσει τις σκέψεις της.

• Διαφορές που θα εντοπίζατε με τη δική σας γενιά;

— Εμείς, είμαστε η γενιά που γκρέμισε και γκρεμίστηκε. Πιστέψαμε σε πολιτικά κινήματα που έσβησαν και μαζί έσβησε και η δική μας διάθεση να παλέψουμε γι’ αυτά. Τώρα έχουμε και εμείς έλλειψη οράματος για μια διαφορετική κοινωνία. Εδώ, συναντιόμαστε με τους νεότερους.

Αλέξανδρος Αβρανάς

Κάνουμε τα χατίρια στο κατεστημένο

• Τι σας προσφέρει ο κινηματογράφος;

— Την αφήγηση, την αίσθηση του χρόνου, την τέταρτη διάσταση που λείπει στη γλυπτική. Οπως και τη δημιουργικότητα της ομάδας. Η δουλειά στα εικαστικά είναι πιο μοναχική και εγωιστική.

• Αν την ίδια ιστορία τη μεταφέρατε σε άλλη μορφή τέχνης, τι σχήμα θα της δίνατε;

— Θα έκανε έναν περιβάλλοντα χώρο. Το 2004, στην πτυχιακή μου στη Γερμανία, δημιούργησα έναν περιβάλλοντα χώρο που αποτελούνταν από φιλμάκια, κατασκευές, φωτογραφίες, γλυπτά. Ηταν η ιστορία της Κοκκινοσκουφίτσας μέσα από μια 35χρονη γυναίκα.

• Το ζευγάρι του «Without» τι αντιπροσωπεύει;

— Είναι μια πολιτική ταινία. Πολιτική με την έννοια της σκέψης, όπως ορίζεται από τη σημερινή κοινωνία. Το ζευγάρι είναι ά–τοπο, άχρονο, απρόσωπο. Χωρίς ονόματα. Θα μπορούσε να είναι οπουδήποτε και οποτεδήποτε. Το «Without» είναι εξέλιξη μιας μικρού μήκους που είχα γυρίσει στη Γερμανία το 2005. «Beside», ο τίτλος. Ταινία δωματίου κι αυτή, με δύο ηθοποιούς. Στο τέλος ο πρωταγωνιστής αυτοκτονούσε χωρίς η γυναίκα και σύντροφός του να έχει καταλάβει γιατί συμβαίνει. Στο «Without», το θέμα είναι τι γίνεται σε δέκα χρόνια αν ο τύπος αυτός δεν αυτοκτονήσει…

• Η σχέση «ανατινάσσεται» στην ταινία;

— Ποτέ. Νομίζω ότι «ανατινάσσεται» κάθε στιγμή αλλά δεν είναι εμφανής. Φαινομενικά πρόκειται για μια πολύ απλή ταινία. Ομως, όπως όλες οι μορφές τέχνης, υπάρχουν πάρα πολλές πόρτες. Ο καθένας, ανάλογα με τη διάθεση και την εκπαίδευσή του, ανοίγει όσες μπορεί.

• Στον κινηματογράφο σάς βοήθησαν τα εικαστικά;

— Οι σπουδές μου με βοήθησαν να μπορώ να αφηγηθώ με εικόνες που στέκονται από μόνες τους χωρίς να χρειάζονται πατερίτσες.

• Τι σας «κυνηγάει»;

— Αν δεν υπάρχει πόλεμος δεν κάνει κανείς τέχνη. Εσωτερικός, εξωτερικός… Νομίζω ότι είναι περίοδος πολέμου, που πρέπει να πολεμήσει κανείς για τα δικαιώματά του, την ύπαρξή του.

• —Ποιο θεωρείτε δικαίωμά σας απειλείται;

— Η νοημοσύνη. Το πρώτο που απειλείται και κυρίως από την τηλεόραση.

• — Η γενιά σας έχει ευκαιρίες για να δημιουργήσει; Οι ορίζοντες είναι ανοιχτοί;

— Είναι μια γενιά ξεπουλημένη. Είμαστε η πρώτη γενιά που είχε την τιμή και τη χαρά να έχει ευκαιρίες, και εν τέλει, αντί να βάλει μια νέα γραμμή, κάνει τα χατίρια στο κατεστημένο.

• Θεωρείτε ότι είστε συμβιβασμένοι;

— Απόλυτα. Χωρίς ιδανικά και οράματα.

• Τι σας ενδιαφέρει στην αναζήτηση της εικόνας;

— Το συναίσθημα που δημιουργείται από την απουσία συναισθήματος. Τα πράγματα που λέγονται μέσω της απώλειας. Αυτό που δεν λέγεται. Χαρακτηρίζει νομίζω πολύ την Ελλάδα. Δεν μιλάω για την παύση αλλά για τη σιωπή που είναι γεμάτη ένταση. Το ενδιαφέρον της ταινίας είναι η ανατροπή των χαρακτήρων και όχι του σεναρίου.

Οι ταινίες τους

- «Without» (προβάλλεται απόψε το βράδυ στις 11 στο Ολύμπιον)

Ενα σύγχρονο παντρεμένο ζευγάρι και ο 8χρονος γιος τους ανοίγονται στην παρατήρησή μας.

Σκηνοθεσία: Αλέξανδρος Αβρανάς. Σενάριο: Αλ. Αβρανάς, Ιωάννα Ράπτη. Φωτογραφία: Ηλίας Κωνσταντακόπουλος. Παραγωγός: Νίκος Σέκερης. Πρωταγωνιστούν: Βασίλης Ανδρέου, Εύη Σαουλίδου, Μαρίσσα Τριανταφυλλίδου, Αθηνά Μαξίμου, Αλεξάνδρα Αϊδίνη, Κωνσταντίνος Γιάνναρης, Δημήτρης Σιάκαρας, Ράνια Οικονομίδου, Γιάννης Στάνκογλου.

- «Τρεις στιγμές» (προβάλλεται την Τρίτη στις 11 μ.μ. στο Ολύμπιον)

Ο έρωτας σε τρεις ηλικίες, σε τρεις συγκρούσεις, σε τρεις στιγμές.

Σκηνοθεσία: Πέτρος Σεβαστίκογλου.

Σενάριο: Π. Σεβαστίκογλου, Κ. Λαμπρούλης. Φωτογραφία: Ηλίας Κωνσταντακόπουλος.

Παραγωγή: ΕΚΚ, EΡΤ.

Πρωταγωνιστούν: Ευγενία Δημητροπούλου, Δήμητρα Λαρεντζάκη, Ρούλα Πατεράκη, Χρίστος Νικολάου, Αντώνης Καρυστινός, Γιώργος Διαλεγμένος.