Σελίδες από το μπλοκ του Αϊζενστάιν

Της Γιωτας Μυρτσιωτη, Η Καθημερινη, κ

H ταινία «Que Viva Mexico» μπορεί να μην ολοκληρώθηκε ποτέ εξαιτίας της λογοκρισίας από το σταλινικό καθεστώς στη Ρωσία του ’30. Τα σχέδια όμως που προέκυψαν κατά τη διάρκεια των γυρισμάτων στη Λατινική Αμερική αποκαλύπτουν τον δυναμισμό και τις ριζοσπαστικές τεχνικές του Ρώσου κινηματογραφιστή Αϊζενστάιν. Αυτόνομα και σημαντικά έργα τέχνης από μόνα τους μεταφέρουν μία από τις πλευρές του ιδιοφυούς καλλιτέχνη και στη Θεσσαλονίκη, στο σύνθετο (κινηματογραφικό - εικαστικό) αφιέρωμα στον «Ευρωπαϊκό κινηματογράφο του Μεσοπολέμου» –μια παράλληλη εκδήλωση του Φεστιβάλ Κινηματογράφου, που συνδιοργανώνουν το Κέντρο Σύγχρονης Τέχνης του Κρατικού Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης και το Μορφωτικό Ιδρυμα Εθνικής Τραπέζης.

Πενήντα και πλέον σχέδια –λιθογραφικές αναπαραγωγές ιδιωτικής συλλογής– από τις ταινίες «Viva Mexico» και «Ιβάν ο Τρομερός», σχέδια για κοστούμια και σκηνικά θεατρικών παραστάσεων, καθώς και κινηματογραφικά περιοδικά της Ρωσικής Πρωτοπορίας παρουσιάζονται στο Βιβλιοπωλείο ΜΙΕΤ (Τσιμισκή 11) και στο ΚΣΤ του ΚΜΣΤ στο λιμάνι (αποθήκη Β1). Αποτελούν μια επιλογή από το σύνολο των σχεδίων στα οποία ο Αϊζενστάιν μετέφερε τον ενθουσιασμό του από τον αισθησιασμό και την πρωτόγονη απλότητα της μεξικάνικης ζωής. Σχεδίαζε με εντατικούς ρυθμούς καθημερινές σκηνές και τύπους ανθρώπων. Γέμιζε ολόκληρα τετράδια με σχέδια, κυρίως με μολύβι, εικόνες που έμοιαζαν να ξεπηδούν από το ασυνείδητό του και τον βοηθούσαν να οπτικοποιήσει πλευρές της ζωής των ανθρώπων που συναντούσε: μορφές ντόπιων χωρικών, Ινδιάνων, ιερέων, ζώων και πολλά θρησκευτικά μοτίβα –ανάμεσα τους ο Ιούδας, ο εσταυρωμένος, η Παναγία – στα οποία συνυπάρχουν το ερωτικό με το παγανιστικό στοιχείο.

«Τα έργα αναδεικνύουν τη λιτή και μεστή σχεδιαστική δεινότητα του δημιουργού, ενώ συγχρόνως μας επιτρέπουν να διακρίνουμε την υφέρπουσα ομοφυλοφιλική διάσταση της προσωπικότητάς του, η οποία δεν μπορούσε να εκδηλωθεί εύκολα στις συνθήκες που επικρατούσαν τότε στη Σοβιετική Ενωση», εξηγεί η διευθύντρια του ΚΣΤ, κ. Συραγώ Τσιάρα.

Τον «αρχιτέκτονα του κινηματογραφικού λόγου» διακρίνει κανείς και στα σχέδια από την ολοκληρωμένη ταινία του «Ιβάν ο Τρομερός» (1944) «ένα ιστορικό έπος που λειτουργεί ως πολιτική αλληγορία, καθώς οι αναλογίες που χαρακτηρίζουν τη συμπεριφορά του τσάρου και του Στάλιν είναι εμφανείς. Την έκθεση πλαισιώνουν προβολές ταινιών (αποθήκη Β1) που εντάσσονται στο κλίμα του γαλλικού σουρεαλισμού, του γερμανικού εξπρεσιονισμού και του σοβιετικού ρεαλισμού.