Ο Σενεγαλέζος Ουσμάν Σεμπέν

«Μολαντέ», του Ουσμάν Σεμπέν

ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ, Παρασκευή 21 Νοέμβρη 2008. Της συνεργάτριάς μας ΙΦΙΓΕΝΕΙΑΣ ΚΑΛΑΝΤΖΗ.--

Με ένα ενδιαφέρον αφιέρωμα, το Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης μας παρουσιάζει το δημοφιλή Αφρικανό σκηνοθέτη Ουσμάν Σεμπέν. Γεννημένος το 1923 στη Σενεγάλη, έγινε γνωστός ως συγγραφέας για την έντονη κοινωνική του κριτική. Στη δεκαετία του 1960 σπούδασε κινηματογράφο στο Ινστιτούτο «Γκόργκι» της Μόσχας. Στη σκηνοθεσία πέρασε ουσιαστικά μετά τα σαράντα του, χρησιμοποιώντας τον κινηματογράφο ως ένα μέσο επιρροής και χειραφέτησης της κοινωνίας.

Η πρώτη μεγάλου μήκους ταινία του «Η μαύρη του...» (Βραβείο στις Κάννες, 1966), αναφέρεται με μια νεαρή υπηρέτρια που αναζητώντας καλύτερη ζωή στη γαλλική Ριβιέρα απογοητεύεται και σταδιακά οδηγείται στην αυτοκτονία.

Με τις ταινίες του «Το» (1968), για τη γραφειοκρατική ταλαιπωρία στην εξαργύρωση μιας επιταγής, αλλά και με την «Κατάρα» (1974), μια σουρεαλιστικού τύπου σάτιρα γύρω από την ανικανότητα ενός ισχυρού πολιτικού άντρα και την κατάσταση που επικρατεί στην κυβέρνηση, σχολιάζει με ειρωνικό αλλά και διδακτικό τρόπο την υποκρισία στο μετα-αποικιοκρατικό καθεστώτος.

Στις πιο αγωνιστικές του ταινίες, στο «Εμιτάι» (1971) αποκαλύπτει τη βίαιη στρατολόγηση των Σενεγαλέζων, στο «Τσέντο» (1976) τολμά να θίξει τις συνθήκες διάδοσης της μουσουλμανικής θρησκείας, με αποτέλεσμα να απαγορευτεί η δημόσια προβολή της ταινίας για οκτώ χρόνια, ενώ στο επικό «Στρατόπεδο Τσιαρόι» (1988) αποκαθιστά τη συμμετοχή των Αφρικανών στο Β' Παγκόσμιο Πόλεμο.

Ο Ουσμάν Σεμπέν σχολίασε τη θέση της γυναίκας στη σενεγαλέζικη κοινωνία, μέσα από τις ταινίες του «Φατ Κινέ» (2000), με ηρωίδα μια χειραφετημένη γυναίκα που διευθύνει ένα βενζινάδικο και τολμά να εκφράζει την άποψή της για τα σεξουαλικά ζητήματα, και την τελευταία του ταινία «Μολαντέ» (2004), για το βάναυσο έθιμο της κλειτοριδεκτομής στις γυναίκες από μικρή ηλικία.

Ο Ουσμάν Σεμπέν

Ο γνήσιος αυτός Αφρικανός δημιουργός πέθανε το 2007. Οι ταινίες του είναι πλημμυρισμένες από παραδοσιακές μουσικές και τραγούδια, ενώ εκτός από την επίσημη γαλλική γλώσσα, ακούγονται και αφρικανικές διάλεκτοι. Οι παραδοσιακές κελεμπίες με τα πλουμιστά εμπριμέ υφάσματα, τα τουρμπάν και άλλα στολίδια καθρεφτίζουν τις εικόνες ενός λαού που μέσα από τον κινηματογράφο, όχι μόνο αναζητά την προσωπική του ταυτότητα, αλλά μαθαίνει και να αυτονομείται.

Ο κινηματογράφος του Ουσμάν Σεμπέν αντλούσε μέσα από μια καθαρά λαϊκή κουλτούρα όλα τα στοιχεία που του επέτρεπαν να προσεγγίσει ένα ακροατήριο που δε γνώριζε γραφή και ανάγνωση, μετατρέποντας την προφορική παράδοση του αφρικανικού λαού σε εικόνες, δημιουργώντας ένα καθαρά λαϊκό σινεμά.