Αφιέρωμα στον Μάνο Ζαχαρία

Πλάνο της ταινίας «Η αλήθεια για τα παιδιά της Ελλάδας»

(ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ, Πέμπτη 20 Νοέμβρη 2008, Της συνεργάτριάς μας Ιφιγένειας ΚΑΛΑΝΤΖΗ).--

Με πλήρη αναδρομή στο έργο του Μάνου Ζαχαρία και έκθεση φωτογραφιών των ταινιών του, το Φεστιβάλ τιμά τον καταξιωμένο δημιουργό Μάνο Ζαχαρία.

Ο Μάνος Ζαχαρίας συμμετείχε στο ΕΠΟΝίτικο φοιτητικό κίνημα. Το 1945 πήγε για σπουδές κινηματογράφου στη Γαλλία και επέστρεψε στα χρόνια του εμφυλίου. Ενταγμένος στο ΔΣΕ. Ο Μ. Ζαχαρίας συμμετείχε στην οργάνωση του κινηματογραφικού συνεργείου του ΔΣΕ, μαζί με τους Γιώργο Σεβαστίκογλου και Απόστολο Μουσούρη.

Το 1948, στο Γράμμο και στο Βίτσι, ο Μ. Ζαχαρίας, με σενάριο του Γ. Σεβαστίκογλου, γύρισε το ντοκιμαντέρ «Η αλήθεια για τα παιδιά της Ελλάδας», που καταγράφει τους θανάσιμους κινδύνους που διέτρεχαν τα ορφανά παιδιά στα κατεστραμμένα και βομβαρδιζόμενα χωριά από τα αμερικανόσταλτα αεροπλάνα του κρατικού στρατού, τη διάσωση και αποστολή τους στις Λαϊκές Δημοκρατίες.

Με την υποχώρηση του ΔΣΕ και το κινηματογραφικό συνεργείο του βρέθηκε στην αναγκαστική πολιτική προσφυγιά. Ο Μάνος Ζαχαρίας εγκαταστάθηκε στην Τασκένδη και αργότερα στη Μόσχα, όπου σπούδασε στη σχολή της «Μοσφίλμ». Οι περισσότερες ταινίες που γύρισε στη Σοβιετική Ενωση αφορούν στην Εθνική Αντίσταση και στην Απριλιανή χούντα. Το 1962 γύρισε τον «Νυχτερινό επιβάτη» για το γαλλοαλγερινό πόλεμο και το 1977 την ταινία «Ψευδώνυμο: Λούκατς» για τον ισπανικό εμφύλιο.

Ο Μ. Ζαχαρίας εστιάζει στην ευθύνη απέναντι στα ιστορικά γεγονότα, προσεγγίζοντας τον ανθρώπινο παράγοντα μέσα από ισορροπημένη σύνθεση κάδρου, με όμορφα καθαρά πλάνα. Στο «Είμαι φαντάρος, μητέρα» (1966) εμφανίζει τρυφερά μια ιδεαλιστική άποψη των Ρώσων νεοσύλλεκτων στρατιωτών. Η συχνή χρήση γενικών πλάνων, που παρακολουθούν τις τροχιές των στρατιωτών μέσα στο χώρο, υπογραμμίζει την ανθρώπινη ενότητα, στοιχείο της σοβιετικής αντίληψης περί συλλογικότητας, αντίθετα από την αμερικάνικη αισθητική, που επιδιώκει την ταύτιση του θεατή με τη χρήση πολύ κοντινών πλάνων.

Αντίστοιχη αντιμετώπιση υπάρχει και στο «Τέλος και αρχή ή το σταυροδρόμι» (1963) για τα γεγονότα της Κρήτης, μέσα από τις διαφορετικές πορείες επτά χαρακτήρων, ώσπου καθένας αποφασίζει το δικό του δρόμο. Αξιοσημείωτη είναι η σκηνή όπου ο σκηνοθέτης, χρησιμοποιώντας μια αλληλουχία κάδρων μέσα από τα βλέμματα τριών Γερμανών στρατιωτών, παρουσιάζει υποκειμενικά πλάνα που δημιουργούν μια τρομακτική ένταση.

Ο Μάνος Ζαχαρίας, ο ακούραστος αυτός κινηματογραφιστής, ήταν παρών σε όλες τις προβολές, προλογίζοντας και περιμένοντας υπομονετικά τις ερωτήσεις του κοινού. Οπως ο ίδιος υποστήριξε: «Οι εμπειρίες μας καθορίζουν και τη στάση μας. Τα πολιτικά όρια είναι μια εσωτερική αντίληψη».