Ξένια Kουναλάκη, Η Καθημερινή, Παρασκευή, 26 Σεπτεμβρίου 2008
Στις νέες κινηματογραφικές παραγωγές οι πρωταγωνιστές σπάνια καπνίζουν. Τα τσιγάρα έχουν εξοβελιστεί από τη μεγάλη οθόνη και η εξιδανίκευση των θεριακλήδων ηρώων θεωρείται πλέον παρωχημένη προς μεγάλη θλίψη όσων θεωρούν ότι το φιλμ νουάρ χωρίς καπνό είναι σαν παγωτό χωνάκι χωρίς χωνάκι. Στο πλαίσιο του νέου κινηματογραφικού Zeitgeist, οι cool τύποι κάνουν τζόγκινγκ στο Σέντραλ Παρκ, έχουν πάθος με την υγιεινή διατροφή και σνομπάρουν όσους επιμένουν να καπνίζουν. Τα πράγματα όμως δεν ήταν πάντα έτσι. Η ιστορία του κινηματογράφου είναι στρωμένη με αμέτρητες γόπες. Στο «Μανχάταν» του Γούντι Αλεν όλοι καπνίζουν μανιωδώς και ακόμη κι ο ίδιος ο υποχόνδριος σκηνοθέτης ανάβει πού και πού ένα τσιγάρο (χωρίς να κατεβάσει τον καπνό βέβαια!), για να τονώσει τον ναρκισσισμό του.
Στις δεκαετίες του '30, του '40 και του '50 οι μεγάλες καπνοβιομηχανίες πλήρωναν τεράστια ποσά για να εξασφαλίσουν τη διαφήμιση του καπνίσματος από αστέρες της χρυσής εποχής του Χόλιγουντ, όπως ο Μπομπ Χόουπ, ο Χένρι Φόντα και ο Γκάρι Κούπερ. Οπως προκύπτει από τα αρχεία της καπνοβιομηχανίας, που δημοσιοποιήθηκαν μετά την κατάθεση αγωγών εναντίον της, η σχέση των κολοσσών του τομέα με τη βιομηχανία του θεάματος ήταν κάτι παραπάνω από στενή. Χαρακτηριστικό είναι το παράδειγμα μεγάλης καπνοβιομηχανίας, που πλήρωσε μέσα σε λιγότερο από ένα χρόνο τρία εκατομμύρια δολάρια -σε σημερινά λεφτά- για να αποσπάσει την υποστήριξη μεγάλων ηθοποιών. Οι αφελείς θα μπορούσαν να αποδώσουν το γεγονός σε άγνοια των μεγάλων στούντιο σχετικά με τις συνέπειες του καπνίσματος. Ωστόσο, υποψίες αρχίζουν να γεννιούνται, αν αναλογιστεί κανείς ότι σε ελάχιστες χολιγουντιανές οι καπνιστές πρωταγωνιστές πεθαίνουν από καρκίνο του πνεύμονα. Ερευνητές, που αρθρογραφούν στην Επιθεώρηση Tobacco Control για τον περιορισμό του καπνίσματος, επισημαίνουν ότι οι κλασικές ταινίες των δεκαετιών '30, '40 και '50 εδραίωσαν περαιτέρω την εικόνα του αινιγματικού αστέρα με το τσιγάρο στα χείλη και της μοιραίας καλλονής, που κρύβεται πίσω από ένα σύννεφο καπνού.
Ορισμένα από τα μεγαλύτερα ονόματα του Χόλιγουντ εκείνη την εποχή συμμετείχαν σε άμεσες ή έμμεσες διαφημίσεις τσιγάρων, σύμφωνα με τους μελετητές του Πανεπιστημίου της Καλιφόρνιας με έδρα το Σαν Φρανσίσκο. Οι επιστήμονες απέκτησαν πρόσβαση στα συμβόλαια που είχαν συνάψει οι ηθοποιοί με τις μεγάλες καπνοβιομηχανίες, προκειμένου να υπολογίσουν τα ποσά τα οποία έπαιρναν οι αστέρες για να διαφημίζουν το κάπνισμα. Ανάμεσα σε αυτούς που ήταν έτοιμοι να υπογράψουν συμβόλαιο φέρονται οι Κλαρκ Γκέιμπλ, Κάρι Γκραντ, Τζόαν Κρόφορντ, Τζον Γουέιν και Μπέτι Ντέιβις. Τα συμβόλαια χρονολογούνται από το ξεκίνημα του ομιλούντα κινηματογράφου με τον πρωταγωνιστή της ταινίας Jazz Singer, Αλ Τζόνσον, να διακηρύσσει ότι τα «Lucky Strike είναι η μάρκα του επαγγελματία ηθοποιού». «Η παλιά καλή γεύση των «Λάκις» είναι τόσο γλυκιά και καθησυχαστική όσο και τα καλύτερα τραγούδια που έγραψα ποτέ», ανέφερε χαρακτηριστικά. Ενα από τα πλέον ενδιαφέροντα στοιχεία που εντόπισαν οι ερευνητές είναι μία λίστα με τα ποσά τα οποία έλαβαν μέσα σε ένα χρόνο στα τέλη της δεκαετίας του '30 οι ηθοποιοί από την καπνοβιομηχανία American Tobacco, που παρασκευάζει τα Lucky Strike.
Επικεφαλής της λίστας ήταν οι μεγάλες κυρίες του Χόλιγουντ, Κάρολ Λόμπαρντ, Μπάρμπαρα Στάνγουικ και Μίρνα Λόι με 10.000 δολάρια, ποσό που ισοδυναμεί σήμερα σε 150.000 δολάρια, ενώ ανάλογα ποσά είχαν δοθεί και στους Κλαρκ Γκέιμπλ, Γκάρι Κούπερ και Ρόμπερτ Τέιλορ. Συνολικά το ετήσιο ποσό προς τους ηθοποιούς υπολογίζεται σε 3,2 εκατομμύρια δολάρια σε σημερινά χρήματα.
Σε ορισμένες περιπτώσεις οι καπνοβιομηχανίες έφταναν στο σημείο να πληρώνουν τα κινηματογραφικά στούντιο προκειμένου να δημιουργήσουν ραδιοφωνικές εκπομπές, οι οποίες φιλοξενούσαν τις διαφημίσεις των αστέρων. Ειδικότερα η καπνοβιομηχανία American Tobacco κατέβαλε το ποσό των 13,7 εκατομμυρίων δολαρίων για την ταινία «Your Holywood parade», μια παραγωγή του 1937, ενώ ταυτόχρονα ήταν σπόνσορας του Τζακ Μπένι Σόου από τα μέσα της δεκαετίας '40 ώς τα μέσα της δεκαετίας του '50. Σε αυτό το σόου εμφανίζονταν αστέρες, όπως η Λορίν Μπακόλ, που προέβαιναν σε καλομελετημένες και σκηνοθετημένες εξομολογήσεις υπέρ του τσιγάρου. Οι επιστήμονες με επικεφαλής τον καθηγητή Στάντον Γκλαντς συμπεραίνουν ότι οι συνέπειες των εξωφρενικών ποσών που επενδύθηκαν στο Χόλιγουντ από τις μεγάλες καπνοβιομηχανίες είναι αισθητές μέχρι σήμερα.
Κι αυτό παρά την πρόσφατη απαγόρευση του καπνίσματος στις ταινίες, στην οποία συναίνεσαν τα μεγάλα στούντιο. Κατά τη γνώμη των ερευνητών, η εικόνα του τσιγάρου στις ταινίες μπορεί να επηρεάσει πολλούς νέους ανθρώπους να ξεκινήσουν το κάπνισμα. Πράγματι, το 2002 δημοσιοποιήθηκε μεγάλη έρευνα στις ΗΠΑ, από την οποία προκύπτει ότι μόνο σε ποσοστό 5,6% παρουσιάζεται αρνητικά το κάπνισμα στις ταινίες, ενώ το 50% παιδιών ηλικίας 10-14 ετών παραδέχθηκαν ότι ξεκίνησαν να καπνίζουν αφότου είδαν τον αγαπημένο τους ηθοποιό να καπνίζει. Κλασικές ταινίες με σκηνές καπνίσματος, όπως η Καζαμπλάνκα, και οι μυθικές εικόνες πρωταγωνιστών με μια μισοαναμμένη γόπα στο στόμα βοήθησαν να εδραιωθεί η ανεκτικότητα του κοινού στο κάπνισμα επί της οθόνης.
Από την πλευρά της, η αντικαπνιστική οργάνωση ASH θεωρεί ότι ενώ η πλήρης απαγόρευση του καπνίσματος στις ταινίες είναι μάλλον ανέφικτη, το ιδανικό θα ήταν να εισαχθούν σαφείς προειδοποιήσεις πριν από την έναρξη κάθε παραγωγής. Η προειδοποίηση «Το κάπνισμα προκαλεί καρκίνο» πριν από την προβολή του «Μανχάταν» πιθανότατα θα ικανοποιούσε και τον ιδεοληπτικά καρκινοφοβικό Γούντι…
Σύμφωνα με τη λίστα της Lucky Strike για τη χρονιά 1937/38, ο Γκάρι Κούπερ, στο απόγειο της δόξας του, ένα χρόνο μετά τον πρωταγωνιστικό του ρόλο στην ταινία του Φρανκ Κάπρα «Mr Deeds goes to town», έλαβε 10.000 δολάρια (σημερινά 146.583), όσα και η Τζόαν Κρόφορντ. Tο ίδιο ποσό έπαιρνε και ο συστηματικός συμπρωταγωνιστής της Κρόφορντ, Κλαρκ Γκέιμπλ, αν και η χρυσή χρονιά του ήταν το 1939 και ο ρόλος του Ρετ Μπάτλερ στην ταινία «Οσα παίρνει ο άνεμος». To 1937 o Σπένσερ Τρέισι είχε την ίδια αξία στο Χρηματιστήριο του Χόλιγουντ με τους προαναφερθέντες αστέρες (10.000 δολάρια), καθώς είχε παίξει ήδη με το Γκέιμπλ, την Τζιν Χάρλοου και τη Μίρνα Λόι σε αρκετές ταινίες. Κάπως... φτηνότερος αποδεικνύεται με βάση τη σχετικά λίστα ο Χένρι Φόντα 3.000 (43.975), ο οποίος ακόμη δεν είχε υποδυθεί τον αδερφό του Τζέσε Τζέιμς στο ομώνυμο γουέστερν για να ανεβάσει το κασέ του. Υποβαθμισμένος και ο Μπομπ Χόουπ, του οποίου η αμοιβή ήταν μόλις 2.500 δολάρια (σημερινά 36.646) το 1937, μία χρονιά πριν ερμηνεύσει τη μεγάλη του επιτυχία «Thanks for the memory», που έγινε το σήμα κατατεθέν του.
No comments:
Post a Comment