Το προξενιό Αριστεράς - Δεξιάς

• Υπεύθυνος: ΚΡΙΤΙΚΗ: ΝΙΝΟΣ ΦΕΝΕΚ ΜΙΚΕΛΙΔΗΣ

• Ελευθεροτυπία, Πέμπτη 22 Οκτωβρίου 2009

Δύο πολύ ενδιαφέρουσες, η κάθε μια για ξεχωριστούς λόγους, ελληνικές ταινίες κυριαρχούν στη νέα αυτή κινηματογραφική εβδομάδα: «Ψυχή βαθιά», επικό δράμα του Παντελή Βούλγαρη με επίκεντρο τον Εμφύλιο, και «Κυνόδοντας», η βραβευμένη στις Κάνες ταινία του Γιώργου Λάνθιμου -ενώ μια τρίτη ελληνική ταινία, το «Guilt» του Βασίλη Μαζωμένου, προβάλλεται απόψε στην επίσημη έναρξη του Πανοράματος Ευρωπαϊκού Κινηματογράφου.

Ο Χρήστος Καρτέρης στην «Ψυχή βαθιά» του Παντελή Βούλγαρη

Προβάλλονται ακόμη η αγγλική περιπέτεια επιστημονικής φαντασίας «Moon» του Ντάνκαν Τζόουνς, το ρουμανικό ψυχολογικό θρίλερ «Κυριακάτικο κάλεσμα» του Αντριάν Σιταρού, η κομεντί «Τζούλι & Τζούλια» της Νόρα Εφρον, η ρομαντική περιπέτεια με φόντο τον πόλεμο «Στην κόλαση της Δρέσδης» του Ρόλαντ Σούζο Ρίχτερ και το γυρισμένο σε 3-D ντοκιμαντέρ «Ο κόσμος του ωκεανού» του Ζαν-Ζακ Μαντέλο.

• Ψυχή βαθιά. Ελλάδα, 2009. Σκηνοθεσία-σενάριο: Παντελής Βούλγαρης. Ηθοποιοί: Γιώργος Αγγέλκος, Χρήστος Καρτέρης, Αννα Παρτσάνη, Βαγγέλης Μουρίκης, Γιώργος Συμεωνίδης, Βικτώρια Χαραλαμπίδου, Κώστας Κλεφτόγιαννης, Μάριος Ποντίκας, Μίλτος Πολυβίου, Θανάσης Βέγγος. 124'**

Ο Εμφύλιος μέσα από τη σύγκρουση δύο αδερφών που μάχονται σε αντίπαλα στρατόπεδα, σε μια με εντυπωσιακά στημένες σκηνές μαχών ταινία, που όμως αντιμετωπίζει επιφανειακά το θέμα των σχέσεων και της συμφιλίωσης.

Ο Παντελής Βούλγαρης, ένας από τους πιο σημαντικούς σκηνοθέτες του νεότερου ελληνικού κινηματογράφου, που έκανε την εμφάνισή του στη δεκαετία του '70, δείχνει να μοιράζει τη σκηνοθεσία του ανάμεσα σε δύο είδη: τις πολύ προσωπικές, κατά κάποιο τρόπο «ταινίες δωματίου» («Το προξενιό της Αννας», «Ησυχες μέρες του Αυγούστου», «Ολα είναι δρόμος») και τις επικές ταινίες («Ελευθέριος Βενιζέλος», «Τα πέτρινα χρόνια», «Νύφες»), ενώ, ενδιάμεσα, μας πρόσφερε μια ξεχωριστή, στιλιζαρισμένη ταινία, όπως το αδικημένο αλλά ιδιαίτερα ενδιαφέρον «Happy Day».

Στον επικό κινηματογράφο εντάσσεται και η τωρινή ταινία του «Ψυχή βαθιά», με τον 68χρονο Βούλγαρη να στρέφεται στον εμφύλιο πόλεμο, για να φτιάξει μια ταινία συμφιλίωσης των δύο πλευρών, της Αριστεράς και της Δεξιάς, που στοίχισε στο έθνος 70.000 νεκρούς, αριθμό δηλαδή μεγαλύτερο από το συνολικό αριθμό των νεκρών σε τρεις άλλους πολέμους (Βαλκανικούς, Μικρασία και Β' Παγκόσμιο Πόλεμο). Κι αυτό όχι μέσα από την επίσημη Ιστορία αλλά μέσα από «τη μοίρα των απλών ανθρώπων, των από κάτω, των λησμονημένων θυμάτων», όπως ανέφερε ο ίδιος. Η ιστορία, τοποθετημένη στα 1949, τρίτη χρονιά του Εμφυλίου, επικεντρώνεται στη σχέση ανάμεσα σε δύο αδέρφια τσοπανόπουλα, τον 17χρονο Ανέστη (Χρήστος Καρτέρης) και τον 14χρονο Βλάση (Γιώργο Αγγέλκο), που ο πατέρας τους σκοτώθηκε από νάρκη, ενώ η μάνα τους βρίσκεται σε στρατόπεδο αμάχων. Τα δύο παιδιά βρίσκονται σε αντίπαλα στρατόπεδα και χρησιμοποιούνται αρχικά ως οδηγοί, ο Ανέστης του Εθνικού Στρατού και ο Βλάσης του Δημοκρατικού, με τον Βλάση να γίνεται στη συνέχεια πολυβολητής και να παίρνει το όνομα Φλόγας.

Ο Βούλγαρης είναι αναμφισβήτητα εξαίρετος σκηνοθέτης, πράγμα που φαίνεται ιδιαίτερα στο πρώτο μέρος της ταινίας με τις αρκετά εντυπωσιακές για τα ελληνικά δεδομένα (ας μου επιτραπεί εδώ να πω ότι με τα ξένα δεδομένα δεν είναι πάντα στο ίδιο επίπεδο) σκηνές των μαχών. Από ένα όμως σημείο και μετά οι μάχες επαναλαμβάνονται χωρίς να προσθέτουν τίποτα στην πλοκή, με αποτέλεσμα να κινδυνεύουν να κουράσουν τον θεατή. Αντίθετα, το δεύτερο μέρος, από κινηματογραφικής τουλάχιστον πλευράς, είναι πολύ πιο ενδιαφέρον: με τη σχέση που παρακολουθούμε ανάμεσα στα δύο αδέρφια, με τον Ανέστη να προσπαθεί να προφυλάξει όσο μπορεί τον μικρότερο αδερφό του, αλλά και τη σχέση του Ανέστη με έναν ταξίαρχο του Εθνικού Στρατού. Σκηνές που ο Βούλγαρης στήνει με φροντίδα, προσπαθώντας να δώσει την ανθρώπινη (ορισμένες φορές με κάποιο μελοδραματισμό) πλευρά των χαρακτήρων του.

Το μεγάλο όμως πρόβλημα είναι αλλού. Στην προσπάθεια συμφιλίωσης που αποπειράται ο σκηνοθέτης. Η συμφιλίωση δεν είναι κάτι που παρουσιάζεται στις στιγμές εκείνες όπου κυριαρχούν τα πάθη και τα μίση αλλά γίνεται αφού και οι δύο πλευρές αποδεχτούν την αλήθεια και αναγνωρίσουν τα λάθη και τα όποια εγκλήματά τους -και σήμερα όλοι γνωρίζουμε πως υπήρχαν και λάθη και εγκλήματα και από τις δύο πλευρές. Το να θέλεις να δώσεις την ανθρώπινη πλευρά των χαρακτήρων δεν σημαίνει ότι αποκλείεις και τις αδυναμίες τους: το μίσος, η εκδίκηση και τα διάφορα άλλα ελαττώματα είναι αναπόσπαστο τμήμα του ανθρώπινου χαρακτήρα. Το να παρουσιάζεις τους μαχόμενους να αντιμετωπίζουν τον Εμφύλιο σαν κάτι που τους προξενούσε λύπη αλλά ήταν υποχρεωμένοι να το κάνουν δεν είναι συμφιλίωση αλλά παραποίηση της Ιστορίας. Γιατί η ταινία παρουσιάζει πως αυτοί που πήραν μέρος στον Εμφύλιο ήταν υποχρεωμένοι να το κάνουν είτε από τους Αμερικανούς και το Παλάτι, που ήθελαν να εξοντώσουν τον «εσωτερικό εχθρό» (ο Ελληνας στρατηγός παρουσιάζεται να υπακούει κάπως λυπημένος τον Αμερικανό εκπρόσωπο που τον αναγκάζει να προχωρήσει στην πλήρη εξόντωση του «εχθρού»), και όχι γιατί πίστευαν -και οι περισσότεροι πίστευαν με φανατισμό- στις ιδεολογίες τους, που συχνά δεν τους άφηναν περιθώριο για λογική και ανθρωπισμό. Αντίθετα, οι σκηνές απαλύνουν τη βία και την ωμότητα σε βάρος της αυθεντικότητας. Δυστυχώς, η συμφιλίωση δεν γίνεται με τέτοιο τρόπο. Ο Βούλγαρης μπορεί, κατά τα άλλα, να είναι πολύ καλός κινηματογραφιστής, ο Εμφύλιος όμως περιμένει ακόμη τον σκηνοθέτη του.

• Κυνόδοντας. Ελλάδα, 2009. Σκηνοθεσία: Γιώργος Λάνθιμος. Σενάριο: Γιώργος Λάνθιμος, Ευθύμης Φιλίππου. Ηθοποιοί: Χρήστος Στέργιογλου, Μισέλ Βάλεϊ, Αγγελική Παπούλια, Χρήστος Πασσαλής. 96 λεπτά.**

Κομψή, κάπως επιτηδευμένη, αργή στον ρυθμό της, αλληγορική ταινία για την κατάσταση της σύγχρονης κοινωνίας μας, μέσα από την ιστορία μιας αστικής οικογένειας, «φυλακισμένης» στο απομονωμένο σπίτι της από έναν προστατευτικό πατέρα.

Κοινωνικο-πολιτικό σχόλιο πάνω στη σύγχρονη κοινωνία μας αποπειράται στη νέα του αυτή ταινία ο Γιώργος Λάνθιμος («Κινέττα»). Η ιστορία εκτυλίσσεται σ' ένα απομονωμένο από τον υπόλοιπο κόσμο σπίτι, όπου ένα αντρόγυνο κρατάει φυλακισμένα τα τρία παιδιά του (ένα αγόρι και δύο κορίτσια) για να τα προστατέψει, όπως τους έχει κάνει να πιστέψουν, από τα φριχτά κακά του κόσμου. Τα παιδιά, που είναι στην εφηβεία, δεν γνωρίζουν τίποτα για τον έξω κόσμο (ακόμη και τα αεροπλάνα που πετάνε πιστεύουν πως είναι παιχνίδια). Ο μοναδικός άλλος άνθρωπος που γνωρίζουν είναι η νεαρή Χριστίνα, που έρχεται κάθε τόσο να προσφέρει σεξ στον γιο της οικογένειας.

Πρόκειται για μια αλληγορική ιστορία με μερικές πολύ καλές ιδέες (στο νου έρχονται ταινίες από τον «Εξολοθρευτή άγγελο» του Μπουνιουέλ και το «Θεώρημα» του Παζολίνι μέχρι τους «Τεμπέληδες της εύφορης κοιλάδας» του Παναγιωτόπουλου), που όμως δεν ολοκληρώνονται πάντοτε. Ο Λάνθιμος ξέρει να τοποθετεί εκεί που πρέπει την κάμερά του και να στήνει ωραία, ασυνήθιστα πλάνα, αλλά και να δημιουργεί την αλλόκοτη ατμόσφαιρα που απαιτεί μια τέτοια ιστορία. Το σενάριο, όμως, έχει αρκετές αδυναμίες (πολλά πράγματα δεν γίνονται πιστευτά), τα παιδιά παραείναι αφελή, ο ρυθμός είναι πολύ αργός, ενώ υπάρχουν σκηνές που ενώ έπρεπε να είναι σοβαρές, προκαλούν το γέλιο -όπως οι λέξεις με τις οποίες οι γονείς αντικαθιστούν άλλες (από αιδοίο μέχρι ζόμπι) που δεν θέλουν να γνωρίζουν τα παιδιά τους.

• Moon. Βρετανία, 2009. Σκηνοθεσία: Ντάνκαν Τζόουνς. Σενάριο: Ντάνκαν Τζόουνς, Νέιθαν Πάρκερ. Ηθοποιοί: Σαμ Ρόκγουελ, Κέβιν Σπέισι. 97'***

Η μικρή εφιαλτική οδύσσεια ενός μοναχικού αστροναύτη, που ξαφνικά συναντά τον νεότερο εαυτό του στο φεγγάρι όπου βρίσκεται εδώ και τρία χρόνια.

Ταινίες όπως το «2001: Οδύσσεια του Διαστήματος» του Κιούμπρικ, «Σολάρις» του Ταρκόφσκι, αλλά και το «Silent Running» του Τράμπολ φέρνρει στον νου αυτή η σεμνή, πολύ ενδιαφέρουσα, πρώτη ταινία μεγάλου μήκους του Βρετανού Ντάνκαν Τζόουνς. Ο Σαμ Μπελ (Σαμ Ρόκγουελ) είναι ένας μοναχικός αστροναύτης στη Σελήνη, που το τριετές συμβόλαιό του πλησιάζει προς το τέλος του. Μοναδικός σύντροφός του ένα ρομπότ, ο Γκέρτι, κάτι ανάλογο με τον HLA στην ταινία του Κιούμπρικ) και στο οποίο δανείζει τη φωνή του ο Κέβιν Σπέισι. Οταν, ξαφνικά, ύστερα από ένα σχεδόν θανατηφόρο ατύχημα, ο Σαμ συναντά μια νεότερη μορφή του εαυτού του που έχει φτάσει στη Σελήνη για τον ίδιο μ' αυτόν σκοπό και ο οποίος αρχίζει ν' αντιδρά σχεδόν εχθρικά.

Παρά τον χαμηλό προϋπολογισμό του, ο Τζόουνς καταφέρνει να δημιουργήσει την κατάλληλη, κλειστοφοβική, καταπιεστική ατμόσφαιρα, να αναπτύξει συναρπαστικές ιδέες και, ταυτόχρονα, να θέσει και μερικά ουσιαστικά φιλοσοφικά θέματα. Μια μικρή επιτυχία του κινηματογράφου της επιστημονικής φαντασίας. Δείτε την!

Κυριακάτικο κάλεσμα

• Hooked/Pescuit Sportiv. Ρουμανία/Γαλλία, 2007. Σκηνοθεσία-σενάριο: Αντριάν Σιταρού. Ηθοποιοί: Αντριάν Τιτιένι, Ιωάννα Φλόρα, Μαρία Ντινουλέσκου. 84'**½

Ενα νεαρό ζευγάρι, στη διάρκεια ενός κυριακάτικου πικνίκ μπλέκει σε μια εφιαλτική περιπέτεια. Ενδιαφέρον ψυχολογικό θρίλερ από ένα Ρουμάνο σκηνοθέτη. Η ταινία κέρδισε τον Αργυρό Αλέξανδρο στο περσινό φεστιβάλ Θεσσαλονίκης.

Από κινηματογραφικής πλευράς, η Ρουμανία δεν έπαψε να μας εκπλήσσει. Τη φορά αυτή πρόκειται για τον νέο σκηνοθέτη Αντριάν Σιτάρου. Ο σκηνοθέτης επικεντρώνει την ιστορία του γύρω από το κυριακάτικο πικνίκ ενός νεαρού ζευγαριού που μετατρέπεται σε πραγματικό εφιάλτη, όταν, ύστερα από ατύχημα, μαζεύουν από τον δρόμο μια νεαρή, αρχικά ευχάριστη πόρνη, η οποία σταδιακά μετατρέπεται σε πραγματικό εφιάλτη. Η ταινία φέρνει στον νου το «Μαχαίρι στο νερό» του Πολάνσκι, ο Αντριάν Σιταρού όμως καταφέρνει να ανανεώσει το θέμα με μια συνεχώς κινούμενη (βίντεο)κάμερα, που μας παρουσιάζει την ιστορία υποκειμενικά, όπως τη βλέπουν τα τρία διαφορετικά πρόσωπα. Πολύ πετυχημένο, το αναπάντεχο φινάλε.

Τζούλι & Τζούλια

• Julie & Julia. ΗΠΑ, 2009. Σκηνοθεσία: Νόρα Εφρον. Σενάριο: Εφρον & Τζούλι Πάουελ. Ηθοποιοί: Μέριλ Στριπ, Εϊμι Ανταμς, Στάνλεϊ Τούτσι, Κρις Μεσίνα. 123'**

Δυο γυναίκες, σε δυο διαφορετικές εποχές, ασχολούνται με συνταγές μαγειρικής, σε μια δραματική κομεντί, με τη Μέριλ Στριπ να κλέβει την παράσταση.

Ταινίες με φαγητά είναι λίγες, αλλά συνήθως ευχάριστες, από «Το δείπνο της Μπαμπέτ» μέχρι το ιαπωνικό «Ταμπόμπο» και τη δική μας «Πολίτικη κουζίνα». Στην ίδια «οικογένεια» ανήκει και η ταινία αυτή της Νόρα Εφρον. Πρωταγωνίστριες, δυο γυναίκες που καταπιάστηκαν με τη μαγειρική και τις διάφορες συνταγές της (η πρώτη μάλιστα έγραψε κι ένα διάσημο βιβλίο γαλλικής μαγειρικής), σε διαφορετικές εποχές: η μια, η Τζούλια Τσάιλντ, στη δεκαετία των δεκαετιών του '50 και '60 και η άλλη, η Τζούλι Πάουελ στην πρώτη δεκαετία του 2000. Η Νόρα Εφρον προσπαθεί να δώσει τη σχέση των γυναικών με τη μαγειρική, που επηρεάζει τη σχέση με τους συζύγους τους, αλλά και την εποχή τους, με την ιστορία της πρώτης Τζούλι, που είναι και η πιο ενδιαφέρουσα (σ' αυτό βοηθά και η πολύ καλή ερμηνεία της Μέριλ Στριπ), να συνδυάζεται με την περίοδο του μακαρθισμού.

Στην κόλαση της Δρέσδης

• Dresden. Γερμανία, 2006. Σκηνοθεσία: Ρόλαντ Σούζο Ρίχτερ. Σενάριο: Στέφαν Κόλντιτζ. Ηθοποιοί: Φελισιτάς Βολ, Τζον Λάιτ, Μπέντζαμιν Σάντλερ. **

Με φόντο τον βομβαρδισμό της Δρέσδης από τις συμμαχικές δυνάμεις στον Φεβρουάριο του 1945 εκτυλίσσεται η ιστορία του έρωτα μιας νεαρής Γερμανίδας νοσοκόμας μ' έναν τραυματισμένο Βρετανό αεροπόρο. Ο σκηνοθέτης προσπαθεί να συνδυάσει τον τρόμο του καταστροφικού βομβαδισμού και τα φριχτά αποτελέσματα του πολέμου με τη ρομαντική (συχνά μελοδραματική) ιστορία του ζευγαριού, πετυχαίνοντας περισσότερο στο πρώτο μέρος.

Ο κόσμος του ωκεανού

• Oceanworld 3-D. Βρετανία, 2009. Σκηνοθεσία: Ζαν-Ζακ Μαντέλο. Σενάριο: Φρανσουά και Ζαν-Ζακ Μαντέλο. 81'

Εντυπωσιακό ντοκιμαντέρ, στο στιλ των κλασικών ντοκιμαντέρ του Ζακ Κουστό, γυρισμένο με το τρισδιάστατο σύστημα 3-D, γύρω από το ταξίδι μιας θαλάσσιας χελώνας στους ωκεανούς. Μεταγλωττισμένη στα ελληνικά, με τη φωνή της χελώνας να την αποδίδει η Εβελίνα Παπούλια.