Οσα άφησε η Nouvelle Vague

• Φρέσκια ματιά στο γαλλικό «Νέο Κύμα», με αφορμή το αφιέρωμα στο «Πανόραμα»

Οσο κι αν οι επέτειοι δεν είναι παρά αφορμές για αναφορές, εκδηλώσεις και εορτασμούς μνήμης, τα 50 χρόνια της γαλλικής «Nouvelle Vague» έχουν μια επιπλέον σημασία. Ξαναβλέποντας ταινίες του «Νέου Κύματος» και αναγνωρίζοντας την επιρροή που άσκησαν στον παγκόσμιο κινηματογράφο, μπορούμε να αναρωτηθούμε τι απέμεινε από την ορμή εκείνης της περιόδου -εκτός από εικόνες-, τι (και αν) έχει εγγραφεί ανεξίτηλα στη νοοτροπία, τις σχέσεις, τις αντιλήψεις της σύγχρονης παραγωγής.

Η καταστατική πράξη γέννησης υπογράφηκε το 1959 στις Κάννες με την προβολή και βράβευση των «400 χτυπημάτων» του Φρανσουά Τριφό και της «Χιροσίμα αγάπη μου» του Αλέν Ρενέ.

Στον κατάλογο θα προστεθούν ονόματα σκηνοθετών όπως: Γκοντάρ, Ρομέρ, Ριβέτ, Σαμπρόλ, Ντεμί, Βαρντά. Είναι η παρέα των σκηνοθετών που θα χαράξει νέες διαδρομές στην πορεία της 7ης Τέχνης. Οι κάμερες εγκαταλείπουν τα τρίποδα και μεταφέρονται στα χέρια των διευθυντών φωτογραφίας (η τεχνολογία, με τη δημιουργία της ελαφριάς φορητής κάμερας Eclair, βοήθησε σε αυτό), οι φωτισμοί είναι φυσικοί, το μοντάζ απελευθερώνεται και το δραματουργικό ενδιαφέρον απομακρύνεται από τα μεγάλα θέματα για να σταθεί στις μικρές στιγμές της καθημερινότητας.

Ο Γκοντάρ γράφει τα σενάρια σε πακέτα από τσιγάρα. Η αφηγηματική ροή είναι χαλαρή, οι ήρωες ρευστοί, αντιφατικοί, διφορούμενοι. Η παραβίαση των ρακόρ και η συχνή χρήση του jump cut, τεχνικής που καταστρέφει την ενότητα χώρου και χρόνου στην οπτική εμπειρία, υπενθυμίζει στον θεατή ότι αυτό που βλέπει δεν είναι παρά μια κατασκευή και όχι «φέτα ζωής». Παιγνιώδης διάθεση, ελαφρότητα και χιούμορ, που δεν αναιρεί την τραγικότητα των καταστάσεων, αλλά την επιτείνει. Χαμηλός προϋπολογισμός, γεγονός που προσδιόρισε και την αισθητική των ταινιών. Συλλογικότητα στην παραγωγή, συνεργασία δηλαδή μεταξύ των σκηνοθετών, κυρίως στα πρώτα χρόνια του «Κύματος».

Μπορεί η φράση του Φρανσουά Τριφό «το μόνο πράγμα που εμείς οι κινηματογραφιστές της Nouvelle Vague είχαμε κοινό ήταν τα φλιπεράκια» να αποτέλεσε σημείο αναφοράς, ευφυές σχόλιο για τις διαφορετικές καταβολές των δημιουργών και τα ελάχιστα μεταξύ τους κοινά σημεία. Ομως η αλήθεια είναι ότι το ομαδικό πνεύμα υπήρχε, στην αρχή τουλάχιστον. Δεν είναι τυχαίο ότι ο πυρήνας του «Νέου Κύματος» ήταν ένα έντυπο: τα Cahiers du Cinema, περιοδικό που εκδίδεται ακόμη, διεκδικώντας πρωταγωνιστικό ρόλο στον κύκλο των σινεφίλ διεθνώς, στη διαμόρφωση κινηματογραφικής άποψης. Ξεκίνησε στις αρχές του ’50 με συντακτική ομάδα τους μετέπειτα στυλοβάτες-σκηνοθέτες.

Στα «τρομερά παιδιά» του γαλλικού σινεμά αφιερώνει ένα τμήμα του το φετινό πρόγραμμα του Πανοράματος του Ευρωπαϊκού Κινηματογράφου (φέτος διοργανώνεται από τον Δήμο Αθηναίων), που συμπληρώνει 21 χρόνια με εμπνευστή και διευθυντή τον κριτικό Νίνο Φενέκ Μικελίδη.

Από τις 22 Οκτωβρίου έως την 1η Νοεμβρίου θα προβληθούν 11 ταινίες της 50χρονης Nouvelle Vague (στο Τριανόν, στο Filmcenter στην Πατησίων και στο νεόδμητο Ιδρυμα «Μιχάλης Κακογιάννης», Πειραιώς 206). Ενδεικτικά αναφέρουμε: «Λόλα» του Ζακ Ντεμί με την Ανούκ Αιμέ, «Ο θείος από την Αμερική» του Αλέν Ρενέ με τον Ζεράρ Ντεπαρντιέ, «Πυροβολήστε τον πιανίστα» του Φρανσουά Τριφό με τον Σαρλ Αζναβούρ (ασφαλώς θα προβληθούν και τα «400 χτυπήματα»), «Paris nous appartient» του Ζακ Ριβέτ, «Week end» του Γκοντάρ (Μιρέιγ Νταρκ, Ζαν Πιερ Λεό), κ. ά.

• Πρώτη... προβολή

Για πρώτη φορά σε ελληνική κινηματογραφική αίθουσα θα προβληθούν δύο ταινίες: της Ανιές Βαρντά «Η Κλεό από τις 5 έως τις 7» και «Μπομπ, ο Χαρτοπαίκτης» του Ζαν Πιερ Μελβίλ. Η πρώτη, εξαιρετικό ντοκουμέντο του Παρισιού της δεκαετίας του ’60, είναι παράλληλα και ένας ύμνος στη ζωή. Η ηρωίδα περιμένοντας τα αποτελέσματα μιας βιοψίας περιφέρεται για δύο ώρες στην πόλη. Η δεύτερη, ένα ασυνήθιστο αστυνομικό φιλμ, αφηγείται την ιστορία ενός βετεράνου γκάνγκστερ και τζογαδόρου που αναλαμβάνει τον σχεδιασμό μιας ληστείας στο καζίνο της Ντοβίλ.

• Της Μαριας Κατσουνακη, Η Καθημερινή, 18/10/2009