Η ψυχή του σκηνοθέτη

Παρακολούθησα την «Ψυχή βαθιά» του Παντελή Βούλγαρη, που έχει ως θέμα τον Εμφύλιο. Είχα διαβάσει τις αρνητικότατες κριτικές και είχα επηρεασθεί. Στο πρώτο εικοσάλεπτο, περίμενα στη γωνία για το πραγματολογκό ή ιστορικό ατόπημα. Επειδή όταν ψάχνεις βρίσκεις, 2 - 3 πραγματάκια τα ξεχώρισα αμέσως (π. χ., ο Γ. Συμεωνίδης, βάσει της ηλικίας του, θα έπρεπε να ερμηνεύει τουλάχιστον τον ρόλο ενός λοχαγού και όχι ανθυπολοχαγού). Επειτα από είκοσι λεπτά όμως η ταινία απλώς με συνεπήρε και ώς το φινάλε με είχε κατακτήσει. Ταπεινή μου γνώμη, ο Παντελής Βούλγαρης μάς έβαλε τα γυαλιά κι ας τον κατακεραύνωσε η κριτική.

Πρώτα απ’ όλα, έβαλε δύο πολύ δύσκολα στοιχήματα. Το ένα: έκανε πολεμική ταινία. Τι σημαίνει αυτό; Μετά τον «Ράιαν», τη «Λεπτή κόκκινη γραμμή», τις «Ιβοτζίμες» του Ιστγουντ, το «Αποκάλυψη τώρα», το «Ελα να δεις» του Κλίμοφ και τόσα άλλα ξένα πολεμικά φιλμ, η σύγκριση ήταν αναπόφευκτη και ζόρικη για τον Ελληνα σκηνοθέτη. Το αποτέλεσμα; Ναι, οι σκηνές μάχης δεν είναι ισοδύναμες με τις «ξένες», δεν είναι όμως σε καμία περίπτωση «κατασκήνωση», όπως γράφηκε. Εχουν δύναμη, έχουν ρεαλισμό - ειδικά η σκηνή στο ορεινό χειρουργείο είναι και συγκλονιστική. Αυτό από μόνο του αποτελεί υπέρβαση για τα ελληνικά δεδομένα.

Δεύτερον: ασχολήθηκε με τον Εμφύλιο. Αλλη καυτή πατάτα. Το αποτέλεσμα; Μια ταινία χωρίς ιδεολογικές αιχμές αλλά με μια ανάγκη για ισορροπίες. Με τη διαφορά ότι πουθενά δεν υποπίπτει σε πολιτική ορθότητα. Ειπώθηκε, ας πούμε, ότι στην ταινία δεν υπάρχει μίσος μεταξύ των αντιπάλων. Δεν κατάλαβα δηλαδή: όταν η αντάρτισσα ευνουχίζει τον αιχμάλωτο παρακρατικό, αυτό δεν είναι μίσος; Οταν ο ανθυπολοχαγός φτύνει το πτώμα της αντάρτισσας, αυτό δεν είναι μίσος; Τα σακιά με τα κομμένα κεφάλια δεν είναι μίσος;

Ναι: η ταινία έχει προβλήματα. Εχει τρία φινάλε (εκτέλεση, Ντούλας - Τριαντάφυλλος, αντάρτισσα - Ανέστης, εκπληκτικές σκηνές όλες), έχει σφάλματα (οι ναπάλμ ΔΕΝ χρησιμοποιήθηκαν για πρώτη φορά στον Γράμμο), αλλά ακόμα και ο «Ράιαν», στρατιωτικά μιλώντας, έχει πολλά ατοπήματα. Επειτα, μια ταινία ΔΕΝ σε μαθαίνει Ιστορία. Δίνει ερεθίσματα, θέτει ερωτήματα. Δηλαδή, μάθαμε τα πάντα για το Βιετνάμ μέσα από το «Φουλ Μέταλ Τζάκετ»; Αφήστε που με δύο προλογικές σκηνές, η ταινία δίνει το πολιτικό περίγραμμα.

Η ταινία έχει εξαιρετικούς πρωταγωνιστές, από τους νέους Γιώργο Αγγέλκο και Χρήστο Καρτέρη έως την Βικτώρια Χαραλαμπίδου, τον Βαγγέλη Μουρίκη και τον Γιώργο Συμεωνίδη (άλλη μοναδική στιγμή, ο σιωπηλός Θανάσης Βέγγος πάνω από το πτώμα του εγγονού του). Εχει γίνει πολύ αξιόλογη δουλειά με την κάμερα, η δράση είναι καλά στημένη - και έχει επίσης αριστουργηματική μουσική υπόκρουση του Γιάννη Αγγελάκα.

Η «Ψυχή βαθιά» συγκινεί. Εχει μια δύναμη που διαρκεί και αφού έχουν πέσει οι τίτλοι. Ας βγάλουμε μια φορά το καπέλο σε κάποιους ανθρώπους, δεν θα πάθουμε τίποτα.

• Tου Ηλια Μαγγλινη, Η Καθημερινή, 27/10/2009